2000’LERDE FİLİSTİN’DE MEŞRU TEMSİLCİLİK TARTIŞMALARI: HAMAS İLE EL-FETİH ARASINDAKİ REKABET

Year 2020, Volume: 11 Issue: 21, 469 - 503, 30.06.2020

Pınar Özden Cankara Yavuz Cankara

https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2020.021

Abstract

Filistin, sadece bir toprak savaşımı değildir. Aynı zamanda Filistin halkı yaşamsal varlık mücadelesi vermektedir. Her yitirilen toprak, binlerce ailenin yurtsuz kalması demektir. Oysa Batılı devletler meseleye, bir insani dramdan ziyade politik bir sorun olarak bakmaktadır. İsrail hakkında alınmış Birleşmiş Milletler Örgütü (BM) kararları olmasına rağmen bunları göz ardı etmektedir. Filistinliler zorlu yaşam koşulları ve fiziksel bölünmenin yanı sıra, bir de siyasal açıdan iki farklı örgüt arasında bölünmüştür; Hamas ve El Fetih. El-Fetih, Batılı devletler ile kurduğu ilişkiler neticesinde bazı Filistinliler tarafından eleştirilmektedir. Hamas ise silahlı mücadeleyi bırakmaması nedeniyle meşruiyet krizi geçirmektedir. Hamas, Batılı devletlerin ve İsrail’in gözünde bir terör örgütü olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, bu iki örgüt arasındaki farklardan ve rekabetten söz ederek, iki aktör arasında bölünmüş olmanın Filistin direnişine olan etkisini ortaya koymaktır. Çalışmada örgüt liderlerinin ve Filistinli bürokratların resmi açıklamalarına da yer verilecektir.

Keywords

El-Fetih, Hamas, İsrail, Filistin Ulusal Yönetimi

References

• Ahmad, N. (1975). The Palestine liberation organization, Pakistan Horizon, 28 (4), 81-115.
• Akşam Gazetesi. (2017). Cumhurbaşkanı Erdoğan, Abbas’ı resmi törenle karşıladı. 5 Ağustos 2019 tarihinde http://www.aksam.com.tr/guncel/cumhurbaskani-erdogan-abbasi-resmi-torenle-karsiladi/haber-655516 adresinden erişildi.
• Aljazeera. (2011).Filistin’de tarihi birleşme. 19 Mart 2019 tarihinde http://www.aljazeera.com.tr/haber/filistinde-tarihi-birlesme adresinden erişildi.
• Aljazeera. (2014). Filistin’de birlik hükümeti kuruldu. 21 Temmuz 2019 tarihinde http://www.aljazeera.com.tr/haber/filistinde-birlik-hukumeti-kuruldu adresinden erişildi.
• Aljazeera. (2015). Kronoloji: 1915’ten günümüze Filistin. 8 Temmuz 2019 tarihinde http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-1915ten-gunumuze-filistin adresinden erişildi.
• Anadolu Ajansı. (2014). İsrail operasyon isimlerini tevrat metinlerinden seçiyor. 20 Temmuz 2019 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-operasyon-isimlerini-tevrat-metinlerinden-seciyor/146891 adresinden erişildi.
• Asseburg, M. (2018). The Palestinian authority and the hamas government: accessories to the occupation. Actors in the Israeli-Palestinian Conflict, (Editör: Peter Lintl), German Institute for International and Security Affairs, 21-31. Asseburg, M. (2019). The “deal of the century” for Israel-Palestine, German Institute for International and Security Affairs, 1 Ekim 2019 tarihinde https://www.swp-berlin.org/fileadmin/contents/products/comments/2019C20_ass.pdf adresinden erişildi.
• Ayhan, V. (2009). Hamas: Filistin direnişinde politik İslam. Ortadoğu Etütleri, 1 (1), 99-134.
• Ayın Tarihi. (2005a). Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü. 14 Mayıs 2019 tarihinde http://ayintarihi.byegm.gov.tr/m/date/2005-01-01 adresinden erişildi.
• Ayın Tarihi. (2005b). Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü. 15 Mayıs 2019 tarihinde http://ayintarihi.byegm.gov.tr/m/date/2005-01-01 adresinden erişildi.
• Bar’el, Z. (2018). Trump’s ‘Deal of the Century’ for the Middle East Might Live or Die in Cairo, Haaretz, 1 Ekim 2019 tarihinde https://www.haaretz.com/middle-east-news/trump-s-deal-of-the-century-for-middle-east-peace-might-live-or-die-in-cairo-1.6199973 adresinden erişildi.
• Baykan, D. (2019). ABD’nin orta doğu özel temsilcisi istifa etti, Anadolu Ajansı, 1 Ekim 2019 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abdnin-orta-dogu-ozel-temsilcisi-istifa-etti/1574211 adresinden erişildi.
• BBC News. (2005a). Filistin’de şiddet tartışması. 10 Haziran 2019 tarihinde http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2005/10/051026_abbas_exhamas.shtml adresinden erişildi.
• BBC News. (2005b). Sorularla Filistin seçimleri. 15 Haziran 2019 tarihinde http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2005/12/051223_eastjerusalem.shtml adresinden erişildi.
• BBC News. (2017). Filistin’de 2014’ten bu yana ilk ortak kabine toplantısı. 20 Ağustos 2019 tarihinde http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41481396 adresinden erişildi.
• BBC News. (2019). Filistin yönetimi İsrail ile tüm anlaşmaları askıya aldığını açıkladı. 9 Ekim 2019 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49121431 adresinden erişildi.
• BM Enformasyon Merkezi. (2019a). Filistin meselesi ve birleşmiş milletler- 1967 ve 1973 savaşları ve barışa doğru ilk adımlar. 10 Haziran 2019 tarihinde http://www.unicankara.org.tr/filistin/3.html adresinden erişildi.
• BM Enformasyon Merkezi. (2019b). Filistin meselesi ve birleşmiş milletler. 20 Şubat 2019 tarihinde http://www.unicankara.org.tr/filistin/5.html adresinden erişildi.
• Bozçalışkan, A. (2006). Türkiye´nin Filistin açılımı ve filistin serbest sanayi bölgesinin canlandırılması projesi, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayınları, XXI. 15 Nisan 2019 tarihinde http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-filistin-acilimi-ve-filistin-serbest-sanayi-bolgesinin-canlandirilmasi-projesi-.tr.mfa adresinden erişildi.
• Bulut, F. (2019). Bahreyn-İsrail hattında neler yaşandı?, Gazete Duvar, 14 Kasım 2019 tarihinde https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2019/07/05/bahreyn-israil-hattinda-neler-yasandi/ adresinden erişildi.
• CIA The World Factbook. (2019). Gaza strip. 10 Şubat 2019 tarihinde https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gz.html adresinden erişildi.
• CNN Türk. (2017). Filistin devlet başkanı Abbas, Türkiye’ye geliyor. 5 Ağustos 2019 tarihinde https://www.cnnturk.com/dunya/filistin-devlet-baskani-abbas-turkiyeye-geliyor adresinden erişildi.
• Cohen, R. S., Johnson, D. E., Thaler, D. E., Allen, B., Bartels, E. M., Cahill, J. & Efron, S., (2017). From Cast Lead to Protective Edge Lessons From Israel’s Wars in Gaza, RAND Corporation.
• Cook, J. (2019). What’s in Trump’s ‘deal of the century’? the answers are in plain sight, Middle East Eye, 5 Ekim 2019 tarihinde https://www.middleeasteye.net/news/whats-trumps-deal-century-answers-are-plain-sight adresinden erişildi.
• Çubukçu, M. (2005). Filistin seçimleri: ortadoğu’da demokratikleşme, Birikim Dergisi, 190. 10 Haziran 2019 tarihinde http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/5049/filistin-secimleri-ortadogu-da-demokratiklesme#.WoaA1K5l-M8 adresinden erişildi.
• Demir, G. N., Demir, Z. S., Torlak, F. & Ziya, S. (2012). Filistin’de Siyasi Aktörler ve Partiler, (Editörler: Selin Bölme ve Ufuk Ulutaş). 10 Şubat 2019 tarihinde http://file.setav.org/Files/Pdf/filistin%E2%80%99de-siyasi-aktorler-ve-partiler.pdf adresinden erişildi.
• Deutche Welle. (2007). Filistin’de iç savaş yaşanıyor. 19 Temmuz 2019 tarihinde http://www.dw.com/tr/filistinde-i%C3%A7-sava%C5%9F-ya%C5%9Fan%C4%B1yor/a-2606842 adresinden erişildi.
• Dilek, M. S. (2018). Trump yönetiminin Kudüs kararına analitik bir bakış, International Journal of Social Inquiry, 11, (1), 97-137. Dünya Bülteni. (2018). Gazze’de ulusal birlik çağrısı. 18 Ağustos 2019 tarihinde http://www.dunyabulteni.net/filistin/416197/isgal-guclerinden-filistinli-gostericilere-mudahale-42-yarali adresinden erişildi.
• Dünya Bülteni. (2019). Filistin’de geçici yargı krizi, Abbas yüksek yargı konseyini feshetti. 7 Ekim 2019 tarihinde https://www.dunyabulteni.net/filistin/filistin-de-gecici-yargi-krizi-abbas-yuksek-yargi-konseyi-ni-feshetti-h445604.html adresinden erişildi.
• Euronews. (2017). Filistin hükümeti Gazze’deki ilk toplantısını gerçekleştirdi. 19 Ağustos 2019 tarihinde http://tr.euronews.com/2017/10/03/filistin-hukumeti-gazzedeki-ilk-toplantisini-gerceklestirdi adresinden erişildi.
• Evrensel. (2018). Mahmud Abbas, Filistin meclisini feshediyor. 15 Eylül 2019 tarihinde https://www.evrensel.net/haber/368004/mahmud-abbas-filistin-meclisini-feshediyor adresinden erişildi.
• Fırat, E. (2017). Hamas, Fetih hareketini siyasi arenada sıkıştırabilir, Anadolu Ajansı. 10 Ağustos 2019 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/hamas-fetih-hareketini-siyasi-arenada-sikistirabilir/809689 adresinden erişildi.
• Hamas. (2017a). About us. 20 Nisan 2019 tarihinde https://hamas.ps/en/page/2/ adresinden erişildi.
• Hamas. (2017b). A Document of general principles&policies. 13 Ağustos 2019 tarihinde https://hamas.ps/ar/uploads/documents/06c77206ce934064ab5a901fa8bfef44.pdf adresinden erişildi.
• Hamas. (2019a). Press release on PA measures against palestinian judiciary. 8 Ekim 2019 tarihinde https://hamas.ps/en/post/2206/press-release-on-pa-measures-against-palestinian-judiciary adresinden erişildi.
• Hamas. (2019b). Press release on Palestinian election commission’s visit to Gaza. 10 Ekim 2019 tarihinde https://hamas.ps/en/post/2393/press-release-on-palestinian-election-commission-rsquo-s-visit-to-gaza, adresinden erişildi.
• Hamas. (2019c). Press release on details of ‘deal of century’. 1 Kasım 2019 tarihinde https://hamas.ps/en/post/2152/press-release-on-details-of-lsquo-deal-of-century-rsquo adresinden erişildi.
• Hamas. (2019d). Press release on Manama conference. 5 Kasım 2019 tarihinde https://hamas.ps/en/post/2153/press-release-on-manama-conference adresinden erişildi.
• Hamas. (2019e). Important Press Release on Manama Conference. 7 Kasım 2019 tarihinde https://hamas.ps/en/post/2156/important-press-release-on-manama-conference adresinden erişildi.
• Hürriyet Gazetesi. (2003). İsrail-Filistin barış süreci kronolojisi. 24 Mart 2019 tarihinde http://www.hurriyet.com.tr/dunya/israil-filistin-baris-sureci-kronolojisi-151187 adresinden erişildi.
• Israel Ministry of Foreign Affairs. (1993). Declaration of principles-main points. 1 Mart 2019 tarihinde https://mfa.gov.il/MFA/ForeignPolicy/Peace/Guide/Pages/Declaration%20of%20Principles%20-%20Main%20Points.aspx adresinden erişildi.
• Israel Ministry of Foreign Affairs. (1995). Israeli-Palestinian interim agreement on the West Bank and the Gaza Strip. 15 Nisan 2019 tarihinde https://mfa.gov.il/mfa/foreignpolicy/peace/guide/pages/the%20israeli-palestinian%20interim%20agreement.aspx adresinden erişildi.
• İhlas Haber Ajansı. (2019). Filistin devlet başkanlığı: ‘İsrail’in yıkımları sözde yüzyılın anlaşması planının bir parçası. 15 Ağustos 2019 tarihinde https://www.iha.com.tr/haber-filistin-devlet-baskanligi-israilin-yikimlari-sozde-yuzyilin-anlasmasi-planinin-parcasi-791526/ adresinden erişildi.
• Kardaş, İ. (2018). İsrail’in yeni hamisi Kushner’lerin hikayesi, İktibas Dergisi, 25 Eylül 2019 tarihinde http://iktibasdergisi.com/2018/01/08/israilin-yeni-hamisi-kushnerlerin-hikayesi/ adresinden erişildi.
• Köse, E. (2017). 6 Soruda Hamas ve El Fetih uzlaşısı. 1 Eylül 2019 tarihinde http://haber.sol.org.tr/dunya/6-soruda-hamas-ve-el-fetih-uzlasisi-213819 adresinden erişildi.
• Okuducu, İ. ve Canlı, E. (2019). Filistinlilerin katılmadığı Manama’daki Filistin çalıştayı, Anadolu Ajansı, 13 Kasım 2019 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/filistinlilerin-katilmadigi-manamadaki-filistin-calistayi/1515541 adresinden erişildi.
• Özel, S. (2007). Filistin ulusal birlik hükümetinin hükümet programı, Yakın Doğu Haber Ajansı. 18 Temmuz 2019 tarihinde http://www.ydh.com.tr/HD2672_filistin-ulusal-birlik-hukumetinin-hukumet-programi.html adresinden erişildi.
• Özkoç, Ö. (2009). Savaş ve barış: doksanlı yıllarda Filistin-İsrail sorunu, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (3), 167-195.
• ParsToday. (2019). İsrail’de parlamento seçimleri ve Netanyahu’nun taktikleri. 20 Eylül 2019 tarihinde https://parstoday.com/tr/news/middle_east-i135681-%C4%B0srail%E2%80%99de_parlamento_se%C3%A7imleri_ve_netanyahu%E2%80%99nun_taktikleri adresinden erişildi.
• Sabah Gazetesi. (2005a). Gül: barış için iyimserim. 15 Mayıs 2019 tarihinde http://arsiv.sabah.com.tr/2005/01/04/siy98.html adresinden erişildi.
• Sabah Gazetesi. (2005b). Filistin’de Mahmut Abbas dönemi. 14 Haziran 2019 tarihinde http://arsiv.sabah.com.tr/2005/01/10/dun90.html adresinden erişildi.
• SETA. (2011). Hamas ile El-Fetih arasındaki çatışma ve müzakere süreci. 2 Temmuz 2019 tarihinde https://www.setav.org/hamas-ile-el-fetih-arasindaki-catisma-ve-muzakere-sureci/ adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2007). İsrail ve Birleşik Amerika Filistin ulusal birlik hükümetini boykot edeceğini belirtti. 17 Temmuz 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/turkish.ruvr.ru/2007/03/20/1155715.html adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2016). Hamas ile Fetih’ten uzlaşı anlaşması. 19 Temmuz 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201602091020740747-hamas-fetih-kadar/ adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2017a). Erdoğan ile Filistin Devlet Başkanı Abbas’tan telefon görüşmesi. 5 Eylül 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/turkiye/201712031031237093-erdogan-filistin-devlet-baskani-abbas-telefon-gorusmesi/ adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2017b). Abbas: İsrail’le Oslo dahil tüm anlaşmaları reddederiz. 28 Eylül 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201712131031390360-abbas-israil-oslo-dahil-tum-anlasmalar-ret/ adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2017c). Ruhani’den İsrail’e karşı birlik çağrısı. 28 Eylül 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/turkiye/201712131031385765-ruhani-israil-birlik-cagrisi/ adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2017d). Birleşmiş milletler genel kurulunda Trump’ın Kudüs kararı reddedildi. 5 Eylül 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201712211031502541-bm-reddetti/ adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2017e). Erdoğan, Steinmeier ve Abbas ile Kudüs’ü görüştü. 5 Eylül 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/turkiye/201712221031520222-erdogan-steinmeier-abbas-kudusu-gorustu/ adresinden erişildi.
• Sputnik Haber Ajansı ve Radyosu. (2019). İsrail’de parlamento seçimleri. 20 Eylül 2019 tarihinde https://tr.sputniknews.com/infografik/201904111038729287-israilde-parlamento-secimleri/ adresinden erişildi.
• Şarku’l Avsat. (2018). Hamas ile Fetih arasındaki uzlaşı çabaları sürüyor, 2 Eylül 2019 tarihinde https://turkish.aawsat.com/2018/02/article55376436/hamas-ile-fetih-arasindaki-uzlasi-cabalari-suruyor-2, adresinden erişildi.
• Şarku’l Avsat. (2018). İsrail Batı Şeria’da savaşa mı hazırlanıyor?. 6 Eylül 2019 tarihinde https://turkish.aawsat.com/2018/03/article55379154/israil-muhtemel-savasi-hesap-ederek-sinir-muhafiz-birliklerini-bati-seriaya-yerlestirdi adresinden erişildi.
• Şarku’l Avsat. (2019). Filistin merkezi komitesi, yüzyılın anlaşması’nı tartışacak.20 Ekim 2019 tarihinde https://aawsat.com/turkish/home/article/1691691/filistin-merkezi-komitesi-y%C3%BCzy%C4%B1l%C4%B1n-anla%C5%9Fmas%C4%B1n%C4%B1-tart%C4%B1%C5%9Facak?amp adresinden erişildi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmi İnternet Sitesi. (2014). İsrail’in yapmış olduğu bu barbarca hareket, affedilir bir girişim değildir. 5 Ağustos 2019 tarihinde https://tccb.gov.tr/haberler/410/1482/israilin-yapmis-oldugu-bu-barbarca-hareket-affedilir-bir-girisim-degildir.html adresinden erişildi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmi İnternet Sitesi. (2015). Cumhurbaşkanı Erdoğan Moskova’da Abbas ve Putin ile görüştü. 5 Ağustos 2019 tarihinde https://tccb.gov.tr/haberler/410/35421/cumhurbaskani-erdogandan-rusyada-ikili-temaslar.html adresinden erişildi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmi İnternet Sitesi. (2017a). Kudüs semalarında ezanın susturulmasına izin vermeyeceğiz. 5 Ağustos 2019 tarihinde https://tccb.gov.tr/haberler/410/75108/kudus-semalarinda-ezanin-susturulmasina-izin-vermeyecegiz.html adresinden erişildi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmi İnternet Sitesi. (2017b). Kudüs’ün sahipsiz olmadığını tüm dünyaya gösterdik. 5 Eylül 2019 tarihinde https://tccb.gov.tr/haberler/410/87711/kudusun-sahipsiz-olmadigini-tum-dunyaya-gosterdik.html adresinden erişildi.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2005). No: 7- 10 Ocak 2005, Filistin’de 9 Ocak 2005 tarihinde düzenlenen filistin ulusal yönetimi başkanlık seçimleri hakkında. 12 Haziran 2019 tarihinde http://www.mfa.gov.tr/no__7--10-ocak-2005__filistin_de-9-ocak-2005-tarihinde-duzenlenen_filistin-ulusal-yonetimi-baskanlik-secimleri_hk_.tr.mfa adresinden erişildi.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2007). NO:47 - 17 Mart 2007, Filistin´de kurulan ulusal birlik hükümeti hakkında. 17 Temmuz 2019 tarihinde http://www.mfa.gov.tr/no_47---17-mart-2007_-filistin_de-kurulan-ulusal-birlik-hukumeti-hk_-.tr.mfa adresinden erişildi.
• The Palestine Chronicle. (2008). Hamas, Fatah in reconciliation deal. 19 Temmuz 2019 tarihinde http://www.palestinechronicle.com/hamas-fatah-in-reconciliation-deal/#.U2Ikh_mSx8E adresinden erişildi.
• The White House Official Web Site. (2019). 30 Ekim 2019 tarihinde https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2019/06/MEP-narrative-document_FINAL.pdf adresinden erişildi.
• Topçu, G. (2019). Abbas, Bahreyn çalıştayına karşı uluslararası konferans düzenlenmesi için çalışacak, Anadolu Ajansı, 11 Kasım 2019 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abbas-bahreyn-calistayina-karsi-uluslararasi-konferans-duzenlenmesi-icin-calisacak/1515742 adresinden erişildi.
• TRT Haber. (2018), Hamas ve Fetih arasındaki uzlaşı anlaşması. 2 Eylül 2019 tarihinde http://www.trthaber.com/haber/dunya/hamas-ve-fetih-arasindaki-uzlasi-anlasmasi-348875.html adresinden erişildi.
• TRT Haber. (2019). FKÖ’den Arap ülkelerine Bahreyn çalıştayını boykot edin çağrısı, 11 Kasım 2019 tarihinde https://www.trthaber.com/haber/dunya/fkoden-arap-ulkelerine-bahreyn-calistayini-boykot-edin-cagrisi-419226.html adresinden erişildi.
• WAFA. (2019a). Fatah spokesman: all american, Israeli attempts to say there is an Arab partner in deal of century are lies, 20 Ekim 2019 tarihinde http://english.wafa.ps/page.aspx?id=GRqSfea110193010587aGRqSfe adresinden erişildi.
• WAFA. (2019b). Foreign minister predicts bad news with American ‘deal of century’. 20 Ekim 2019 tarihinde http://english.wafa.ps/page.aspx?id=GRqSfea110097835287aGRqSfe adresinden erişildi.
• WAFA. (2019c). President Abbas confirms position against US ‘deal of century’. 21 Ekim 2019 tarihinde http://english.wafa.ps/page.aspx?id=GRqSfea110288185887aGRqSfe adresinden erişildi.
• WAFA. (2019d). Newspapers review: deal of century and its ımplications, destruction of land focus of dailies. 23 Ekim 2019 tarihinde http://english.wafa.ps/page.aspx?id=GRqSfea110653659039aGRqSfe adresinden erişildi.
• WAFA. (2019e). Presidential spokesman: deal of century stumbling and is changing course. 31 Ekim 2019 tarihinde http://english.wafa.ps/page.aspx?id=GRqSfea110634623979aGRqSfe adresinden erişildi.
• y.a.y., (2007). Filistin’de ulusal birlik hükümeti güvenoyu aldı. 17 Temmuz 2019 tarihinde https://www.haberler.com/filistin-de-ulusal-birlik-hukumeti-guvenoyu-aldi-haberi/ adresinden erişildi.
• y.a.y.. (2009). Israeli military operations against Gaza, 2000-2008, Journal of Palestine Studies, 38 (3), 122-138. Yeni Akit Gazetesi. (2016). Filistin İslami direnişinin manevi lideri: Şeyh Ahmet Yasin. 25 Nisan 2019 tarihinde https://www.yeniakit.com.tr/haber/filistin-islami-direnisinin-manevi-lideri-seyh-ahmet-yasin-152053.html adresinden erişildi.
• Yenihaber. (2019). Gazze’de Bahreyn konferansına karşı ulusal konferans, 15 Kasım 2019 tarihinde http://www.yenihaberden.com/gazzede-bahreyn-calistayina-karsi-ulusal-konferans-1051381h.htm adresinden erişildi.