GOTİK YANKILAR: İNGİLİZ VE ALMAN EDEBİYATINDA GOTİK ETKİLERİN KEŞFİ

Yıl 2023, Sayı: 16, 71 - 85, 29.12.2023

Selim Şimşek

https://doi.org/10.38060/kare.1375587

Öz

Adını Cermen kökenli bir Kuzey Avrupa kavmi olan Gotlara borçlu olan gotik, XII. yüzyıldan günümüze dek çeşitli siyasi, toplumsal ve estetik yaklaşımları adlandırmakta kullanılmıştır. Olumludan olumsuza sürekli anlam boyutları arasında yol alan gotik, tarihsel gelişimi boyunca, mimariden edebiyata, yazı stilinden hayat tarzına dek pek çok alanı etkilemiştir. Edebiyattaki etkisi ise açık bir şekilde Aydınlanma döneminde görülmektedir. Gotik roman, İngiliz edebiyatına özgü bir tür olarak görülmektedir ve Horace Walpole’un 1764 tarihli The Castle of Otranto adlı romanıyla tarih sahnesine çıkmıştır. Okurlarda korku ve dehşet yaratan gotik metinler, cinsellik, erotizm ve her türden şiddet sahneleriyle kısa sürede sadece İngiltere’de değil, Almanya’da da hızla yayılmıştır. Gotik roman, Alman edebiyatında korku yönü ön plana çıkartılarak Schauerroman olarak adlandırılmıştır. Ancak gotik romanın Alman edebiyatındaki karşılığı, Orta Çağ’daki hikâyeleri konu edinen eserleri de kapsayacak şekilde genişletilerek Ritter-, Räuber- und Schauerromantik olarak da adlandırılabilmektedir. Bu makalenin amacı, İngiliz ve Alman edebiyatlarında gotik türün erken döneminde ortaya çıkan etkileşimleri ele almaktır. Bu amaçla, çalışmada gotiğin kavramsal tarihinden bahsedildikten sonra Alman ve İngiliz edebiyatında gotik türün yeri hakkında bilgi verilecek ve bu iki edebiyat arasında var olan etkileşim somut eserler üzerinden açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gotik, Gotik Roman, Alman Edebiyatı, İngiliz Edebiyatı, Gotik Etkileşimler

GOTHIC REVERBERATIONS: AN EXPLORATION OF GOTHIC INFLUENCES IN ENGLISH AND GERMAN LITERATURES

Öz

Gothic, which owes its name to the Goths, a Northern European tribe of Germanic origin, has been used from the 12th century onwards to name various political, social, and aesthetic approaches. Throughout its historical development, the gothic, which constantly moves between dimensions of meaning from positive to negative, has influenced many fields, from architecture to literature, from writing style to lifestyle. Gothic influence in literature can be clearly seen during the Enlightenment period. The Gothic novel is seen as a genre unique to English literature and made its debut with Horace Walpole's The Castle of Otranto dated 1764 novel. With all their themes of sexuality, eroticism, and all kinds of violence, and fear and horror inducing scenes, gothic texts spread rapidly not only in England but also in Germany. Emphasizing its horror aspect, the gothic novel is called Schauerroman in German literature. Extending to contain works based on stories from the Middle Ages, the equivalent of the gothic novel in German literature can also be called Ritter-, Räuber- und Schauerromantik. The aim of this article is to examine the interactions in the early period of gothic literature in English and German literatures. To this end, this study offers insights on the place of Gothic genre in both German and English literary traditions after discussing the conceptual history of the Gothic through the consideration of particular works, the study also clarifies the relationship between these two literary traditions.

Anahtar Kelimeler

Gothic, Gothic Novel, German Literature, English Literature, Gothic Interactions

Kaynakça

• Aytaç, Gürsel. Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları, 2009.
• Balkaya, Mehmet Akif. The Industrial Novels: Charlotte Bronte’s Shirley, Charles Dickens’ Hard Times and Elisabeth Gaskell’s North and South. Newcastle Upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2015.
• Bridgwater, Patrick. The German Gothic Novel in Anglo-German Perspective. New York: Brill Rodopi, 2013.
• Botting, Fred. Gothic, London: Routledge, 2005.
• Burke, Edmund. Yüce ve Güzel Kavramalarımızın Kaynağı Hakkında Bir Soruşturma. Çeviren: M. Barış Gümüşbaş. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2008.
• Clark, Steve. “Graveyard School” The Handbook to Gothic Literature içinde. Editör: Marie Mulvey-Roberts, 107. Houndmills Basingstoke, Hampshire and London: Macmillan Press, 1998.
• Castle, Terry. The Female Thermometer: Eighteenth-Century Culture and the Invention of the Uncanny. New York, Oxford: Oxford University Press, 1995.
• Clergy, E. J. The Rise of Supernatural Fiction, 1762–1800 (Cambridge Studies in Romanticism). Cambridge: Cambridge University Press, 1995.
• Davison, Carol Margaret. History of the Gothic Literature 1764-1824. Cardiff: University of Wales Press, 2009.
• Eckermann, Johann Peter. Yaşamının Son Yıllarında Goethe ile Konuşmalar. Çeviren.: Mahmure Kahraman. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007.
• Eagleton, Terry. İngiliz Romanı. Çeviren: Barış Özkul. İstanbul: Sözcükler Yayınları, 2012.
• Ehrlich, Godfrey. “Goethe, Freiheit und Sturm-und-Drang,” PMLA 59/3, (1944): 792–812. https://doi.org/10.2307/459385
• Erdem, Özge. “Gothic Space in Daphne du Maurier's Jamaica Inn, Rebecca and My Cousin Rachel.” Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2022.
• Festa, Lynn. “The 1790s” A Companion to English Novel içinde. Editörler: S. Arata vd. 19-24. West Sussex: Wiley Blackwell, 2015.
• Furst, Lilian R. “Romanticism in Historical Perspective,” Comparative Literature Studies 5/2, (1968): 115–143.
• Hall, Daniel. French and German Gothic Fiction in the late Eighteenth Century. Editör: Peter Collier. Bern: Peter Lang, 2005.
• Hughes, William. Historical Dictionary of Gothic Literature, Plymouth: Scarecrow Press, 2013.
• Kefeli, Emel. “Karşılaştırmalı Edebiyat: Tanım, Yöntem ve İncelemeler,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 4/8, (2006): 331-350.
• Kızıler Emer, Funda. "Die Imagologie Als Arbeitsbereich der Komparatistik," International Journal Of Eurasia Social Sciences 8, (2012): 1-17.
• Kızıler Emer, Funda. “Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimine Genel Bir Bakış” Proceedings Book of 2nd International Scientific Researches Congress on Humanities and Social Sciences (IBAD-2017) içinde. Editör: Hayrullah Kahya. İstanbul, 2017.
• Kirsch, Adam. Küresel Roman: 21. Yüzyılda Dünyayı Yazmak. Çeviren: Abdullah Yılmaz. İstanbul: VakıfBank Kültür Yayınları, 2019.
• Kula, Onur Bilge. Batı Edebiyatında Oryantalizm-II. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Kurth, Lieselotte E. “Historiographie und historischer Roman: Kritik und Theorie im 18. Jahrhundert,” MLN 79/4, (1964): 337–362. https://doi.org/10.2307/3042627.
• Lieder, Frederick William Charles. “Goethe in England and America,” The Journal of English and Germanic Philology 10/4, (1911): 535–556. http://www.jstor.org/stable/27700122
• Milburn, Douglas. The First English Translation of “Die Räuber”: French Bards and Scottish Translators. Monatshefte 59/1, (1967): 41–53. http://www.jstor.org/stable/30159117
• Mohr, Hans-Ulrich. “German Gothic” The Handbook to Gothic Literature içinde. Editör: Marie Mulvey-Roberts, 68. Basingstoke, Hampshire and London: Macmillan Press, 1998.
• Murnane, Barry. “Haunting (Literary) History: An Introduction to German Gothic.” Popular Revenants: The German Gothic and Its International Reception, 1800-2000 içinde, Editörler: Barry Murnane ve Andrew Cusack, 10–43. Suffolk: Boydell & Brewer, 2012.
• Mitchell, P. M. “Zu Schillers „Geisterseher,“ Monatshefte 39/8, (1947): 524–527. http://www.jstor.org/stable/30164618
• Punter, David and Glennis Byron. The Gothic. Padstow, Cornwall: Blackwell Publishing, 2004.
• Quinn, Edward. A Dictionary of Literary and Thematic Terms. New York: Facts on File, Inc., 2006.
• Sigmund, Freud. Tekinsizlik Üzerine, İstanbul: Laputa Kitap, 2019.
• Sodeman, Melissa. “Sophia Lee’s Historical Sensibility,” Modern Philology 110/2, (2012): 253–272. https://doi.org/10.1086/668289
• Şenses, Mihriban. Edmund Burke Yüce, Etik ve Devrim, Ankara: Liberte, 2018.
• Watt, James. Contesting the Gothic. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
• Worley, Linda Kraus. “The Horror! Gothic Horror Literature and Fairy Tales: The Case of «Der Räuberbräutigam»,” Colloquia Germanica 42/1, (2009): 67–80. http://www.jstor.org/stable/23982654
• Zemanek, Evi ve Alexander Nebrig. Komparatistik. Berlin: Akademie Verlag GmbH, 2012.
• Zima, Peter V. Komparatistik. Tübingen: A. Francke Verlag GmbH, 1992.