CÖNKLER VE “CELALİ” MAHLASIYLA YAZILMIŞ BİR CÖNK

Year 2018, Issue: 40, 271 - 287, 20.12.2018

Mirza Polat

https://doi.org/10.17498/kdeniz.483100

Abstract

Halk
edebiyatının önemli kaynaklarından biri olarak kabul edilen cönkler, sistemli
bir şekilde yazılmamış ancak halkın içinden çıkan edebi şahsiyetlerin eserlerini
günümüze ulaştırmada önemli bir kaynak görevi görmüştür. Cönkün ne olduğu ile
ilgili pek çok tanım yapılmıştır. Bu tanımlamaların bazılarına aşağıdaki
yazımızda yer verdik.

Okumaya çalıştığımız
cönk Celali mahlasıyla yazılmıştır. Cönkün başında Raif Yelkenci Cönkü No: 8
yazmaktadır. Bir sonraki sayfada ise Latin rakamları ile 1622 tarihi
yazılmaktadır.  Cönkte bulunan şiirler
iki mısra şeklinde yazılarak toplam 23 sayfadır. Şiirlerden ilki bir satirik
şiir özelliği göstermektedir. Cönkte birden çok şiir türü bulunmakla birlikte
bir de gazel vardır. Cönkün okunması esnasında karşılaşılan sorunlar ve çözümlerine
dair fikirleri aşağıda zikrettik.

Cönkteki şiirlerde şair
genel bir güzellemeden sonra İstanbul ile ilgili bir güzelleme yazmıştır.
Şiirde İstanbul semtlerinin isimlerini belirterek yazmış ve genel çerçevede
Topkapı, Galata, Beyoğlu gibi İstanbul’un gözde yerlerini şiire konu etmiştir. Tahminimizce
cönkte şiirleri bulunan şair saraya yakın biridir. Zira şiirlerinde devlet
erkanına karşı bir övgü söz konusudur. Şair şiirlerinde ordudan ve ordu
mensuplarından da bahsetmektedir.

Okuduğumuz cönkün
yazarının İstanbul’da yaşayan bir asker olma ihtimali yüksektir. Zira yazmış
olduğu şiirler içinde Yeniçeri ocağının geçmesi, Bektaşi ile ilgili kısımların
yoğun olması ve Bektaşi’ye karşı bir övgünün olması bu tahminde bulunmamızı
sağlamıştır. Cönkü yazan kişi imla ile ilgili herhangi bir çıkarımda bulunmadan
serbest bir şekilde kalemini kullanmıştır. Aynı kelimeleri farklı şekilde
yazmıştır. Bu da metni okumamızı biraz zorlaştırmıştır. Ancak buna rağmen
cönkte okunamayan bir yer yoktur. Sadece cönkteki silinme ve kopmalardan dolayı
eksiklik vardır. 

Keywords

cönk, celali, istanbul, bektaşi, raif yelkenci

References

• AÇA Mustafa (Ed: M. Öcal OĞUZ), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara:2008
• ARTUN Erman, Ansiklopedik, Halkbilimi/Halk Edebiyatı Sözlüğü Terimler-Motifler-Kavramlar, Karahan Kitabevi, Adana:2014
• DUYMAZ Ali, Sözün Yazılaşması Yazının Sözleşmesi:Cönkler, Milli Folklor, Yıl28, Sayı:111, 2016
• GÖKYAY Orhan Şaik, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, Ankara: 1993
• GÜZEL Abdurrahman, TORUN Ali, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara:2008
• KAYA Doğan, Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara:2010