A Meta-Synthesis Study on Sustainable Development-Oriented Environmental Education Research

Year 2025, Volume: 26 Issue: 2, 301 - 324, 30.05.2025

Fatma Mine Arslan Çelik , Sevinç Gelmez Burakgazi

https://doi.org/10.29299/kefad.1525382

Abstract

Sustainable education approach aims to protect the environment and raise awareness for a sustainable future. Environmental education is a vital component of this approach and aims to help people understand the environment, protect natural resources, ensure the sustainable use of natural resources and adopt environmentally sensitive behaviors. In this study, qualitative findings of studies on environmental education within the scope of sustainable development-oriented education in Türkiye were analyzed, interpreted, and evaluated using meta-synthesis method. In this study, two articles and eight theses published between 2020 and 2024 were analyzed. When the qualitative findings of the studies were evaluated, four different themes emerged: Development of Environmental Education, Reflection on Curricula, Environmental Education Outcomes, and Stakeholders’ Views on Environmental Education. When the results are examined, it is determined that more effective and comprehensive practices should be developed in this field. With an interdisciplinary approach, it can be stated that it is important to enrich the curricula with environmental education content and to focus on practical applications instead of theoretical knowledge. It can be suggested that experiential and interactive learning methods should be used for students to increase their environmental awareness and develop positive attitudes towards the environment.

Keywords

Environmental education , Sustainable education , Meta-synthesis

Sürdürülebilir Kalkınma Odaklı Çevre Eğitimi Araştırmalarına Yönelik Bir Meta-Sentez Çalışması

Abstract

Sürdürülebilir eğitim, sürdürülebilir bir gelecek için farkındalık yaratmayı amaçlayan bir eğitim yaklaşımıdır. Çevre eğitimi ise bu yaklaşımın önemli bir bileşenidir ve insanların çevreyi anlamalarını, doğal kaynakları korumalarını, doğal kaynakların sürdürülebilir şekilde kullanımını sağlamalarını ve çevreye duyarlı davranışları benimsemelerini hedefler. Bu çalışmada, Türkiye'deki sürdürülebilir kalkınma odaklı eğitim kapsamında çevre eğitimi konusunda yapılan çalışmaların nitel bulguları meta-sentez yöntemi kullanılarak analiz edilmiş, yorumlanmış ve değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, 2020-2024 yılları arasında yayınlanan ve amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen iki makale ve sekiz tez incelenmiştir. İncelenen çalışmaların nitel bulguları değerlendirildiğinde dört farklı tema ortaya çıkmıştır: Çevre Eğitiminin Gelişimi, Çevre Eğitiminin Öğretim Programlarına Yansıması, Çevre Eğitimi Kazanımları, Paydaşların Çevre Eğitimine Yönelik Görüşleri. Türkiye bağlamında çevre eğitimi üzerine yapılan araştırmaların sonuçlarına bakıldığında bu alanda belgeler ve doküman odaklı çalışmaların yapıldığı, fakat paydaşlara yönelik ve pratik uygulamalar doğrultusunda daha etkili ve kapsamlı uygulamaların geliştirilmesi gerektiği tespit edilmiştir. Disiplinlerarası bir yaklaşım ile öğretim programlarının, çevre eğitimi içeriğiyle zenginleştirilmesi ve teorik bilgiler yerine pratik uygulamalara ağırlık verilmesinin önemli olduğu ifade edilebilir. Bulgulara dayalı olarak, öğrencilerin çevre bilincini arttırmaya ve çevreye karşı olumlu tutum geliştirmelerine yönelik deneyimsel ve etkileşimli öğrenme yöntemlerinin kullanılması önerilebilir.

Keywords

Çevre eğitimi , Sürdürülebilir eğitim , Meta-sentez

Ethical Statement

Çalışmadaki etik hususlar, KEFAD’da yer alan etik görev ve sorumluluklar dikkate alınarak hazırlanmıştır.

References

• Alrawashdeh, G. S., Lindgren, S., Reyes, M., & Pisey, S. (2022). Engaging youth at school to advance sustainable agriculture and inspire future farming: Evidence from Cambodia. The Journal of Agricultural Education and Extension, 1–18.
• Akengin, H. ve İbrahimoğlu, Z. (2015). 2005 İlköğretim programında çevre eğitimi. Marmara Coğrafya Dergisi, (32), 106-119.
• Akkor, Ö. (2018). Sürdürülebilir yaşama yönelik çevre eğitimi aracı olarak ekolojik ayak izinin uygulanması ve değerlendirilmesi (Doktora tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çevre Eğitimi ve Yönetimi Anabilim Dalı.
• Altınok, G. (2021). Çevre eğitiminde sıfır atık politikasının sosyal bilgiler dersine yansıması ve öğretmen görüşlerine göre incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi. (2015). Paris Agreement. https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
• Blom, K., & Karrow, D. (2024). Outdoor environmental education: Fostering deep connections with nature among students. Environmental Education Research, 30(2), 215–235.
• Bondas, T., & Hall, E. O. (2007). Challenges in approaching metasynthesis research. Qualitative health research, 17(1), 113-121.
• Buhan, B. (2006). Okul öncesinde görev yapan öğretmenlerin çevre bilinci ve bu okullardaki çevre eğitiminin araştırılması [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Cheng, Y. M., Lou, S. J., Kuo S. H., & Shih, R. C. (2013). Investigating elementary school students' technology acceptance by applying digital game-based learning to environmental education. Australasian Journal of Educational Technology, 29(1), 96-110.
• Civil, H. (2023). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının çevre eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çevre ve Orman Bakanlığı. (2010). XVIII. Çevre eğitimi, Türkiye çevre atlası. http://www2.cedgm.gov.tr/dosya/cevreatlasi/cevreegitimi.pdf
• Dere, İ. ve Çinikaya, C. (2023). Tiflis bildirgesi ve BM 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçlarının çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programına yansımaları. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1343-1366.
• Doğan, M. (2007, Ekim 18–19). Orta öğretimde çevre eğitimi. Türkiye Çevre Vakfı Çevre Eğitimi Sempozyumu (s. 59–68). Türkiye Çevre Vakfı Yayını No: 178.
• Douglas, A. C., Mills, J. E., Niang, M. Stepchenkova, S., Byun, S., Ruffini, C., Lee, S. K., Loutfi, J., Lee, J. K., Atallah, M., & Blanton, M. (2008). Internet addiction: Meta-synthesis of qualitative research for the decade 1996–2006. Computers in Human Behavior, 24, 3027–3044.
• Garcia, L. E. (2020). Qualitative synthesis: A novel approach to understanding complex phenomena. Journal of Applied Psychology, 25(2), 211-228.
• Gökçe, H. B. (2023). Ortaöğretim MEB biyoloji ders kitabı etkinliklerinin çevre eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Acosta Castellanos, P. M., & Queiruga-Dios, A. (2022). From environmental education to education for sustainable development in higher education: a systematic review. International Journal of Sustainability in Higher Education, 23(3), 622-644. https://doi.org/10.1108/IJSHE-04-2021-0167
• Erol, G. ve Gezer, H. K. (2006). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarına çevreye ve çevre sorunlarına yönelik tutumları. International Journal of Environmental and Science Education, 1(1), 65–77.
• Flemming, K., & Noyes, J. (2021). Qualitative evidence synthesis: Where are we at? International Journal of Qualitative Methods, 20, 1-13.
• Gelmez Burakgazi, S., & Reiss, M. J. (2024). Perceptions of sustainability among children and teachers: Problems revealed via the lenses of science communication and transformative learning. Sustainability, 16(11), 4742. https://doi.org/10.3390/su16114742
• Gülersoy, A. E., Yener, H., Turgut, T., Özşahin, D. M. ve Açıkgöz, D. A. (2021). Kaos çağında ideal bir çevre eğitimi politikası için bazı öneriler. Turkish Studies, 16(5), 1495-1552. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.52102
• Karataş, A. ve Aslan, M. (2018). Üniversite öğrencilerinde çevre eğitimi ve çevre bilinci üzerine bir araştırma. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 11(1), 40-52. https://doi.org/10.18008/tbdd.439736
• Konuk, N., Turan, N. G., & Ardalı, Y. (2016). The importance of urbanization in education. The Eurasia Proceedings of Educational and Social Sciences, 5, 232-236.
• Koto, B. (2020). İlkokul programındaki çevre eğitiminin UNESCO ve UNEP ilkelerine göre değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kuwahara, V. S., Kubo, K., Toda, T., Slamet, A., & Trihadiningrum, Y. (2017). Primary school children and teachers’ perceptions of environmental education in Surabaya, Indonesia. Soka University Journal of Educational Research, (68), 113-135.
• Lee, S., & Kim, J. (2019). Qualitative synthesis: Methodological considerations. Journal of Social Sciences, 10(3), 317-328.
• Melikoğlu Meriç, E. (2023). Turkiye’deki ilkokul mihver dersler öğretim programlarında çevre eğitimi ve iklim değişikliği: Özel amaç, beceri ve kazanımların incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2015). Ortaokul çevre eğitimi dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Miller, P., & Patel, S. (2015). Integrative ciences. Journal of Research Methodologies, 12(1), 45-56.
• Muranen, J. (2014). The importance of out-of-school environmental education entities for integrating environmental education into school curriculum [Unpublished master’s thesis, University of Tampare].
• Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 125-138.
• Özenoğlu, H., Aladağ, E. ve Arıkan, A. (2022). Doğa eğitimi etkinliklerinin öğrencilerin akademik başarılarına, sosyal becerilerine ve bilimsel bilgiye yönelik görüşlerine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 97-121. https://doi.org/10.9779/pauefd.990489
• Öztürk, E. ve Erten, S. (2020). Uluslararası bir çevre eğitimi programı olan yeşil kutu projesinin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumu, çevre bilgisi ve çevre dostu davranışlarına etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 5(2), 145-166.
• Özyürek, A. (2021). Çevre eğitimi dersinde yaratıcı drama uygulamalarının empati becerisini geliştirmesine etkisinin öğretmen adayları tarafından değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, S. ve Ay, O. (2016). Metasentez: Kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 52-64.
• Rasmussen, B., & Uhrenfeldt, L. (2016). Establishing well-being after hip fracture: A systematic review and meta-synthesis. Disability and Rehabilitation, 38(26), 2515-2529, https://doi.org/10.3109/09638288.2016.1138552
• Soilemezi, D., & Linceviciute, S. (2018). Synthesizing qualitative research: Reflections and lessons learnt by two new reviewers. International Journal of Qualitative Methods, 17(1), 1-14.
• Şerbetçi, H. N. (2022). Anne-çocuk çevre eğitimi: Öğretmen, öğrenci, veli işbirlikli durum çalışması [Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Thorne S., Jensen L., Kearney M. H., Noblit G., & Sandelowski M. (2004). Qualitative metasynthesis: Reflections on methodological orientation and ideological agenda. Qualitative Health Research. 14(10), 1342-1365. https://doi.org/10.1177/1049732304269888
• T.C. Anayasası (1982). (Resmî Gazete, 9 Kasım 1982, Sayı 17863). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17863.pdf
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization & United Nations Environment Programme. (1977). Tbilisi Declaration: Final report intergovernmental conference on environmental education. Tiflis, Gürcistan.
• United Nations Environment Programme. (2012). 21 Issues for the 21st century: Results of the UNEP foresight process on emerging environmental issues. http://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/8056
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (n.d.). ESD: Building a better, fairer world for the 21st century. http://u4614432.fsdata.se/wp-content/uploads/2013/09/esd.pdf
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (1995). Declaration of Principles on Tolerance. https://www.oas.org/dil/1995%20Declaration%20of%20Principles%20on%20Tolerance%20UNESCO.pdf
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (2014a). Global Action Programme on Education for Sustainable Development (GAP-ESD).
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2014b). Shaping the future we want: UN decade for education for sustainable development (2005-2014)
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2017). Education for sustainable development goals: Learning objectives. http://unesdoc.unesco.org/images/0024/0024741/247444.pdf
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2015). Rethinking education: Towards a global common good?. https://en.unesco.org/events/launch-rethinking-education-towards-global-common-good-publication
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization and United Nations International Children's Emergency Fund. (2013). Making education a priority in the post-2015 development agenda. http://en.unesco.org/post2015/sites/post2015/files/making_Education_a_Priority_in_the_Post_2015_Development_Agenda.pdf
• United Nations. (1972). United nations conference on the human environment. https://sustainabledevelopment.un.org/milestones/humanenvironment
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2020). Education for sustainable development: A roadmap.
• Van Poeck, K., Lysgaard, J. A., & Reid, A. (Eds.). (2022). Environmental and sustainability education policy: International trends, priorities and challenges. Routledge.
• Wadham, O., Simpson, J., Rust, J., & Murray, C. (2016). Couples' shared experiences of dementia: A metasynthesis of the impact upon relationships and couplehood. Aging ve Mental Health, 20(5), 463-473. https://doi.org/10.1080/13607863.2015.1023769 .
• Walsh, D., & Downe, S. (2005). Meta‐synthesis method for qualitative research: A literature review. Journal of Advanced Nursing, 50(2), 204-211.
• Weed, M. (2005). "Meta Interpretation": A Method for the Interpretive Synthesis of Qualitative Research. Forum Qualitative Sozialforschung Forum: Qualitative Social Research, 6(1). https://doi.org/10.17169/fqs-6.1.508
• Wilson, H. M. N., & Murray, C. D. (2016). The experience of deployment for partners of military personnel: A qualitative meta-synthesis. Journal of Couple Relationship Therapy, 15(2), 102-120, https://doi.org/10.1080/15332691.2014.986699
• Woodward, D. M. (2004). Changes in student's measures of environmental literacy as a result of instruction on environmental issues [Unpublished doctoral dissertation, University of Minnesota]. ProQuest.
• WCED. (1987). World commison on environment and development. Our common future. https://idl-bnc-idrc.dspacedirect.org/server/api/core/bitstreams/a475333a-2123-4655-8e16-108d1dcd477f/content
• Yazgan, P. F. (2023). Ulusal fen bilimleri öğretim programları ve seçmeli çevre eğitimi programlarındaki kazanımların çevre okuryazarlığı bağlamında karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Zhou, X., Liu, Z., Han, C., & Wang, G. (2016). Early childhood education for sustainable development in China. In J. Siraj-Blatchford, C. Mogharreban & E. Park (Eds.), International research on education for sustanable development in early childhood (pp. 43-57). Springer.