NUMAN ÇELEBİ CİHANIN “ANT ETKENMEN” KIRIM TATAR MİLLİ MARŞ’ININ TARİH VE ANLAM İNCELEMESİ

Year 2019, Issue: 42, 239 - 250, 30.06.2019

Ranetta Gafarova

https://doi.org/10.17498/kdeniz.553866

Abstract

Kırım
tarihi; acının, sürgünün, hüznün, baskının, zulmün; aynı zamanda da Kırım Tatarların
milli mücadelesinin tarihidir. Kırım Tatarlarının tarihi beş gelişme evresinden
oluşur: 1. Hanlık Dönemi (1441-1783), 2. Rus Hâkimiyeti: Kırım ilhakı
(1783-1917), 3. Rus Devrimi ve Erken Bolşevik Yönetimi Sırasında Kırım: Kırım
Tatar Cumhuriyeti (1917-1918), 4. 1944 yılı sürgünlük (1944-1987), 5. Vatana
Dönüş (1987’den günümüze). İlk üç evre Kırım Tatarlarının Milli Marşı’nda yer
almaktadır.  Devletlerin tarihinde millî
marşlarının ayrı bir önemi vardır. Bu marşlar ait olduğu milletlerin kimliğini
yansıtır. Milli marş olarak kabul edildiği tarihten bu güne kadar, değişik
zaman ve zeminlerde, milletin büyük çoğunluğu tarafından saygıyla okunan ve
dinlenen bu eser, acaba, bizlere neler söylemek istiyor, hangi değerlere sahip
çıkmayı öğütlüyor, ne gibi hedefler gösteriyor? Bütün bu soruları, mümkün
mertebe tatminkâr bir şekilde cevaplayabilmek için geçmişte yapılan tarih ve
dil çalışmalarından da yararlanarak, ‘Ant Etkenmen’ başlıklı milli marşı dörtlükler
halinde ele alıp inceleyeceğiz.

Kırım
Tatar Millî marşının adı “Ant Etkenmen” ve onun şairi ilk Kırım Tatar Muhtar
Cumhuriyeti’nin başkanı Numan Çelebi Cihan’dır.

Çalışmamızda
bugün Kırım Tatarlarının Milli Marşı olan ve Numan Çelebi Cihan tarafından
1917’de kaleme alınan “Ant Etkenmen” (Ant Etmişim) şiiri başta olmak üzere
Kırım Tatar tarihinde önemli yeri olan şiirlerdeki ant içme / yemin etme motifi
değerlendirilecektir.

Çalışmamız,
Kırım Tatar milli marşının metninde sesiyle, sözüyle, ahengiyle, his, hayal ve
fikir dünyasıyla, lirizmiyle, vezin, kafiye ve nazım şekliyle, dil ve
üslubuyla, kısacası estetik yapısıyla mükemmel bir eser olarak incelemesini
yapmak ve onun sembolik dilini yorumlamak üzerine temellenmiştir. Metni incelerken
tarih disiplininin verilerinden de yararlanılarak yorumlama yapılmıştır. 

Keywords

Numan Çelebi Cihan, Kırım, Kurultay, mücadele, marş, şiir, anlam, tarih

References

• Kırımer, C.- S., (1993) “Bazı Hatıralar”, Emel, Türk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı İstanbul, s. 242.
• Çapraz, K., (1997), “Stratejik Açıdan Kırım”, Yeni Türkiye, 1528-1533.
• Çetin, N., (2014), “İstiklâl Marşı’mızı Anlamak”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 21, 2 (2014) 25-92
• Gaspralı, Ş., (1961), “Çelebi Cihan’ın Şehâdeti”, Emel, s. 3. Grouset, Rene, (1993), Bozkurt İmparatorluğu, Çev:Reşat Uzmen, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
• Durmuş, İ.,( 2009) “Türk Kültür Çevresinde Ant”, Millî Folklor, 21, Sayı 84, 100-102.
• Allworth, E. (1998), The Tatars of Crimea: Return to the Homeland, 400 p.
• Hablemitoğlu, N., (2004), Çarlık Rusyası’nda Türk Kongreleri, İstanbul, Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Işıktaş Sava, I., (2013) , “20. Yüzyıl Kırım Tatar Şiirinde Ant Etme Motifi, / Yıl V, Sayı 2, ACTA TURCICA, 1-12.
• Kaplan, M., (1971). “ Türk İstiklal Marşı”, Hisar, Ankara, sy, 88., 4-6
• Kaplan, M., (1977), “İstiklâl Marşı”, Millî Kültür, c. I, sy. 9, Ankara, 6-9. Kaplan,
• Kaplan, M., (1978), “Türk İstiklâl Marşı”, Türk Kültürü, sy. 194, yıl 17, Ankara, s. 1-5
• Kırımlı, H. (1996). Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler, Ankara, 296 s.
• Otar, İsmail, (1961), “Çelebi Cihan”, Emel, Mart-Nisan / Sayı : 3 . http://www.emelvakfi.org/arsiv.asp
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, C. I., Ankara, 1998, s. 115
• Vozgrin V., (1992) İstoriçeskiye sudbı krımskıh tatar, Moskva, Mısl, 447 s.
• Değirmenci, K, “Kırım özgürlük Hareketi’nin önemli bir yol başçısı: Numan Çelebi Cihan (1885-1918) http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/DE%C4%9E%C4%B0RMENC%C4%B0-Kevser-KIRIM-%C3%96ZG%C3%9CRL%C3%9CK-HAREKET%C4%B0%E2%80%99N%C4%B0N-%C3%96NEML%C4%B0-B%C4%B0R-YOLBA%C5%9E%C3%87ISI-NUMAN-%C3%87ELEB%C4%B0-C%C4%B0HAN-1885-1918.pdf
• Kerim, T., http://kerimofftahir.blogspot.com.tr/2015/03/azat-qrm-gazetasnda-baslgan-qrmtatar.html
• Otar, İsmail, (1960), “Cafer Seydamet”, Emel, Kasım-Aralık / Sayı : 1. http://www.emelvakfi.org/arsiv.asp
• Sevortyan, E. V., (1974), Etimologiçeskiy slovar türkskih yazıkov, Nauka, Moskova. http://altaica.ru/LIBRARY/edtl.php
• Tematik Türkoloji Dergisi Online Thematic Journal of Turkic Studies www.actaturcica.com Yıl V, Sayı 2, “Kültürümüzde Yemin”, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun