Öteki’ni Öldürmek Ekseninde “Andorra” ve “To Kill A Mockingbird”

Yıl 2021, - Özel Sayı: Türkiye’de Karşılaştırmalı Edebiyat, 172 - 194, 31.07.2021

Hasret Güngör

Öz

Bu çalışmanın amacı, savaş sonrası Alman edebiyatının önde gelen yazarları arasında yer alan Max Frisch’in 1961 yılında kaleme aldığı Andorra adlı tiyatro oyunu ile Harper Lee’nin 1960 yılında yayımlanan To Kill A Mockingbird adlı romanında işledikleri ötekileştirme sorununu ve bu sorunun bireysel, sosyolojik ve hukuki yansımalarını incelemektir. Eklektik bir yöntemle yoğrulan bu çalışmada karşılaştırmalı edebiyat biliminin ana yöntemi olan karşılaştırma aracılığıyla iki eserin ortak, benzer ve farklı yönleri ortaya konmuş, metin içi analiz yöntemi ile de sosyal, hukuki ve politik açıdan maruz kalınan dışlanmışlığın öteki üzerindeki etkileri açığa çıkartılmıştır. Bu çalışmaya konu olan eserlerde yer alan ana karakterlerden birinin siyahi bir ırka ait olması, diğerinin ise Yahudi dinine mensup olması sebebiyle içinde bulundukları toplum tarafından ötekileştirildiği tespit edilmiş ve bunun üzerine ‘Ben’ ve ‘Öteki’ üzerine şekillenen bir literatür tartışması ortaya konmuştur. Sonuç olarak her iki eserin de imlediği üzere ötekileştirici üslup, davranış ve yaklaşımlar, bireyler üzerinde oldukça olumsuz tesirler ortaya koymakta ve insan hakları açısından da büyük bir boşluk açığa çıkarmaktadır. Kimlik, kültür, aidiyet ve benzeri açılardan birer tehdit olarak görülerek sindirilmeye ve yok edilmeye çalışılan Öteki’nin aslında büyük bir zenginlik kaynağı ve gereklilik olduğu tespit edilmiştir. Çünkü Ben’in var olması ve farkını ortaya koyabilmesi için Öteki’ne ihtiyacı vardır. Belirli bir aidiyet sahibi olan her topluluk, kendi kimliğini zıddı ile arasındaki uzlaşmazlık ve farklılıklarıyla oluşturur. İki eserde de ötekilerin maruz kaldığı haksızlık gözler önüne serilerek bu noktada bir farkındalık yaratma ve empati kurma teşvik edilmiş olup evrensel insanlık algısı ile ötekileştirmenin önüne geçme amacı güdülmüş ve hiçbir ırka, dine, dile ya da cinsiyete karşı zihinlerde kesin algıların yaratılmaması gerektiği mesajı verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ötekileştirme, Andorra, To Kill A Mockingbird, Karşılaştırmalı Edebiyat

Kaynakça

• Referans 1: Arslan, Ahmet, Felsefeye Giriş, Ankara: Adres Yayınları, 2015.
• Referans 2: Aydın, Kâmil. Karşılaştırmalı Edebiyat Günümüz Postmodern Bağlamda Algılanışı. İstanbul: Birey Yayıncılık, 1999.
• Referans 3: Bauman, Zygmunt, Sosyolojik Düşünmek. Çev. A. Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Referans 4: Benhabib, Seyla, Buhran Çağında Haysiyet Zor Zamanlarda İnsan Hakları. Çev. B. Yıldırım. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Referans 5: Douzinas, Costas. Hukuk, Adalet ve İnsan Hakları Eleştirel Bir Yaklaşım. Çev. R. Sağlam ve K. Akbaş. Ankara: NotaBene Yayınları, 2016.
• Referans 6: Eagleton, Terry, Edebiyat Olayı. Çev. B. Yüce. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2012.
• Referans 7: Frisch, Max, Andorra, 1. Baskı, Farnkfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 1975.
• Referans 8: Gadamer, Hans-Georg, Hakikat ve Yöntem I. Cilt. Çev. H. Arslan ve Ġ. Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Referans 9: Google. “Ausführliche Biographie Max Frisch (1911 – 1991).” Erişim Tarihi Mayıs 13, 2021. https://www.xlibris.de/Autoren/Frisch/Biographie.
• Referans 10: Google. “Harper Lee American writer.” Erişim Tarihi Mayıs 11, 2021. https://www.britannica.com/biography/Harper-Lee.
• Referans 11: Habermas, Jürgen, “Öteki” Olmak “Öteki”yle Yaşamak Siyaset Kuramı Yazıları. Çev. Ġ. Aka. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Referans 12: Kapuściński, Ryszard. Der Andere. Frankfurt: Suhrkamp Verlag, 2008.
• Referans 13: Lee, Harper, Bülbülü Öldürmek, 6. Baskı, İstanbul: Epsilon Yayınevi, 2021.
• Referans 14: Maalouf, Amin. Ölümcül Kimlikler. Çev. A. Bora. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Referans 15: Zemanek, Evi ve Nebrig, Alexander. Komparatistik. Berlin: Akademie Verlag, 2012.
• Referans 16: Zima, Peter von. Komparatistik 2. Aufl. Tübingen und Basel: A. Francke Verlag, 2011.