5-6 Yaş Çocukların Dijital Oyun Bağımlılığı Eğilimleri ile Sosyal Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Year 2025, Volume: 26 Issue: 3, 687 - 717, 30.09.2025

Aysel Çaylı , Ebru Doğruöz

https://doi.org/10.29299/kefad.1512845

Abstract

Bu araştırmada, 5-6 yaş çocukların Dijital Oyun Oynama eğilimleri ile Sosyal Problem Çözme Becerileri çocukların ve ebeveynlerinin görüşlerine dayalı olarak incelenmiştir. Araştırma, Karabük ilinde yer alan okul öncesi eğitim kurumlarında öğrenim gören 290 çocuk ve bu çocukların ebeveynlerinin katılımıyla yürütülmüştür. Katılımcılara Dijital Oyun Bağımlılığı Eğilimi (DOBE) Ölçeği ve Wally Sosyal Problem Çözme Testi (WSPÇ) uygulanmıştır. Ölçeklerin geçerlik ve güvenirlikleri doğrulayıcı faktör analizi ile test edilmiştir. Verilerin analizinde standart sapma, aritmetik ortalama gibi betimsel istatistikler teknikler ve t-testi, ANOVA, etki büyüklüğü gibi çok değişkenli istatistiksel teknikler kullanılmıştır. Bulgular, çocukların dijital oyun oynama eğilimleri ve sosyal problem çözme becerilerinin orta düzeyde olduğunu göstermiştir. Cinsiyet ve anne-baba öğrenim durumu çocukların dijital oyun oynama eğilimleri üzerinde anlamlı farklılıklar oluşturmaktadır. Çocukların dijital oyun oynama eğilimleri ile sosyal problem çözebilme yetenekleri arasındaki ilişkinin negatif ve zayıf yönde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çocukların dijital oyun oynama eğilimlerinin artması, sosyal problem çözme becerilerini azaltmıştır. Ailelerin çocukların dijital oyun oynamaları konusunda daha dikkatli olmaları, oynama süresi ve içeriklerini beraber seçmeleri ve kontrol etmeleri önerilebilir.

Keywords

Dijital Oyun , Okul Öncesi Dönem , Sosyal Problem Çözme Becerisi

Investigation of The Relationship Between Digital Game Addiction Tendencies and Social Problem-Solving Skills of 5-6 Year of Children According to Various Variables

Abstract

In this study, Digital Game Addiction Tendencies (DGAT) and Social Problem-Solving Skills (WSPS) of 5–6-year-old children were examined based on the views of children and their parents. The study was conducted with the participation of 290 children in preschool education institutions in Karabük province and their parents. The participants administered DGAT and WSPS. The validity and reliability of the scales were tested by confirmatory factor analysis. Descriptive statistical techniques such as standard deviation, mean and multivariate statistical techniques such as t-test, ANOVA and effect size were used to analyses the data. The findings showed that children's tendency to play digital games and social problem-solving skills were at a moderate level. Gender and parental education level create significant differences in children's tendency to play digital games. The relationship between children's tendency to play digital games and their social problem-solving skills was negative and weak. In addition, the increase in children's tendency to play digital games decreased their social problem-solving skills. It is suggested that families should beware of children's digital games, and parents and children could determine the playing time and content together.

Keywords

Digital Game , Preschool Period , Social Problem Solving Skills.

References

• Akçay, D. (2020). Ebeveynlerin çocukların dijital video oyunları bağımlılığı karşısında tutum ve davranışları. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 5(2), 65-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbsjcs/issue/57998/823854
• Akçay, D. ve Özcebe, H. (2012). Okul öncesi eğitim alan çocukların ve ailelerinin bilgisayar oyunu oynama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Çocuk Dergisi, 12(2), 66-71. http://dx.doi.org/10.5222/j.child.2012.066
• Aksel, N. (2018). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile öz denetim ve sosyal eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Altay, F. B., & Gure, A. (2012). Relationship among the parenting styles and the social competence and prosocial behaviors of the children who are attending to state and private preschools. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(4), 2712-2718.
• Anderson, C. A., & Dill, K. E. (2000). Video games and aggressive thoughts, feelings, and behavior in the laboratory and in life. Journal of Personality and Social Psychology, 78(4), 772-790. https://doi.org/10.1037/0022-3514.78.4.772
• Arkun Kocadere, A. (2019). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler dersinde kullanılan eğitsel oyun ve dijital oyun öğretiminin öğrencilerin başarı ve tutumlarına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Arslan, Y. (2009). Lise öğrencilerinin algıladıkları sosyal destek ile sosyal problem çözme arasındaki ilişkinin incelenmesi Işıkoğlu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Atak, F. (2020). 10-14 Yaş arasındaki çocukların dijital oyun bağımlılığı ile sosyal yetkinlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ataman-Yengin, D. (2019). Dijital oyun bağımlılığı. G.H. Karadağ (Ed.), Dijital hastalıklar içinde (117-135). İstanbul: Der Yayınları.
• Ayas, T. (2012). The relationship between ınternet and computer game addiction level and shyness among high students school. Educatıonal Scıences: Theory & Practıce, 12(2), 632-636.
• Aydoğdu, F. (2021). 4-6 yaş çocukların dijital oyun bağımlılıklarında kardeş etkisi: nomofobi, akıllı telefon kullanma, dijital oyun oynama. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 4 (7), 34-49.
• Başaran, M., ve Kılınçarslan, R. (2021). Uzaktan eğitimle ilkokuma yazma öğretiminde Web 2.0 araçlarıyla tasarlanan oyunların etkililiği. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 186-199.
• Balıkçı, R. (2018). Çocuklarda ve ergenlerde çevrimiçi oyun bağımlılığı ve agresif davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Fatih Sultan Vakıf Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bektaş, M. (2018). Davranışsal bağımlılık: Tanımı, türleri ve sınıflandırılması. Ateş, H. ve Koçak, A. (Ed.), Bir Kamu Politikası Olarak- Bağımlılıkla Mücadele (147-159 içinde). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Bircan, M. A. ve Öner, İ. E. (2022). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 1934-1959. https://doi.org/10.29299/kefad.982019
• Berk, L. E. (2013). Çocuk gelişimi. (Onur, B. ve Dönmez, A. Çev.). İmge Kitabevi
• Bozkurt, A., Hamutoğlu, N. B., Liman Kaban, A., Taşçı, G., ve Aykul, V. (2021). Dijital bilgi çağı: Dijital toplum, dijital dönüşüm, dijital eğitim ve dijital yeterlilikler. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 7(2), 35-63. https://doi.org/10.51948/auad.911584
• Budak, K. S. (2020). Okul öncesi dönemindeki çocuklar için dijital oyun oynama eğilimi ölçeğinin ve dijital oyun ebeveyn rehberlik stratejileri ölçeğinin, problem ilişkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Buyrukoğlu, E., Hürler, Ş. ve Tekin, B. (2024). 4-6 yaş arası çocukların dijital oyun bağımlılığı eğilimleri ile açık alanda oyun oynama eğilimlerinin incelenmesi. Beden Eğitimi Spor Sağlık ve Efor Dergisi,, 3(4), 165-199.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. (Genişletilmiş 21. Baskı). Pegem Akademi.
• Castells, M. (2010). The Rise of the Network Society. In The information technology revolution (pp. 28-76). Wiley-Blackwell.
• Coşkunalp, S. (2022). Dijital Ebeveynlik Öz Yeterliği ile Çocuklarda Problemli Medya Kullanımı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ceylaner, S. ve Yanpar Yelken, T. (2017). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyunların ingilizce kelime dağarcıklarına katkıları üzerine görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 346-364. https://doi.org/10.14686/buefad.294983
• Dereli, E. (2008). Çocuklar için sosyal beceri eğitim programının 6 yaş çocukların sosyal problem çözme becerilerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• D'Zurilla, T. J., & Goldfried, M. R. (1971). Problem çözme ve davranış değişikliği. Anormal Psikoloji Dergisi, 78(1), 107-126. https://doi.org/10.1037/h0031360
• Eni, B. (2017). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ve algıladıkları ebeveyn tutumlarının değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Erden, S., ve Yalçın, V. (2021). Probleme dayali öğrenme yaklaşımına göre hazırlanan okul öncesi STEM etkinliklerinin çocukların problem çözme becerileri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3). 1239-1250. https://doi.org/10.24315/tred.789922
• Esmeray, M. (2022). Okul öncesi dönemindeki çocuklarının bilgisayar oyun bağımlılığı ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gökkaya, F., Gedik, Z. ve Tunçay, Ş. (2020). Özel okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların sosyal problem çözme becerileri ile annelerinin empati düzeyi ve duygu düzenleme stratejileri arasındaki ilişki. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 331-344. https://doi.org/10.32709/akusosbil.545502
• Gözüm, A. İ. C. ve Kandır, A. (2020). Okul öncesi çocuklarin dijital oyun oynama sürelerine göre oyun eğilimi ile konsantrasyon düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 82-100.
• Griffiths, M. D. (2010). The role of context in online gaming excess and addiction: Some case study evidence. International Journal of Mental Health and Addiction, 8(1), 119-125. https://doi.org/10.1007/s11469-009-9229-x
• Gülay, H. & Akman, B. (2009). Okul öncesi dönemde sosyal beceriler. Pegem Akademi, Ankara.
• Gülhan, G. (2012). 10-12 Yaş grubu ilköğretim öğrencilerinin sosyal beceri düzeyleri üzerine eğitsel oyunların etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gürbüz, S. (2019). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hazar, Z., Hazar, M. ve Altun, M. (2016). 6-14 Yaş çocukların dijital oyunlarına ilişkin ebeveyn görüşleri (Nitel Bir Araştırma). Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 40-64. https://www.idealonline.com.tr/IdealOnline/lookAtPublications/paperDetail.xhtml?uId=46023
• Hazar, Z., Demir, G. T., Namlı, S. ve Türkeli, A. (2017). Investigation of the relationship between digital game addiction and physical activity levels of secondary school students. Niğde University Journal of Physical Education and Sport Sciences, 11(3), 320-332.
• Hopmeyer, A., & Asher, S. R. (1997). Children's responses to peer conflicts involving a rights infraction. Merrill-Palmer Quarterly (1982-), 235-254.
• Horzum, M. B. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(159), 56- 68.
• Hosokawa, R., & Katsura, T. (2018). Association between mobile technology use and child adjustment in early elementary school age. Plos One, 13(7). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0199959
• Işıkoğlu, N., Bayraktaroğlu, E. ve Aytekin-Dülger, D. N. (2021). Children’s play preferences and behaviors in digital or non-digital play. Pamukkale University Journal of Education, 1-24. https://doi.org/10.9779/pauefd.758529
• Işıkoğlu-Erdoğan, N., Johnson, J. E., Dong, P. I., & Qiu, Z. (2019). Do parents prefer digital play? examination of parental preferences and beliefs in four nations. Early Childhood Education Journal, 47, 131-142. https://doi.org/10.1007/s10643-018-0901-2
• Kapıkıran, N. A., İvrendi, A. B., & Adak, A. (2006). Okul Öncesi Çocuklarinda Sosyal Beceri: Durum Saptamasi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(19), 19-27.
• Karacaoğlu, D. (2019). Çocuklarda bilgisayar oyun bağımlılığı ile aile ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karademir Coşkun, T. ve Filiz, O. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının dijital oyun bağımlılığına yönelik farkındalıkları. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 239−267. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2019.6.2.0036
• Koyuncu, İ. & Kılıç, A. F. (2019). The use of e ploratory and confirmatory factor analyses: A document Analysis. Education and Science, 44(198), 361-388. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7665
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2012). Internet gaming addiction: A systematic review of empirical research. International Journal of Mental Health and Addiction, 10(2), 278-296. http://dx.doi.org/10.1007/s11469-011-9318-5
• Marsell, M. (2009). Çocuk ve zihin terapisi [Child and Mind Therapy]. Ekinoks Yayın.
• Merdin, E. (2017). In partial fulfillment of the requirements for the degree of master of science in the department of early childhood education [Unpublished master thesis, Middle East Technical University]. Ulusal Tez Merkezi.
• Nieuwboer, C. C, Fukkink, R. G, & Hermanns, J. M. (2013). Peer and professional parenting support on the Internet: A systematic review. Cyberpsychol Behav Soc Netw, 16(7), 518-28. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/cyber.2012.0547
• Öner, D. (2020). Erken çocukluk döneminde teknoloji kullanımı ve dijital oyunlar: Okul öncesi öğretmen görüşlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(14), 138-154. https://doi.org/10.29129/inujgse.715044
• Özdemir, N. M. (2021). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ve sosyal eğilimleri [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özçelik-Demir, A. (2022). Altıncı ve yedinci sınıf ortaokul öğrencilerinin sosyal becerileri ile teknoloji bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Ulusal Tez Merkezi, Bursa.
• Rideout, V. (2017). The common sense census: Media use by kids age zero to eight. San Francisco, CA: Common Sense Media. https://dx.doi.org/10.1080/14623730.2014.915427
• Rideout, V. J., Foehr, U. G., & Roberts, D. F. (2010). Generation M 2: Media in the Lives of 8-to 18-Year-Olds. Henry J. Kaiser Family Foundation.
• Sapsağlam, Ö. (2018). Okul öncesi dönemindeki çocuklarının değişen oyun tercihleri. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 1122-1135. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59094/850552#article_cite
• Spivack, G., & Shure, M. B. (1985). ICPS and beyond: Centripetal and centrifugal forces. American Journal of Community Psychology, 13, 226-243.
• Sulubey, O. (2022). E-sporda ve sporda dijital oyun bağımlılığı, depresyon, anksiyete ve stresin ilişkisel olarak incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şahin, D. ve Gözün Kahraman, Ö. (2021). Okul dönemi çocuklarının bilgisayar oyun bağımlılığı ile davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 50(230), 13-28. https://doi.org/10.37669/milliegitim.682086
• Şahin, C. ve Tuğrul, V. M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin incelenmesi. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken, 4(3), 115-130. https://www.dieweltdertuerken.org/admin/files/issues/338-1726-1-PB.pdf
• Tatlı, S. (2014). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların anne-babalarıyla ve öğretmenleriyle olan ilişkilerinin sosyal beceri düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Temiz, D. (2019). Okul öncesi dönemindeki çocuklarının sosyal problem çözme becerilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Tilki, M. (2021). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile sosyal duygusal öğrenme yetkinlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Trentacosta, C. J., & Fine, S. E. (2010). Emotion knowledge, social competence and behaviour problomes in childhood and adolescence: A meta-analytic review. Social development, 19(1), 1-29.
• Ulum, H. (2016). Çocuklarda bilgisayar oyunu bağımlılığı ile duygu ayarlayabilme arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uzunkol, E. ve Özdemir Yılmaz, E. (2018). İlkokul öğrencilerinin sosyal problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(4), 351-363. https://doi.org/10.19126/suje.449597
• Ünsal, A. (2019). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Duygusal Zekâsı ve Dijital Oyun Bağımlılıklarının İncelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yaban, E. H. ve Yükselen, A. (2007). Korunmaya muhtaç yedi–on bir yaş grubundaki çocuklarin sosyal problem çözme becerilerinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(1), 49-67.
• Yeşilay. (2021). Teknoloji Bağımlılığı. https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/teknoloji-bagimliligi
• Young, K. (2009). Understanding online gaming addiction and treatment issues for adolescents. American Journal of Family Therapy, 37(5), 355-372. https://doi.org/10.1080/019s26180902942191
• Yılmaz, E. (2012). 60-72 Aylık çocukların duyguları anlama yetkinliklerinin sosyal problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, E. (2016). 48-72 Aylık çocuklara yönelik sosyal problem çözme becerileri ölçeğinin geliştirilmesi [Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz E. ve Tepeli, K. (2013). 60-72 Aylık çocukların sosyal problem çözme becerilerinin duyguları anlama becerileri açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 172(172), 117-130. https://doi.org/10.20296/tsad.48978