Ergenlerin Algıladıkları Anne Baba Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Year 2019, Volume: 7 Issue: 1, 25 - 47, 15.07.2019

Doğan Subaşı , Ayşe Öğretir Özçelik

Abstract

Ergenlerin algıladıkları anne baba tutumlarının çeşitli değişkenler
bakımından incelenmesini amaç edinen bu çalışma; 2017-2018 eğitim öğretim
yılında Çankırı il merkezinde bulunan liselerde öğrenim gören 245’i erkek 359’u
kız toplam 604 ergen ile yürütülmüştür. Veriler araştırmacı tarafından
geliştirilen kişisel bilgi formu ile Sümer ve Güngör (1999) tarafından
geliştirilen Çocuk Yetiştirme Tutumları Ölçeği yardımıyla toplanmıştır. Veriler
SPSS paket programı aracılığıyla frekans, yüzdelik, ortalama gibi betimsel
metotlar ile tek yönlü varyans analizi, “t” testi ve Tukey testi kullanılarak incelenmiştir.
Anne ve babalık stillerinin anne ve baba için ayrı ayrı değerlendirildiği bu araştırmada
Maccoby ve Martin (1983) tarafından ifade edilen duyarlılık ve talepkârlık
boyutları ve bu boyutların çaprazlanmasından ortaya çıkan açıklayıcı otoriter,
izin verici-şımartan, otoriter ve izin verici-ihmalkâr anne babalık biçimlerinin
incelemesi gerçekleştirilmiştir. Steinberg ve arkadaşları (1994) duyarlılık
boyutunun anne - babanın kabul ve ilgisini; talepkârlık boyutunun ise anne
babanın kontrolünü ifade ettiğini belirtmektedirler. Anne babalık biçimlerine
baktığımızda açıklayıcı - otoriter biçim kontrol ve talep ile kabul ve
duyarlılık yüksek olduğu; izin verici-şımartan biçim kabul ve duyarlılığın
yüksek ancak talep ve kontrolün düşük olduğu; otoriter anne babalık kabul ve
duyarlılığın düşük, talep ve kontrolün yüksek olduğu; izin verici-ihmalkâr
biçim ise talep ve kontrol ile kabul ve duyarlılığın düşük düzeyde olduğu
yetiştirme biçimini ifade etmektedir. Araştırma sonuçlarına göre cinsiyet,
gelir durumu, okul türü, okuldan memnuniyet, annenin öğrenim durumu, başarı durumu,
kardeş sayısı, sınıf düzeyi gibi etkenlerin anne ve/veya baba tutumunu anlamlı
şekilde farklılaştırdığı bulunmuştur. Bu bulgular, araştırmalar ve incelemeler
doğrultusunda tartışılarak önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Anne baba tutumları, ergen, lise, çocuk, yetiştirme, stil

Investigation of Parental Attitudes Perceived by Adolescents In Terms of Various Variables

Abstract

This study  aims to examine the
perceived parental attitudes of adolescents in terms of various changeables. In
2017-2018 academic year this study was conducted with a total of 604
adolescents (245 male and 359 female) high school students in high  school in Çankırı province. The data were
collected with the help of the personal information form developed by the researcher
and the Parenting Styles Questionnaire developed by Sümer and Güngör (1999).
The data were analyzed by using SPSS package program, frequency, percentage,
mean by means of descriptive methods, one way analysis of variance, t test and
Tukey test. In this study where mother and father styles were evaluated
separately for mother and father, Maccoby and Martin (1983) expressed the
dimensions of sensitivity and demandiness and the explanatory-authoritative,
permissive-indulgent, authoritarian and permissive-neglecting forms of
parenting which emerged from the crossing of these dimensions. Steinberg  and his friends (1994) stated that the
sensitivity of the acceptance and iterest of the parents, size of demond refers
to the control of parents. Explanatory - authoritative style of control and
demand with acceptance and sensitivity is high when we pass into maternal
paternity forms; permissive-indulgent style acceptance and sensitivity is high
but demand and control is low; authoritarian parental acceptance and low
sensitivity, high demand and control; The permissive-negligent dimension refers
to the form of cultivation where demand and control and acceptance and
sensitivity are low. According to the results of the study, it was found that
factors such as gender, income level, type of school, school satisfaction,
mother's education level, success status, number of siblings, and grade level
significantly differentiated the mother and / or father attitude. These
findings were discussed in the direction of researches and investigations and
recommendations were made.

Keywords

Parents attitude, adolescent, high school, child, rearing, style

References

• Alpoğuz, D. U. (2014). Algılanan ana-baba tutumlarının ilköğretim öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarına ve Türkçe dersi akademik başarılarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Andrews, M., Ainley. M. ve Frydenberg, E. (2004). Adolescent Engagement with Problem Solving Tasks: The Role of Coping Style. Self-efficacy, and Emotions, Paper Presented at the AARE International Conference.
• Aydoğdu, F. ve Dilekmen, M . (2016). Ebeveyn Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2), 569-585.
• Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Developmental Psychology, 4(1), 1-103.
• Büyüköztürk, Ş., Demirel, F., Karadeniz, Ş. ve Kılıç Çakmak, E. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cüceloğlu, D. (2006). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Darling, N. ve Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model. Psychological Bulletin, 113(3), 487-496.
• Demir, E. K. ve Şendil, G. (2008). Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları Dergisi, 11(21), 15-25.
• Demiriz, S. ve Öğretir, A.D. (2007). Alt ve üst sosyo-ekonomik düzeydeki 10 yaş çocuklarının anne tutumlarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 105-122.
• Dinçer, B. (2008). Alt ve üst sosyo ekonomik düzeyde lise ikinci sınıfa devam eden ergenlerin anne baba tutumlarını algılamaları ile arkadaşlık ilişkilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dokuyan, M. (2016). 12.sınıf öğrencilerinde algılanan anne-baba tutumları ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 1-21.
• Erkan, S. (2009). Gelişim psikolojisinde temel kavramlar. Y. Özbay ve S. Erkan (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (ss. 27-49). Ankara: Pegem Yayınları.
• Erkan, Z., Güçray, S. ve Çam, S. (2002). Ergenlerin sosyal kaygı düzeylerinin ana baba tutumları ve cinsiyet açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(10), 64-75.
• Galinsky, E. (1987). The six stages of parenthood. Cambridge: Perseus.
• Gander, M.J. & Gardiner, H.W. (2010). Çocuk ve ergen gelişimi (B. Onur, A. Dönmez ve H. N. Çelen, Çev.). Ankara: İmge Yayınevi.
• Güler, D. ve Çakır, G. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 39(4), 82-94.
• Güngör, D. (2000). Bağlanma stillerinin ve zihinsel modellerin kuşaklararası aktarımında anne-babalık stilleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Havighurst, R.J. (1972). Developmental tasks and education. New York: David McKay.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Maccoby, E. E. Ve Martin, J. A. (1983). Socialization in the Context of the Family: Parent-Child Interaction. In P. H. Mussen, & E. M. Hetherington (Eds.), Handbook of Child Psychology: Socialization, Personality, and Social Development (1-101). New York: Wiley.
• Oğuz, F. ve Öğretir Özçelik, A.D. (2018). Ergenlerde algılanan anne baba tutumu ile madde bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58).
• Öğretir Özçelik, A.D ve Ulutaş, K. (2017). Ergenlik dönemindeki çocukların saldırganlık düzeyleri ile anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. D. Köksal ve M. Küçük (Ed.). VII. Uluslararası Eğitimde Araştırmalar Kongresi Bildiri Özeti Kitabı içinde (ss. 15). Çanakkale, 18 Mart Üniversitesi.
• Öğretir Özçelik, A.D. ve Taymaz, A.H. (2017). Ergenlik dönemindeki çocukların anne-baba tutum algılarına göre yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. 26. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi Özetler Kitabı içinde (ss. 3243-3245). Ankara, Pegem Yayınları.
• Russell,A., Aloa, V., Feder, T., Glover, A., Miller,H. ve Palmer, G. (1998). Sex-based differences in parenting syles in a sample with preschool children. Australian Journal of Psychology, 50(2), 89-99.
• Santrock, J. W. (2012). Yaşam boyu gelişim (G. Yüksel, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Sarı, T. ve Özkan, İ. (2016). Ergenlerin öznel iyi oluşları ile algıladıkları anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 29(2), 155-162.
• Schaefer, E. S. (1959). A circumplex model for maternal behavior. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 59(2), 226-235.
• Seven, S. (2008). Çocuk ruh sağlığı. Ankara: Pegem Yayınları.
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik (F. Çok, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Steinberg, L., Lamborn, S. D., Darling, N., Mounts, N. S., ve Dornbusch, S. M. (1994). Over-time changes in adjustment and competence among adolescents from authoritative, authoritarian, indulgent, and neglectful families. Child Development, 65(3), 754-770.
• Sümer, N., ve Güngör, D. (1999). Çocuk yetiştirme stillerinin bağlanma stilleri, benlik değerlendirmeleri ve yakın ilişkiler üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 14 (44), 35-60.
• Şahin, R. ve Öğretir Özçelik, A.D. (2018). Suça sürüklenen çocuklar ile suça sürüklenmeyen çocukların algıladıkları anne baba tutumları ile ebeveyn bağlanma stillerinin karşılaştırarak incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 17(66), 384-400.
• Uzuner, Y. (Ed.). (2003). Çocuk ruh sağlığı. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Yavuzer, H. (1990). Ana-baba okulu. İstanbul: Remzi Kitabevi.