Osmanlı Kitap Tarihi Araştırmalarının Metodolojik Yaklaşımında Avrupalı Seyyahların Etkisi 1453-1699

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 101 - 137, 30.04.2020

Engin Cihad Tekin

Öz

Osmanlı kitap ve kütüphane kültürü araştırmalarında Osmanlı kaynaklarının kullanımı dışında Batı kaynaklarının da kullanımı önemli bir konudur. Özellikle 1453-1699 döneminde Osmanlı kitap ve kütüphane kültürü konusunda Batı kaynaklarından yararlanan çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu sebeple ilgili dönem ile ilgili Osmanlı kitap ve kütüphane kültürü araştırmalarında eksiklik bulunmaktadır. Tarihsel araştırmalarda birinci el kaynakların önemi büyüktür. Osmanlı tarihi üzerine birinci el Batı kaynaklarının en önemlilerinden biri kuşkusuz seyahatnamelerdir. Çünkü seyahatnameler, bize konumuzla ilgili dönemde doğrudan gözleme dayalı bilgi ve bulgular sağlamaktadırlar.
Seyahatnameler, Osmanlı tarihi alanında birçok çalışmada kaynak olarak kullanılsa da Osmanlı kitap ve kütüphane kültürü konusunda kullanımları yetersiz kalmıştır. Bu konuda oluşan yetersizliği gidermeyi amaçlayan çalışmamızda, 122 Batılı seyyahın Osmanlı kitap ve kütüphane kültürü etrafındaki konularla ilgili gözlemlerinin olduğu ve bu gözlemleri seyahatnamelerine veya eserlerine yazılı olarak aktardıkları tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Kitap Kültürü

Kaynakça

• Kaynakça
• And, M. (1999). Tiyatro, bale ve opera sahnelerinde Kanuni Süleyman imgesi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Bacon, F. (1856). Bacon’s Essays with Annotations. London: John W.Parker and Son.
• Barthold, W. W. (2000). Asya’nın Keşfi: Avrupa’da ve Rusya’da Şarkiyatçılığın Tarihi. Çev. K. Bayraktar ve A. Meral. İstanbul: Yöneliş.
• Bassano, L. (2011). Kanuni Döneminde Osmanlı İmparatorluğunda Gündelik Hayat. Çev. S.Cangı. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Baudier, M. (1635). The History Of The Serrail, And Of The Court Of The Grand Seigneur, Emperour Of The Turkes. London: William Stansby
• Bernhard Breydenbach (1486) Peregrinatio in Terram Sanctam. Mainz: Peter Schöeffer
• Bisaha, N. (2012). Doğu ile Batı’nın Yaratılışı. Çev. M. D. Gökdoğan. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bloch, M. (1994). Tarihin Savunması ya da Tarihçilik Mesleği. Çev. M.A.Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları
• Blount, H. (2010). Doğu Akdeniz’e Yolculuk (1634). Çev. D.B.Cenkciler. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Bowen, H. (2011). Türkiye Hakkında İngiliz Tetkikleri Çev. O.Burian. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Brentjes, S. (1999). The Interests of the Republic of Letters in the Middle East 1550- 1700. Science in Context, 12(3), 435-468.
• Brentjes, S. (2002). XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Imparatorluğu'nda Batı Avrupalı Gezginler ve Bilimsel Çalışmalar. Çev. B. Saatçi. H. C. Güzel (Ed.). Türkler içinde (Cilt 11, s. 251-259). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Burke, P. (2012). Erken Modern Avrupa’da Tercüme Kültürleri. Çev. F. B. Aydar. P.Burke ve R. Po-Chia Hsia (Ed). Erken Modern Avrupa’da Kültürel Tercüme içinde (s. 3-40). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. (Orijinal 2007’de yayımlanmıştır.).
• Covel, J. (1722). Some Account of the Present Greek Church. Cambridge: Cornelius Cornfield
• Curtis, Michael (2009). Orientalism and Islam: European Thinkers on Oriental Despotism in the Middle East and India. Cambridge: Cambridge University Press
• Çetin, F. (2011). İstanbul’un Gayrimüslim Ahalisi 1553- 1673 (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• D’Arvieux (1735). Memoires du Chevalier d’Arvieux. Tome Cinquieme. Paris: Charles Jean Baptiste Delespine
• Danacıoğlu, E. (2001). Geçmişin izleri: Yanıbaşımızdaki tarih için bir kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Darnton, R. (1982). What is the History of Books? Daedalus 111, 65-83
• Doiron, N., & Lane-Mercier, G. (2003). Travel Essays. In Literature of travel and exploration: An encyclopedia (pp. 1192-1193). New York: Fitzroy Dearborn
• Donado, G. (1688). Della Letteratura de Turchi. Venetia: Andrea Poletti
• Donado, G. (1688). Raccolta Curiosissima d’Adaggi Turchesci.
• Edmund Chishull (1993). Türkiye Gezisi Ve İngiltere’ye Dönüş. Çev. B. Orhon. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Eren, M. ve Ersoy, O. (1969). Bir kısım batılı eserlerde kütüphanelerimizle ilgili bilgiler bibliyografyası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Evelyn, J. (1634). Diary. NY: M.W. Dunne
• Faroqhi, S. (1999). Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir? Çev. Z.Altok. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Galland, A. (1697). Preface. D’Herbelot’s Bibliotheque Orientale içinde. Paris: Compagnies de Libraires
• Galland, A. (1998). İstanbul’a Ait Günlük Anıları 1672-1673.Cilt 1.-2 Çev. N.S.Örik. Ankara: TTK Yayınları
• Gedoyn, L. (1909). Journal et Correspondance de Gedoyn “Le Turc” 1623-1625. Paris: Typhographie Plon-Nourrit
• Göllner, C. (2004). XVI. Yüzyılda Avrupa’da Türklere dair matbuat. Çev. D. Gün. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 23(36), 263-267.
• Gerlach, S. (2007a). Türkiye Günlüğü 1573-1576.Cilt 1. Çev. T.Noyan. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Gerlach, S. (2007b). Türkiye Günlüğü 1573-1576.Cilt 2. Çev. T.Noyan. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Geuffroy, A. (1524). The Order of the Greate Turckes Courte, of Hys Menne Of Warre, and of All Hys Conquestes. London: Ricardus Grafton
• Girolamo Dandini (1745). Voyage to Mount Libanus Wherein is an Account of the Customs and Manners. Vol 1. London: Thomas Osborne
• Grafton, A. (2004). Yeni dünyalar, eski metinler. Çev. F.Savcı. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Henry Howard (1671). A Relation of a Journey of the Right Honourable My Lord Henry Howard Written by John Burbury. London: T.Collins And I.Ford
• Heyman, J. (1759). Travel through Part of Europe, Asia Minor, the Islands of the Archipelago; Syria, Palestine, Egypt, Mount Sinai. Vol. L. London, Printed for L. Davis
• Hill, A. (1709). A Full And Just Account Of The Present State Of The Ottoman Empire In All Its Branches. London: Printed For The Author
• Howell, J (1895). Instructions for Forreine Travell 1642. London: English Reprints
• Höferth, A. ve Salvatore, A. (2000). Between Europe and Islam: Shaping modernity in a transcultural space. Peter Lang.
• Jacobum Nagy De Harsany (1672) Colloquia Familiaria Turcico-Latina Sem Status Turcicus Loquens.Coloniae. Branderburgicae: Georgij Schultzij
• Joseph Hall (1839). The Works of Joseph Hall: Miscellaneous works; Poetical works: Appendix; Indices, etc. Oxford: D.A.Talboys
• Kenan, S. (2010). Osmanlılar ve Avrupa –Seyahat, Karşılama ve Etkileşim. İstanbul: İsam Yayınları
• Kütükoğlu, M. (1995). Tarih araştırmalarında usul. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat
• Langlois, Ch. ve Seignobos, Ch. (2010). Tarih tetkiklerine giriş. Çev. G. Ateş. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Lowry, H. (2004). Seyyahların Gözüyle Bursa (1326-1923). İstanbul: Eren Yayıncılık
• Lubenau, R. (2012). Reinhold Lubenau Seyahatnamesi Cilt 1-2. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Mantran, R. (1990). 17. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul (Cilt 1). Çev. M. A. Kılıçbay ve E. Özcan. TTK: Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mantran, R. (1990). 17. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul (Cilt 2). Çev. M. A. Kılıçbay ve E. Özcan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Marsigli, L. (1934). Osmanlı İmparatorluğunun Zuhur ve Terakkisinden İnhitatı Zamanına Kadar Askeri Vaziyeti. Çev. M.Kaymakam Nazmi. Ankara: Büyük Erkanı Harbiye Matbaası
• Montagu, L.M.W. (1837). The Letters and Works Lady Mary Wortley Montagu. Edited by Her Great Grandson In Three Volumes. Vol. II. London: Rıchard Bentley Montagu, L.M.W. (1856). The Library Standard Letters: Comprising Selections from the Correspondence Eminent Men and Women. Vol.II. NewYork: Mason Brothers
• Motraye, A. De La (1723). A. de la Motraye’s Travels Through Europe, Asia and into Part of Africa with Proper Cutts and Maps. London: Printed for the Author Motraye, A. De La (2007). La Motraye Seyahatnamesi. (N.Demirtaş, Çev.). İstanbul: İstiklal Kitabevi
• Noonan, F. T. (2007). The Road to Jerusalem: Pilgrimage and travel in the age of discovery. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
• Olearius, A. (1669). The Travels Of The Ambassadors From The Duke Of Holstein Into Muscovy, Tartary, And Persia, The Voyages And Travells Of The Ambassadors Sent By Frederick. London: John Starkey and Thomas Basset
• Ortaylı, İ. (2010). Osmanlı Düşünce Dünyası ve Tarihyazımı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Özbaran, S. (2004). Bir Tarihçinin Oluşumu: Richard Knolles ve Türk Tarihi. Osmanlı Araştırmaları, 24, 307-319
• Pedersen, J. (2012). İslam Dünyasında Kitabın Tarihi. Çev. M. M. Karagözoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Philips, K. (2014). Before Orientalism asian peoples and cultures in european travel writing: 1245–1510. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
• Pollock, J. (2013). The Voyage Account, the Royal Society and Textual Production, 1687–1707, Studies in Travel Writing, 17:3, 281-299
• Postel, G. (1560). Des Republique Turcs. Poitiers: Enguinbert de Marnef
• Postel, G. (1575). Des Histoires Orientales et Principalement des Turkes ou Turchikes et Schitiques ou Tartaresque et Aultres Qui en sont Descendues, Oeuvure pour la Vierce Fois Augmente. Paris: De’l Imprimerie De Hierosme De Marnef. Richard Knolles (1603). The Turkish History from the Original of that Nation, to the Growth of the Ottoman Empire with the Lives and Conquests of their Princes and Emperours. London: Adam Islip
• Rieu, G.N.D. (1883). Lewini Warneri. De Rebus Turcicis, Epistolae Ineditae. Leiden: Brill
• Rothman, N. (2013). Dragomans and “Turkish Literature”: The Making of a Field of Inquiry. Oriente Moderno, 93(2013), 390-421
• Rousseau, J. J. (1997). İlim ve sanatlar üzerine söylev. Çev. S. Eyüboğlu. Ankara: M.E.B.Yayınları.
• Rycaut, P. (1686). The History of the Present State of the Ottoman Empire. London: Charles Brome
• Rycaut, P. (2012). Osmanlı İmparatorluğunun Hali Hazırının Tarihi (XVII.Yüzyıl). Çev. H.İnalcık. Ankara: TTK Yayınları
• Sandys, G. (1673). Sandys Travels, Containing An History Of The Original And State Of The Turkish Empire: Their Laws, Government, Policy, Military Force, Courts Of Justice And Commerce. London
• Sansovino, F. (1573). Gli Annali Turchesci Overo Vite di Principi della Casa Othomana. Venetia
• Sansovino, F. (1632). Historia Universale dell’Origine et Impero de Turchi. Vinegia: Presso Altobello Salicato
• Schwab, R. (1987). The Oriental Renaissance: Europe’s Rediscovery of India and East 1680-1880. Columbia: Columbia University Press
• Schweigger, S. (2005). Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581. Çev. T.Noyan. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Schwoebel, R. (2013). Hilalin Gölgesi: Rönesans’ta Türk İmajı (1453-1517). Çev. E. B. Özbilen. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Setton, K. (1978). The Papacy and The Levant (1204-1571): (Vol. II). Philadelphia: The American Philophical Society.
• Smith, T. (1678). Remarks upon the Manners, Religion and Government of the Turks together with a survey of the seven churches of Asia, as they now lye in their ruines, and a brief description of Constantinople. London: Moses Pitt
• Smith, T.(1680). An Account of the Greek as to its doctrine and rites of worship with several historicall remarks interspersed, relating thereunto : to which is added an account of the state of the Greek church under Cyrillus Lucaris, Patriarch of Constantinople, with a relation of his sufferings and death. London: Miles Flesher
• Soykut, M. (2007). Papalık ve Venedik belgelerinde Avrupa’nın birliği ve Osmanlı Devleti (1453-1683). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Stochove, V. (1650). Voyage du Levant. Bruxelles: Hubert Anthoine
• Suranyi A.(2008). The Genius of the English Nation: Travel Writing and National Identity in Early Modern England. NJ: Associated University Press
• Thompson, C. (1744) The Travel of the Late Charles Thompson, Esq. Containing his observations on France, the holy Land, Italy, Arabia, Turkey. Dublin: Wilson
• Thevenot, M. (1687). Travel Into The Levant. London: H.Clark
• Togan, Z. V. (1950). Tarihte Usül. İstanbul: İ.Ü.Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Üçel-Aybet, G. (2010). Avrupalı Seyyahların Gözüyle Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530-1699). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Valensi, L. (1994). Venedik ve Bab-ı Ali: Despot’un Doğuşu. Çev. T. Arnaş. İstanbul: Bağlam.
• Vincent Le Blanc (1660) The World Surveyed, or the Famous Voyages & Travailes of Vincent Le Blanc.London: Printed For John Starkey
• Voltaire. (1864). History of Charles XII. London. J. D. De
• Withers, R. (2010). Büyük Efendi’nin Sarayı. Çev. C. Kayra. İstanbul: Yeditepe
• Yerasimos, S. (1991). Les voyageurs dans L’empire Ottoman (XIV – XVI Siecles). Ankara: La Societe Turque D’Historie.
• Yerasimos, S. (2006). Türkler: Doğu ve Batı, İslam ve Laiklik. Çev. T. Keşoğlu. Ankara: Doruk Yayınları.