Turkey-Israel Relations (1948-1960)

Yıl 2021, , 135 - 174, 31.12.2021

Fatma Erkaya

https://doi.org/10.38060/kare.963268

Öz

The Zionist movement, called Jewish Nationalism, advocates the Jewish idea of establishing a state in Palestine. In order to achieve these goals, Jews have started various activities since 1897. First of all, the Jews, who started their land claims activities before the Ottoman Empire, could not get the result they wanted. After the First World War, the idea of establishing a Jewish State in Palestine gained momentum with the Balfour Declaration, which was published in 1917 after the Palestine region came under British domination. After the war, when the region was given to the British mandate, the Jews started to increase their settlement activities in the region. This situation was met with reaction by the Arabs and there were conflicts between the two sides. After the Second World War, the establishment of Israel was declared on May 14, 1948, with the British ending the 27-year mandate. This process was followed carefully in the Turkish press as well as in the world press. In the light of regional and international developments, Turkey became the first state among Muslim countries to recognize Israel. The emergence of this situation was influenced by Turkey's relations with the Western States and the efforts of the USA to improve relations between Turkey and Israel. The aim of our study is to examine the relations between Turkey and Israel in the period of 1948-1960, which is an important period in the history of both countries. It is thought that this period, in which Turkey has commercially stable and politically unstable relations with the State of Israel, can be better understood by examining it from the perspective of the press. During the study, archive documents in the Presidency of the State Archives, publications of the Cumhuriyet Newspaper covering the period, and scientific research and books related to the subject were used.

Anahtar Kelimeler

Israel, Establishment of Israel, Turkey-Israel Relations, Turkish Press, Democrat Party.

Türkiye-İsrail İlişkileri (1948-1960)

Öz

Yahudi Milliyetçiliği olarak isimlendirilen Siyonizm hareketi Yahudilerin Filistin’de bir devlet kurma fikrini savunmaktadır. Yahudiler bu amaçlarını gerçekleştirebilmek için 1897’den itibaren çeşitli faaliyetlere başlamışlardır.İlk olarak Osmanlı Devleti nezdinde toprak talepleri faaliyetlerine girişen Yahudiler istedikleri sonucu alamamışlardır. Birinci Dünya Savaşı sonrasında, Filistin bölgesinin İngiliz hâkimiyetine geçmesi üzerine 1917 yılında yayınlanan Balfour Deklarasyonu ile Filistin’de bir Yahudi Devleti kurma fikri hız kazanmıştır.Savaştan sonra bölgenin İngiliz mandasına verilmesi ile Yahudiler bölgede yerleşme faaliyetlerini artırmaya başlamışlardır. Bu durum Araplar tarafından tepkiyle karşılanmış ve iki taraf arasında çatışmalar yaşanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından, İngilizlerin 27 yıl boyunca süren manda yönetimini sona erdirmeleri ile 14 Mayıs 1948 tarihinde İsrail’in kuruluşu ilan edilmiştir. Bu süreç tüm dünya basınında olduğu gibi Türk basınında da dikkatle takip edilmiştir. Bölgesel ve uluslararası gelişmeler ışığında Türkiye, Müslüman ülkeler arasında İsrail’i tanıyan ilk devlet olmuştur. Bu durumun ortaya çıkmasına Türkiye’nin Batılı Devletler ile olan ilişkileri ve ABD’nin Türkiye-İsrail arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi yönündeki çabaları etki etmiştir. Çalışmamızın amacı her iki ülkenin tarihinde önemli bir periyod olan 1948-1960 döneminde Türkiye-İsrail ilişkilerini incelemektir. Türkiye’nin İsrail Devleti ile ticari olarak istikrarlı, siyasi olarak inişli çıkışlı ilişkilerinin bulunduğu bu dönemin basın perspektifinden incelenerek daha iyi anlaşılabileceği düşünülmektedir. Çalışma esnasında, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’nda bulunan arşiv vesikalarından, dönemi kapsayan Cumhuriyet Gazetesi yayınlarından ve konu ile ilgili olan bilimsel araştırma ve kitaplardan istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İsrail, İsrail’in Kuruluşu, Türkiye-İsrail İlişkileri, Türk Basını, Demokrat Parti

Kaynakça

• Arı, Tayyar. Geçmişten Günümüze Ortadoğu Siyaset, Savaş ve Diplomasi, Cilt:1, MKM Yayınları, Bursa 2012.
• Armaoğlu, Fahir. Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları (1948-1988), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1989.
• Armaoğlu, Fahir. “Ortadoğu Komutanlığından Bağdat Paktı’na (1951-1955)”, Belleten, Cilt: LIX, Sayı:224, Nisan 1995, s. 189-236.
• Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Ataöv, Türkkaya. Filistin Sorununun Ardındaki Gerçek: İsrail’in Kuruluşuna Kadar, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 25/3, Mart 1970, s. 37-38.
• Balcı, Ali. İsrail Sorunu: Ortadoğu’nun Gordion Düğümü, Derleyen: Kemal İnat, Burhanettin Duran ve Muhittin Ataman, Dünya Çatışmaları: Çatışma Bölgeleri ve Konuları, c.1, İstanbul 2010, Nobel Yayınları, s.103.
• Baş, Arda. “Soğuk Savaş Döneminde Türkiye-İsrail İlişkileri”, İsrailiyat: İsrail ve Yahudi Çalışmaları Dergisi No:3, (Kış 2018), s. 92-122.
• Baş, Arda. “1958 Türkiye‐İsrail Periferik Anlaşması”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmaları Dergisi, Yıl:2018, Sayı:20, s. 17-39.
• Baş, Arda. “Filistin Uzlaştırma Komisyonu Ve Türkiye”, Tarih Dergisi, Sayı 69 (2019/1), İstanbul 2019, s. 135-168.
• Ben-Haim, Ruth. İsrail Hakkında Gerçekler, İsrail Enformasyon Merkezi, İsrail 2008.
• Bostancı, Mustafa. “Türk-Arap İlişkilerine Etkisi Bakımından Bağdat Paktı”, Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, Kış 2013, s. 171-184.
• Crozat, Charles. “Devletler Hukukunda Tanıma”, Journal of İstanbul University Law Faculty, 2011, 19 (1-2) , s. 3-32.
• Deveci,Can. "Herbert Samuel döneminde Filistin'e Yahudi Göçleri (1920-1925)". Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (2017 ): 1-18
• Düzgün, Mücahit. Türk Kamuoyunda İsrail, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir 2006, s.175.
• Ediz, İsmail. “Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Filistin’de Toplum Ve Siyaset 1919-1922”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, Turkish Journal of Middle Eastern Studies Cilt: 2, Sayı: 2, 2015, s. 141-176.
• Eminoğlu, Ayça. “Tarihsel Süreçte Türkiye İsrail İlişkilerinin Değişen Yapısı”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Cilt:7, Sayı:15, 2016, s. 88-106.
• Engin, Vahdettin. Pazarlık, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2020.
• Erhan, Çağrı; Kürkçüoğlu, Ömer. “Filistin Sorunu”, (Der.) Baskın Oran, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt 1, İstanbul, İletişim Yayınları 2001.
• Hurewitz, J. C. “ The United Nations Conciliation Commission for Palestine: Establishment and Definition of Functions”, International Organization, Vol. 7, No. 4, Nov. 1953, s. 482-497.
• Kan, Kürşat. “İsrail’in Kuruluşundan 27 Darbesine Türkiye-İsrail İlişkileri (1948-1960).” İsrailiyat: İsrail ve Yahudi Çalışmaları Dergisi, No: 3, s. 172-188.
• Kaya, Mehmet. “İsrail İlişkileri ve Filistin”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:9, Sayı:18, Güz 2019, s. 1043-1065.
• Kemiksiz, Neşe. Filistin Sorunu, Akademik Ortadoğu Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, 2016, s. 133-179.
• Kurat, Yuluğ Tekin. Elli Yıllık Cumhuriyetin Dış Politikası 1923-1973, Belleten, s:154, TTK, s. 265-308.
• L. Meray, Seha. ” Birleşmiş Milletler Hizmetinde Uğranılan Cismani Zararın Tazmini Meselesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 9 (1954 ), s. 85-134.
• Murat, Turgay. İsrail Devleti’nin Kuruluşu ve Türk Basınına Yansımaları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 29, Sayı: 2, Temmuz 2019, s. 449-468.
• Öke, Mim Kemal. Siyonizm ve Filistin Sorunu, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1982.
• Öke, Mim Kemal. Kutsal Topraklar Siyonistler ve Masonlar, Çağ Yayınları, İstanbul 1990.
• Önal, Tekin. “Sykes-Picot Antlaşması’ndan İsrail’in Kuruluşuna Kadar Filistin Meselesi”, Journal of History School, Sayı: 44, s. 246-265.
• Ör, Çiğdem. Amerika Birleşik Devletleri-Sovyetler Birliği Ekseninde Türkiye-İsrail İlişkileri (1948-1982), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul 2018.
• Özcan, Gencer. Türkiye-İsrail İlişkilerinde Dönüşüm: Güvenliğin Ötesi, TESEV Yayınları, İstanbul 2005.
• Özkaya Duman, Olcay; Birsel, Haktan. “Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikası Ve Bu Politikanın Dinamiklerine Etki Eden Dış Gelişmeler”, Atatürk Dergisi, 1 (1) , s. 299-318.
• Sarıaslan, Fatma. “Filistin Sorunu ve Türkiye: Bir Denge Siyaseti”, FAD- Filistin Araştırmaları Dergisi Sayı: 6 (Kış 2019), s. 1-32.
• Seydi, Süleyman Seydi. “Demokrat Parti’nin Dış Politikada Alternatif Arayışı (1957–1960)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2011/2, Sayı:14, s. 1-16.
• Umar, Ömer Osman. Osmanlı Döneminde Yahudiler ’in Filistin’e Yerleşme Faaliyetleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 2, s. 421-438.
• Uslu, Nasuh. Çatlak İttifak: 1974’ten Günümüze Türk-Amerikan İlişkileri, Nobel Yayınları, Ankara 2006.
• Yamaç, Müzehher; Cartmıll, Hazel. “The Balfour Declaratıon”, Balkan Journal of Social Sciences/Balkan Sosyal Bilimler Dergisi Volume/Cilt:7, Sayı:13, s.140.
• Yılmaz, Türel. Türkiye-İsrail Yakınlaşması, İmaj Yayıncılık, Ankara 2001.
• Yılmaz, Türel. “Türkiye-İsrail İlişkileri Tarihten Günümüze”, Akademik Ortadoğu Dergisi, Cilt:5, Sayı:1, 2010, s. 9-24.
• Yılmaz, Hasan. “Adnan Menderes Dönemi Türkiye Ortadoğu İlişkileri”, Birey ve Toplum Dergisi, Cilt: 6, Sayı:12, Güz 2016, s. 203-232.
• https://avalon.law.yale.edu/20th_century/balfour.asp.