ÜNİVERSİTELERİN BAŞARISINDA KURUMSAL YÖNETİŞİM VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ROLÜ: STRATEJİK PLANLARIN İÇERİK ANALİZİ

Year 2025, Issue: 35, 265 - 293, 20.06.2025

Mehmet Ölmez

https://doi.org/10.56597/kausbed.1585078

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’deki devlet üniversitelerinin stratejik planlarında kurumsal yönetişim ve sürdürülebilirlik boyutları incelenmiş ne düzeyde yer verildiği; ve bu boyutlara ne ölçüde vurgu yapıldığı araştırılmıştır. Çalışmada ilgili verileri elde etmek için literatür taraması yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Çalışmanın kapsamını 2023-2024 University Ranking by Academic Performance (URAP 2023) Türkiye devlet üniversiteleri sıralamasında ilk üçte yer alan Hacettepe, ODTÜ ve Ankara Üniversitesi ile son üçte yer alan Trabzon, Ankara Sosyal Bilimler ve Mardin Artuklu Üniversitelerinin stratejik planları oluşturmaktadır. Üniversitelerin stratejik planlarında kurumsal yönetişim ve sürdürülebilirlik ilkelerinin üniversitelerin başarısındaki etkisi metin içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Çalışma sonucunda kurumsal sürdürülebilirlik anlamında üniversitelerin stratejik planlarında, en fazla sosyal ölçüt ve personel ilişkileri ile proje yatırımları alt boyutlarına yer verdikleri tespit edilmiştir. Aynı zamanda kurumsal yönetişim ilkelerinden etkililik ve sorumluluk unsurlarının stratejik hedeflerinde yer aldığı belirlenmiştir. Sonuç olarak üniversitelerin stratejik planlarını, kurumsal yönetişim ve sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda hazırlamalarının bu kurumların başarısına olumlu katkıda bulunduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca elde edilen bulgular kurumsal yönetişim ve sürdürülebilirlik uygulamalarının üniversitelerin genel başarısı ile pozitif bir ilişiki içerisinde olduğunu göstermektedir.

Keywords

Anahtar Kelimeler: Strateji , Stratejik Plan , Kurumsal Sürdürülebilirlik , Kurumsal Yönetişim

The Role of Corporate Governance and Sustainability in The Success of Universities: Content Analysis of Strategic Plans

Abstract

In this study, the extent to which corporate governance and sustainability dimensions are included in the strategic plans of state universities in Turkey; and the extent to which these dimensions are emphasized were investigated. A literature review was conducted to obtain relevant data. Document analysis, one of the qualitative research methods, was used in the study. The scope of the study consists of the strategic plans of Hacettepe, METU and Ankara University, which are in the top three in the 2023-2024 University Ranking by Academic Performance (URAP 2023) ranking of public universities in Turkey, and Trabzon, Ankara Social Sciences and Mardin Artuklu Universities, which are in the bottom three. The impact of corporate governance and sustainability principles in the strategic plans of universities on the success of universities was analyzed by text content analysis method. As a result of the study, it was determined that universities mostly included social criteria and personnel relations and project investments sub-dimensions in their strategic plans in terms of corporate sustainability. At the same time, it was determined that the elements of effectiveness and responsibility from the principles of corporate governance were included in their strategic goals. As a result, it has been observed that the preparation of strategic plans of universities in line with corporate governance and sustainability principles contributes positively to the success of these institutions.

Keywords

Strategic Planning , Corporate Sustainability , Universities , Corporate Governance

References

• Adams, R., Martin, S., ve Boom, K. (2018). University culture and custainability: Designing and Implementing An. Journal of Cleaner Production, pp. 435-445.
• Argüden Y., Ilgaz P. ve Erşahin B. (2007). Ar-Ge kurumsal yönetişim modeli. Ar-Ge danışmanlık yayınları.
• Atıcı, K. B., Yasayacak, G., Yıldız, Y. ve Ulucan, A. (2021). Green university and academic performance: An empirical study on UI GreenMetric and World University Rankings. Journal of Cleaner Production, 291, 1-24, https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.125289.
• Aydın, M. ve Aksoy. S. (2007). Kamu kesiminde stratejik plan ve çalışanlara yansıması: Hacettepe Üniversitesi örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 293-322.
• Aziz, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Barca, M. ve Nohutçu, A. (2013). Kamu sektöründe stratejik yönetim ve Türk kamu yönetiminde stratejik planlama uygulamasına eleştirel bir bakış. Balcı A., Nohutçu A., Öztürk N. K. ve Coşkun B. (Ed.) Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, içinde (s. 339-362). Seçkin Yayınları Ankara.
• Bice, S., ve Coates, H. (2016). University sustainability reporting: taking stock of transparency. Tertiary Education and Management, 22(1), pp. 1-18.
• Bircan, İ. (2003). Kamuda stratejik yönetim ve ab politikaları. Kamu Yönetiminde Kalite 3. Ulusal Kongresi Bildirileri, içinde (s. 411-427) .Ankara: TODAİE Yayınları.
• Burmann, C., García, F., Guijarro, F.ve Oliver, J. (2021). Ranking the performance of universities: The role of sustainability. Sustainability, 13(23), 1-16, 13286, https://doi.org/10.3390/su132313286.
• Çavuş, M. F. ve Akgemci, T. (2008). İşletmelerde personel güçlendirmenin örgütsel yaratıcılık ve yenilikçiliğe etkisi: İmalat Sanayiinde Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 229-244.
• Dyllick, T. ve Hockerts, K. (2002). Beyond the business case for corporate sustainability. Business strategy and the environment, 11(2), pp. 130-141.
• Ereş, F. (2004). Eğitim yönetiminde stratejik plan. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:15, Ankara.
• Fissi, S., Romolini, A., Gori, E. ve Contri, M. (2021). The path toward a sustainable green university: The case of the university of florence. Journal of Cleaner Production, pp. 1-9.
• Fuster, E., Padilla-Meléndez, A., Lockett, N. ve del-Águila-Obra, A. R. (2019). The emerging role of university spin-off companies in developing regional entrepreneurial university ecosystems: The case of andalusia. Technological Forecasting and Social Change, 141, pp. 219-231.
• Galleli, B., Brito Teles, N., Ramos dos Santos, J., Freitas-Martins, M. ve Hourneaux Junior, F. (2020). Sustainability university rankings: a comparative analysis of UI green metric and the times higher education world university rankings. International Journal of Sustainability in Higher Education, 23(2), 404-425, https://doi.org/10.1108/IJSHE-12-2020-0475.
• Genç, F. N. (2009). Türk kamu yönetiminde stratejik plan. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 1-8.
• Giovanelli, L., Rotondo, F. ve Ezza, A. (2021). Business models for ıntegration of sustainability in universities: an explorative analysis of ıtalian state universities. Journal of Cleaner Production, pp. 129-227.
• Global Reporting Initiative. (2023). Sürdürülebilirlik raporlaması. 30. Haziram 2024 tarihindehttps://www.globalreporting.org/languages/Turkish/Pages/S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilirlik-Raporlamas%C4%B1.aspx adresinden erişildi
• Godemann, J., Bebbington, J., Herzig, C. ve Moon, J. (2014). Higher education and sustainable development: exploring possibilities for organisational change. Accounting, Auditing & Accountability Journal. 27(2), pp. 218-233.
• Grünig, R., ve Kühn, R. (2006). The process of strategic planning. Springer Berlin Heidelberg.
• Gülbahar, Y. ve Alper A. (2009). Öğretim teknolojileri alanında yapılan araştırmalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2): ss.93-111 .
• Güler A., Halıcıoğlu M. B. ve Taşğın S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma: Teorik Çerçeve – Pratik Öneriler, 7 Farklı Nitel Araştırma Yaklaşımı – Kalite ve Etik Hususlar, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hacettepe Üniversitesi. (2024). Hacettepe Ünversitesi stratejik yönetim ve plan. 02 Temmuz 2024 tarihinde https://www.hacettepe.edu.tr/hakkinda/stratejik_plan adresinden erişldi.
• Hepkul, A. (2002). Bir sosyal bilim araştırma yöntemi olarak içerik analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (1), 1-12.
• İMKB. (2023). Sürdürülebilirlikle ilgili özet bilgiler, İMKB istatistik müdürlüğü. 25 Mart 2024tarihindehttp://borsaistanbul.com/datum/surdurulebilirlik/surdurulebılırlık_ozet_bılgıler.pdf. adresinden erişildi.
• İlhan, C. E. (2020). Kamu üniversitelerinde stratejik planların stratejik plan kılavuzuna uygunluğunun incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa
• İslamoğlu, A. H. (2003). Bilimsel araştırma yöntemleri, İstanbul: BETA Yayıncılık Kalkınma Bakanlığı (2018). Kamu idareleri için stratejik plan kılavuzu, 3. Sürüm,15 Şubat 2024 tarihinde http://www.sp.gov.tr/upload/xSpKutuphane/files/VrllQ+ KamuIdareleriIcin StratejikPlanlamaKilavuzu.pdf. adresinden erişildi.
• Kahraman Y. (2009). Türkiye’de devlet üniversiteleri yöneticilerine göre stratejik planlamanın uygulanabilirliği, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sakarya
• Kevser, M. (2007). Stratejik plan ve KOBİ’lerdeki uygulamalar üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir
• Kocaoğlu, M., Karaman, S., Sarıgül, M. M. ve Öztaş, N. (2020). Üniversitelerde stratejik planlama süreçlerinin karşılaştırmalı analizi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 22(39), 225-238.
• Lozano, R., Lukman, R., Lozano, F. J., Huisingh, D. ve Lambrechts, W. (2013). Declarations for sustainability in higher education: becoming better leaders, through addressing the university system. Journal of Cleaner Production, 48, pp. 10-19.
• Muñoz-Suárez, M., Guadalajara, N. ve Osca, J. M. (2020). A comparative analysis between global university rankings and environmental sustainability of universities. Sustainability, 12(14), 5759, 1-9, https://doi.org/10.3390/su12145759.
• Murat, G. ve Bağdigen,M. (2008). Kamu idarelerinde stratejik plan ve yönetim, Ankara: Gazi Kitabevi
• Nickols, F. (2016). Strategy, strategic management, strategic planning and strategic thinking. Management Journal, 1 (1), 4-12.
• Özdem, G. (2011). Yükseköğretim kurumlarının stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadelerinin analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1869-1894.
• Özdemir, Z. ve Pamukçu, F. (2016). Kurumsal sürdürülebilir raporlama sisteminin Borsa İstanbul sürdürülebilirlik endeksi kapsamındaki işletmelerde analizi. Mali Çözüm Dergisi, 26(134), 13-35.
• Öztop, S. (2007). Stratejik plannın belediyelere uygulanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Ramísio, P. J., Pinto, L. M. C., Gouveia, N., Costa, H. ve Arezes, D. (2019). Sustainability strategy in higher education ınstitutions: Lessons Learned from A Nine-Year Case Study. Journal of Cleaner Production, 222, pp. 300-309.
• Salvioni, D. M., Franzoni, S. ve Cassano, R. (2017). Sustainability in the higher education system: an opportunity to improve quality and image, Sustainability, 9(6), 914, 1-27, https://doi.org/10.3390/su9060914.
• Selçuk, M. (2013). Sürdürülebilir yapı kavramı, tarihi ve örnekleri, mesleki terminoloji 1 sunumu. Yıldız Teknik Üniversitesi, inşaat fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, 2013, İstanbul.
• Shan, Y.G., Zhang, J., Alam, M. ve Hancock, P. (2022). Does sustainability reporting promote university ranking? Australian and New Zealand evidence. Meditari Accountancy Research, Vol. 30 No. 6, pp. 1393-1418. https://doi.org/10.1108/MEDAR-11-2020-1060.
• SP. (2024). Kamuda Stratejik Yönetim, Devlet Üniversitelerin yürürlükteki Stratejik Planları. 19 Ekim 2024 tarihinde http://www.sp.gov.tr/tr/stratejik-plan/g/du/kurum/Devlet+Universiteleri, adresinden erişildi.
• Suwartha, N. ve Sari, R. F. (2013). Evaluating UI greenmetric as a tool to support green universities develop¬ment: assessment of the year 2011 ranking. Journal of Cleaner Production, 61, pp. 46-53.
• Şahin, F. (2014). Türk Kamu yönetiminde stratejik plan: sekiz pilot kuruluşun 2003-2013 uygulamalarının analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tanç, G. Tanç, Ş., Çardak, A, D. ve Yağlı, İ . (2022). Türkiye’deki üniversitelerin sürdürülebilirlik çalışmalarının incelenmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi (Yıl: 2022, Sayı:66, Sayfa:83-100) https://doi.org/10.55322/mdbakis.1063261.
• Tavşancıl E. ve Aslan E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınları. İstanbul URAP (University Ranking by Academic Performance). (2023). 2023-2024 Türkiye genel sıralaması göstergeleri. Retrieved from 05 Şubat 2024 tarihinde https://newtr.urapcenter.org. Adresinden erişildi.
• Usta, Ö. (2011). İşletme finansı ve finansal yönetim. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uysal, Ş. (2023). İyi yönetim ilkeleri kapsamında Türkiye ombudsmanlık kararlarının içerik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 24(2), 341-363. DOI: 10.31671/doujournal.1205287.
• Ünal, M. Ç. (2013). Kamu örgütleri ne kadar stratejik yönetilebilir? Strateji kavramı, stratejik planlama/yönetim, kamu sektöründe uyum ve çelişkiler. Amme İdaresi Dergisi, Cilt:46, Sayı:2, Ankara.
• Üstün, K. (2019). Devlet üniversitelerinde stratejik plan kapasitesini belirleyen faktörlerin rolü: Veri altyapısı ve katılımcılığın incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Uludağ Üniversitesi, Bursa
• Üzümcü, Ö. (2016). Nitel Araştırma Yöntemine Sahip Tezlerin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(32), s. 327- 340.
• Wright, T. S. (2002). Definitions and frameworks for environmental sustainability in higher education. Higher Education Policy, 15(2), pp. 105-120.
• Yıldırım A.ve Şimşek H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (7. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.