Piyano ile Makamsal Dikte Yazma Üzerine Bir Model Önerisi

Year 2020, Volume: 28 Issue: 5, 2173 - 2187, 30.09.2020

Ali Bilici , Sadık Özçelik

Abstract

Bu araştırmanın amacı, mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda okutulmakta olan Batı Müziği Teorisi ve İşitme Eğitimi, Türk Sanat Müziği İşitme Eğitimi ve Türk Halk Müziği İşitme Eğitimi derslerinin içeriklerinde bulunan, Makamsal Dikte Yazma konusu ile ilgili bir öğretim modeli geliştirmek ve bu öğretim modelinin, öğrencilerin bu alandaki başarılarına etkisini ortaya koymaktır. Araştırma nicel yöntemde kurgulanmış ve deney öncesi desenlerden tek grup öntest- sontest deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2019-2020 Eğitim Öğretim yılı Güz döneminde, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı’nda lisans üçüncü sınıfa devam eden ve Batı Müziği Teorisi ve İşitme Eğitimi dersini almakta olan, on bir (11) öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmacı tarafından hazırlanan öğretim programı sekiz (8) haftalık bir süreci kapsamaktadır. Bu sürecin öncesinde araştırmacı tarafından, her hafta için birer adet olmak üzere sekizer adet Hicaz, Nikriz ve Nihavend dikte alıştırması yazılmıştır. Araştırma için Hicaz, Nikriz ve Nihavend makamlarının seçilme sebebi; araştırmada uygulama çalgısı olarak piyano kullanılması ve bu makamların piyano ile çalmaya elverişli olmasıdır. Ayrıca öntest ve sontest için de her üç makamda dikteler hazırlanmıştır. Yazılan dikteler uzman görüşlerine sunulmuş ve uzmanların istedikleri değişiklikler yapıldıktan sonra uygulama sürecine başlanmıştır. Öntest yapıldıktan sonra, her hafta iki saat olmak üzere, sekiz haftalık öğretim programı uygulanmıştır. Öğretim sürecinden sonraki hafta, sontest uygulaması yapılmış ve öğrencilerin yazmış oldukları dikteler puanlanmıştır. Buna paralel olarak katılımcıların “yaş”, “cinsiyet”, “kardeş sayısı”, “mezun olunan lise türü”, “kaç yıldır mesleki müzik eğitimi ve işitme eğitimi dersi (MİOY) gördükleri”, “aile gelir durumu” ve “ek gelir elde etmek için çalışıp çalışmama” durumlarına dair bilgileri bir “kişisel bilgi formu” ile alınmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 23.0 programına işlenmiş ve analizleri yapılmıştır. Analizlerde normal dağılım göstermeyen grupların uyum katsayılarını incelemek için kullanılan testlerden biri olan Spearman Brown Sıra Farkları korelasyon katsayısı testi kullanılmıştır. Daha sonra katılımcıların tanımlayıcı istatistikleri ortaya konmuştur. Katılımcı sayısı düşük olduğu için ( n=11) verilerin analizinde normal dağılım göstermeyen gruplarda kullanılan Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmış ve ayrıca etki büyüklüğü değerleri elde edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre; katılımcıların, öğretim programı içeriğindeki her üç makamda da “orta ve yüksek düzeyde olumlu gelişme gösterdikleri” ortaya çıkmıştır. Bunun yanında öğretim programının en etkili olduğu makamın “Nihavend” makamı olduğu, onun ardından “Nikriz” makamı ve üçüncü sırada “Hicaz” makamının geldiği tespit edilmiştir. Katılımcıların “sosyo-demografik” özellikleri ile “öntest- sontest” puan ortalamalarının çaprazlanmasından çıkan sonuçlara bakıldığında: “yaş” boyutunda, 20-21 yaş grubunun 24-25 yaş grubuna göre daha yüksek puanlar aldığı fakat 24-25 yaş grubunun öğretim sürecinde daha büyük ilerleme gösterdiği ortaya çıkmıştır. “Cinsiyet” boyutunda, kadın öğrencilerin öntestte daha düşük puan almalarına rağmen sontestte erkeklerden daha yüksek puan aldıkları ve daha başarılı oldukları tespit edilmiştir. “Mezun olunan lise türü” boyutunda, “diğer lise” mezunu öğrencilerin öntest ve sontestte daha yüksek puanlar aldıkları fakat Güzel Sanatlar Lisesi mezunu öğrencilerin öntest- sontest puan ortalamalarına bakıldığında daha büyük gelişim gösterdikleri bulunmuştur. “Kaç yıl mesleki müzik eğitimi ve MİOY dersi aldıkları” boyutunda, üç yıl mesleki müzik eğitimi ve MİOY dersi almış olanların yedi yıl almış olanlara göre daha yüksek öntest- sontest ortalaması elde ettikleri fakat yedi yıl mesleki müzik eğitimi ve MİOY dersi alan katılımcıların daha fazla gelişim gösterdikleri ortaya çıkmıştır. “Ek gelir elde etmek için çalışma” boyutunda, ek işte çalışmayan öğrencilerin daha yüksek bir ilerleme kaydettikleri; “aile gelir durumu” boyutunda, daha az aile gelirine sahip katılımcıların daha yüksek ortalama puanları olduğu fakat aile gelir durumu arttıkça, öğretim sürecinde elde edilen gelişmenin daha yüksek olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlar ve yapılan kaynak taramalar doğrultusunda öneriler getirilmiştir.

Keywords

Müzik Eğitimi, İşitme Eğitimi, Müzikal Kulak Eğitimi, Makamsal Dikte Yazma, Müzikal Dikte Eğitimi, Piyano ile Dikte Yazma

References

• Baş, E. (2015). Ezgi Kalıpları Kullanılarak Başlangıç Solfej ve Dikte Eğitimine Yönelik Bir Model Üzerine Araştırma, doktora tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Burç, N. (2019). Mesleki Müzik Eğitimi Alan Öğrencilerin Müziksel İşitme Dersine Yönelik Tutumlarının Makamsal Dikte Yazma Becerilerine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Genişletilmiş 18. Baskı, Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2014) Deneysel Desenler, 4. Baskı, Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma Deseni, Çev. Edt. Selçuk Beşir Demir, Eğiten Kitap.
• Çelebi, M. (2013). Askeri Bando Okullarında Türk Halk Müziği Ezgilerinden Oluşturulan Solfej ve Dikte Uygulamalarının Müziksel Algılama ve İşitmeye Katkı Durumu, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Diller, A. (1921). First Theory Book, G. Schirmer, Inc..
• Dönmez, A. O. (2015). Türk Halk Müziği Ezgilerinin Müzik Eğitimi Alanında Müziksel İşitme-Okuma Eğitiminde Kullanılabilirliğine Yönelik Bir Çalışma, yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erkuş, A. (2009). Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci, 2. Baskı, Seçkin, Ankara.
• Foulkes-Levy, L. (1997). Tonal markers, melodic patterns, and musicianship training, Part I: rhythm reduction. Journal of Music Theory Pedagogy, 11, 1–24.
• Genç, O. (2019). Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin Aralık Duyumu Becerileriyle Dikte Yazım Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gönül, M. (2017). Türk Müziği Solfej- Makam- Usul- Dikte Alıştırmaları, Gece Kitaplığı.
• Nazlımoğlu, E. (2016). Müziksel İşitme Okuma Yazma Derslerinde Bilgisayar Destekli Programlı Öğretim Yönteminin Etkililiği, doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özçelik, S. (2010). Müzikal Dikte ve Solfej, 2. baskı, Lamineks Matbaacılık.
• Paney, A.S., Buonviri N.O. (2014), Teaching Melodic Dictation in Advanced Placement Music Theory, Journal of Research in Music Education, Vol 61(4), 396– 414.
• Robinson, M. H. (2012). Varying Degrees of Difficulty in Melodic Dictation Examples According to Intervallic Content, Yüksek lisans tezi, University of Tennessee.
• Uçan, A. (2018). Müzik Eğitimi, Genişletilmiş 4. Baskı, Arkadaş Yayınevi.
• Ünal, B. D. (2020). Aksak Tartımlar ve Modalite Üzerine Tek Sesli Dikte Metodu Önerisi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Yıldırım, F. (2012). Kulak Eğitimi Derslerinde Makamsal Türk Müziği Dizilerinden Yararlanmaya Yönelik Bir Model Önerisi ve Öğrenci Başarısına Etkisi, doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.