Öz
Nüfusunun büyük kısmı İran İslam Cumhuriyeti’nin güney bölgesinde, Şiraz ve çevresinde toplanmış olan, kimlikle-rini Türk adıyla ifade eden Kaşkay Türkleri, Oğuz boyuna mensup bir topluluktur. Oğuz edebî dilinin güney alt gru-buna dâhil edilen Kaşkay Türkçesi, Kaşkay İli’nde yaşayan Türk tayfa ve tirelerin konuştuğu bir ağızdır.
İran İslam Cumhuriyeti’nde resmî yazı dili Farsça ve resmî alfabe de Arap alfabesidir. Kaşkay Türklerinin kendi kül-tür ve dillerini koruyup yaşatabilmeleri için edebî dillerini resmî devlet dili seviyesine getirmeleri gerekir. İlk defa 2007 ile 2010 yılları arasında bir grup Kaşkay Türkü’nün bazı sosyal iletişim ağlarında kendi aralarında yazılı dille-rine sahip çıkma gayretiyle Latin harfleriyle yazma çabalarına şahit oluruz.
Bu makalede, yaklaşık 240 Kaşkay Türkü’nün yer aldığı “Kaşkay Merkez” adlı sosyal iletişim ağına dayanan Latin harfleriyle yazılmış Kaşkay Türkçesinin manzum ve mensur metinlerine ve hususi olarak iletişim kurulan bazı Kaş-kay Türklerinden elde edilen bilgilerden yola çıkılarak, Kaşkay Türklerinin Latin harfli yazı diliyle var olma çabaları doğrultusunda Kaşkay Türkçesinin yazı dili olma süreci ortaya konacaktır. Kaşkay Türklerinin kendi dillerini Latin harfleriyle nasıl yazdıkları veya yazmaya çalıştıkları yaklaşık 300 örnek metin üzerinden “yazım ve söyleyiş özellik-leri” bağlamında incelenecek ve gösterilen bu çaba dil ve alfabe sürekliliği açısından değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
İran İslam Cumhuriyeti Kaşkay Türkleri Kaşkay Türkçesi Latin alfabesi ortak yazı dili.
Kaynakça
- Akar, A. (2004). Muğla Ağzı. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
- Amaleh, M. R. (2016). Kaşkay Türklerinden Mansur Şah Muhammedi’nin şiirleri (inceleme-metin-sözlük) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Barutcu Özönder, F. S. (1996). ‘Alī Şīr Nevāyī Muḥākemetü’l-Luġateyn İki Dilin Muhakemesi. An-kara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Barutcu Özönder, F. S. (2002). İran ve Türkler. Kök Araştırmalar, IV(2), 101-122.
- Caferoğlu, A. (1966). İran Türkleri. Türk Kültürü, 50, 125-133.
- Çelik, M. (2020). Kaşkay Türkçesi Grameri. Ankara: Gazi Kitabevi.
- Deny, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). İstanbul: Maarif Matbaası.
- Doerfer, G. (1973-1974). İran’da Bir Dilbilim Araştırma Gezisi Üzerine Rapor. (S. Tezcan, Çev.), TDAY-Belleten, 21-22, 195-198.
- Doerfer, G. (1997). İran’da Türkler. Türk Dili, 431, 242-251.
- Doerfer, G. (2006). Irano-Turkic. L. Johanson & C.Bulut (Ed.), Turkic-Iranian Areas, Historical and Linguistic Aspect, Turkologıca 62 içinde (s. 93-113). Wiesbaden: Otto Harrassowitz Ver-lag.
- Doğan, T. (2020). Yettim Yal (Yetim Tepe) Giriş-İnceleme-Metin-Aktarma-Dizin. Konya: Necmet-tin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
- Dolatkhah, S. (2016). The Qasqay and Their Language. S. Eker, Ü. Çelik Şavk (Ed.), Tehlikedeki Türk Dilleri II A: Örnek Çalışmalar içinde (s. 455-484). C. 2, Ankara: Uluslararası Türk Akade-misi.
- Doulatabadi, F. (2017). Kaşkay Türklerinin Edebiyatı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ercilasun, A.B. (1992). İsmail Gaspıralı’nın Fikirleri. Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ercilasun, A.B. (1983). Kars İli Ağızları, Ses Bilgisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
- Erenoğlu Ataizi, D. (2017). Kaşkay Türklerinin Dili. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ergin, M. (2008). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- Hacıeminoğlu, N. (2008). Karahanlı Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 5 Ocak 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Ekim 2023 |
| Kabul Tarihi | 27 Kasım 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 20 Sayı: 80 |
