KASTAMONULU KADINLARIN CEMİYET FAALİYETLERİ (1876-1914)

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 80, 917 - 942, 05.01.2024

Melek Toparlak Şahin

https://doi.org/10.56694/karadearas.1377817

Öz

Türk kadını, eski çağlardan itibaren gerek devlet gerek millet adına göstermiş olduğu özveri ve cesaretiyle tarih kitaplarında ismini duyurmayı başarmıştır. Bu bağlamda Osmanlı’nın dağılma sürecinde emperyalist güçlere karşı verdiği mücadelede Osmanlı kadının rolü oldukça büyüktür. Osmanlı Devleti’nin yaşamış olduğu Balkan Sa-vaşları ve I. Dünya Savaşı’nın sonuçlarının doğurduğu toplumsal sorunlar Osmanlı halkını bir çıkmaza sokarken aynı zamanda milli birlik duygusunun da güçlenmesine ortam hazırlamıştır. Halk kadın, erkek ve çocuk ayrımı olmaksızın vatan savunmasına katılmıştır. Bu süreçte kadınların özellikle cephe gerisinde vermiş olduğu mücadele Osmanlı askerinin ihtiyaçlarının karşılanmasında oldukça etkili olmuştur. Savaş yıllarında kurulan kadın cemiyet-leri ve yardım kuruluşları bu sürecin getirdiği teşkilatlanmalardır. Ülkenin farklı bölgelerinde halka yardım ve or-duya destek amaçlı kurulan cemiyetlerden bazıları da Kastamonu’da kurulmuştur. Çalışmamızda Kastamonu’da farklı amaçlarla kurulan cemiyetlerin faaliyetlerini ve cemiyetlerdeki kadın faktörünü belirlemeyi amaçladık. Kas-tamonu vilayetine ait yerel basın, ulusal basın, kitap, makale ve resmî belgelerin ışığında düzenlenen araştırmamız I. Meşrutiyet döneminden I. Dünya Savaşına kadar geçen süreçte Kastamonu’da faaliyet gösteren cemiyetleri ve cemiyetlerdeki kadın faaliyetlerini kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cemiyet, kadın, savaş, yardım.

Kaynakça

• BAYTAL, Y. (2012). Atatürk Döneminde Sosyal Yardım Faaliyetleri (1923-1938), Ankara: Ata-türk Araştırma Merkezi.
• BERKİ, F. (1910). Kastamonu ve Bolu Donanma Cemiyetleri, Donanma Dergisi, IV/4:306-310. Cumhuriyet, 27 Kasım 1930: 6.
• ÇAKA, C. (1948). Tarih Boyunca Harp ve Kadın. Ankara: As. Fb. Basımevi.
• ÇOKER, F. (1997). “Donanma Vakfı da Tarihe Karışırken Sultan Osman ve Reşadiye Dretnotla-rı”, Tarih ve Toplum, 43:13-16.
• Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Millîye Cemiyeti Nizamnamesi (1327), Düstur, 2. Tertip, Cilt: 1.
• FİDAN, M. (2000). Osmanlı Dönemi Kastamonu’da Esnaflık ve Ticari Hayat. Ankara: Gece Ki-taplığı.
• GÖKOĞLU, A. A. (1952). Paphlagonia/Paflagonya Kastamonu, Sinop, Çankırı, Bartın, Bolu, Gayri Menkul Eski Eserleri ve Arkeolojisi. Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.
• HANİOĞLU, Ş. (1993). TDV İslam Ansiklopedisi, 7:329-331.
• İBRET Ü. vd. (2015). “Kastamonu Şehrinde Kültür ve İnanç Turizmi”, Marmara Coğrafya Der-gisi, 32, (Temmuz, 2015): 239-269.
• İkdam, 23 Eylül 1914: 2.
• İkdam, 25 Eylül 1914: 2
• İkdam, 27 Eylül 1914: 2.
• İkdam, 10 Ekim 1914: 2.
• İkdam, 23 Nisan 1915: 2.
• “Aldığımız Varakadır”, İslam ve Ulum, 14 Aralık 1908: 32.
• İSLAMOĞLU, S. (2011). Osmanlı’dan Cumhuriyete Kastamonu Basınında Sivil Toplum Kuru-luşları (1908-1928). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KANKAL, A. (2018). “Osmanlı Dönemi’nde Kastamonu’nun Sosyo-Kültürel Yapısı”, Uluslarara-sı Kastamonu Türk Dünyası Kültür Başkenti Sempozyumu, (12-12 Nisan 2018), 140-141. Kadın, 28 Aralık 1908: 6.
• KAPLAN, L. (1998). Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlanmalarda Türk Kadını (1908-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• KARPAT, K. (2020). Türk Siyasi Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları.
• KARPAT, K. (2003). Osmanlı Nüfusu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kastamonu, 7 Temmuz 1897: 3.
• Kastamonu İl Yıllığı 1967 (1968). Ankara: Ulusal Basımevi.
• Köroğlu, 17 Aralık 1908: 2-3.
• Kızılay Arşivi, 28-160, 1331/1913.
• Köroğlu, 4 Şubat 1909: 4.
• Köroğlu, 10 Şubat 1909: 4.
• Köroğlu, 17 Şubat 1909: 4.
• Köroğlu, 8 Mart 1909: 4.
• Köroğlu, 24 Haziran 1909: 3-4.
• Köroğlu, 2 Temmuz 1909: 3.
• Köroğlu, 27 Ağustos 1909: 4.
• Köroğlu, 3 Eylül 1909: 2.
• Köroğlu, 16 Eylül 1909: 3.
• Köroğlu, 23 Eylül 1909: 2.
• Köroğlu, 30 Eylül 1909: 3.
• Köroğlu, 7 Ekim 1909: 3.
• Köroğlu, 14 Ekim 1909: 2
• Köroğlu, 28 Ekim 1909: 2.
• Köroğlu, 25 Kasım 1909: 3.
• Köroğlu, 23 Aralık 1909: 2.
• Köroğlu, 3 Şubat 1910: 3.
• Köroğlu, 24 Şubat 1910: 4.
• Köroğlu, 11 Mart 1910: 4.
• Köroğlu, 24 Mart 1910: 3.
• Köroğlu, 29 Nisan 1910: 2.
• Köroğlu, 6 Ocak 1911: 4.
• Köroğlu, 13 Ocak 1911: 4.
• Köroğlu, 20 Ocak 1911: 2-4.
• Köroğlu, 27 Ocak 1911: 4.
• Köroğlu, 5 Şubat 1911: 4
• Köroğlu, 9 Mart 1911: 3.
• Köroğlu, 21 Nisan 1911: 4.
• Köroğlu, 15 Haziran 1911: 4.
• Köroğlu, 22 Haziran 1911: 2.
• Köroğlu, 7 Temmuz 1911: 3.
• Köroğlu, 14 Temmuz 1911: 4.
• Köroğlu, 24 Ağustos 1911: 4.
• Köroğlu, 28 Kasım 1912: 3.
• Köroğlu, 12 Şubat 1913: 4.
• Köroğlu, 19 Şubat 1913: 3.
• Köroğlu, 23 Eylül 1914: 3–4.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre:1, Cilt:4, İçtima: 1, 19 Haziran 1909(6 Haziran 1325).
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre:1, Cilt:5, İçtima:1, 26 Haziran 1919 (13 Haziran 1325).
• OK, S. (2012). İttihat ve Terakki’nin Yeminsiz Kadınları. İstanbul: Destek Yayınevi.
• ORHON, H. (1964). Kızılay’ın Kuruluş Tarihine Kısa Bir Bakış, Türkiye Kızılay Derneği, Ankara.
• Osmanlı Hilal-i Ahmer Salnamesi (1913-1915).
• ÖZBEK, N. (2000). “Osmanlı İmparatorluğunda Sosyal Yardım Uygulamaları: 1839-1918”. Toplum ve Bilim. 89/1999: 111-132.
• ÖZÇELİK, S. (2000). Donanma-yı Osmani Muavenet-i Millî ye Cemiyeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sabah, 29 Kasım 1908: 3.
• SARI, M. (2014). “Milli Mücadele Döneminde İzmit ve Çevresinde Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Faaliyetleri (1919-1923)”. Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarih Sempozyumu Bildiri-leri (2-3 Mayıs 2014). Kocaeli (2015):965-986.
• TAN, N. (1992). “Kuşakçılık ve Tosya Kuşakları”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara: Feryal Matbaası.
• Tasvir-i Efkâr, “Hilâl-i Ahmerimiz”, 4 Ekim 1337: 2.
• TAŞKIRAN, T. (1973). Cumhuriyet’in 50. Yılında Türk Kadın Hakları. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi, K.212 G.10 B.10- 15.
• Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi, K.223 G.22 B.22- 5.
• TOPRAK, Z. (2014). Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TOPRAK, Z. (1992). II. Meşrutiyet Döneminde Devlet, Aile ve Feminizm". Sosyokültürel Değiş-me Sürecinde Türk Ailesi. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• TORUN, S. F. (2005). Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Türkiye’de Kaza Yönetimi (1842-1876). An-kara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• TURAN, R. (1989). “Selçuklular Döneminde Kastamonu”. Türk Tarihinde ve Kültüründe Kas-tamonu Tebliğler. Ankara: Ayyıldız Matbaası:1-7.
• Türk Yurdu Dergisi, 4 Kasım 1915: 55.
• Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası Kastamonu Vilayeti (2013). Ankara: Öğüd Matbaası.
• YARAMAN, A. (2001). Resmi Tarihten Kadın Tarihine. İstanbul, Bağlam Yayıncılık.
• YAKUPOĞLU, C. “Kastamonu Tarihine Kısa Bir Bakış”, Kastamonu: Kastamonu Gençlik ve Spor Kulübü.
• Arşiv Belgeleri
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dâhiliye. 7-30.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dâhiliye. Müyenevvia.29-22.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Y.PRK. Umumi.67-73.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dâhiliye. Siyasi Kısım.112-17.