Turkey's Analysis of Cyberbullying and Cyber Victimization of Students in Turkey in Terms of Demographic Variables by Meta-Analysis Method

Year 2022, Volume: 30 Issue: 2, 283 - 296, 29.04.2022

Yılmaz Sarıer

https://doi.org/10.24106/kefdergi.754228

Abstract

Purpose: Today, as a result of long-term, unsupervised and unconscious use of students' informatics and communication
tools, it is seen that there is a very rapid increase in the number of cyberbullying and cyber victimization incidents. The
purpose of this study is to investigate the effects of some demographic variables (gender, grade level, mother education
level, and father education level and parent coexistence) in secondary school and high school students in being cyberbully
and victim by meta-analysis method.
Design/Methodology/Approach: YOK thesis center and dergipark databases have been screened by the keywords of
"cyberbullying", "cyber victimization", "cyberbullying", "virtual victimization" and 37 suitable studies have been reached. The
studies included in the research were analyzed by meta-analysis method.
Findings: As a result of the study; ıt was found that male students in Turkey to female students, 8. Grade to 5. grade students
t students whose parents were graduate to undergraduates, students whose parents were separated from each other than
students whose parents were cohabiting were more likely to be cyber bullies and cyber victims.
Highlights: Families should take close care of their children, especially during adolescence, spend qualified time with them
and supervise their time of use of Information Technology. Cyber bullying and cyber victimization are more common in
students as grade levels rise, in this context students should be regularly informed about safe and responsible internet use,
how to use its tools efficiently and effectively, and about cyber bullying and cyber victimization starting in primary school
years.

Keywords

cyberbullies, cyber victims, cyberbullying, cyber victimization, meta-analysis

Türkiye’de Öğrencilerin Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyetinin Demografik Değişkenler Açısından Meta-Analiz Yöntemiyle İncelenmesi

Abstract

Günümüzde öğrencilerin, bilişim ve iletişim araçlarını uzun süreli, denetimsiz ve bilinçsiz kullanmaları sonucunda siber zorbalık ve siber mağduriyet olaylarının sayısında çok hızlı bir artışın olduğu görülmektedir. Bu araştırmanın amacı, ortaokul ve lise öğrencilerinin siber zorba ve mağdur olmalarında bazı demografik değişkenlerin (cinsiyet, sınıf düzeyi, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu ve ebeveyn birlikte yaşama durumu) etkilerinin meta-analiz yöntemiyle incelenmesidir. Bu amaçla Türkiye’de konuyla ilgili yapılmış çalışmalar, YÖK tez merkezi ve DergiPark veri tabanları üzerinden “siber zorbalık”, “siber mağduriyet”, “sanal zorbalık”, “sanal mağduriyet” anahtar kelimeleri ile taranmış, siber zorbalık ve mağduriyet bağlamında gerçekleştirilmiş, araştırmanın amacına uygun 37 çalışmaya ulaşılmıştır. Araştırma kapsamına alınan çalışmalar, meta-analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda; Türkiye’de erkek öğrencilerin kız öğrencilere, 8. sınıf öğrencilerinin 5. sınıf öğrencilerine, ebeveyni lisans mezunu olan öğrencilerin ebeveyni ilkokul mezunu öğrencilere, ebeveynleri birbirinden ayrı yaşayan öğrencilerin ebeveynleri birlikte yaşayan öğrencilere oranla daha fazla siber zorba ve siber mağdur oldukları anlaşılmıştır. Aileler özellikle ergenlik döneminde çocuklarıyla yakından ilgilenmeli, onlarla nitelikli zaman geçirmeli ve bilişim teknolojileri kullanma sürelerini denetlemelidirler. Siber zorbalık ve siber mağduriyet öğrencilerde sınıf düzeyi yükseldikçe daha fazla görülmektedir, bu bağlamda öğrenciler güvenli ve sorumlu internet kullanımı, bilişim araçlarının nasıl verimli ve etkin kullanılacağı, siber zorbalık ve siber mağduriyet konularında ilkokul yıllarından başlayarak her yıl düzenli olarak bilgilendirilmelidir.

Keywords

siber zorba, siber mağdur, siber zorbalık, siber mağduriyet, meta-analiz

References

• * Akar Çelik, A. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri ile algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mevlana Üniversitesi, Konya.
• Ang, R.P., & Goh, D.H. (2010) Cyberbullying among adolescents: The role of affective and cognitive empathy, and gender. Child Psychiatry & Human Development, 41, 387-397.
• Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin siber zorba ve mağdur olma düzeylerinin okul türü ve cinsiyet açısından incelenmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 10(20), 139-159.
• Ayas, T. ve Pişkin, M. (2011). Lise öğrencileri arasındaki zorbalık olaylarının cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü bakımından incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 550-568.
• Barlett, C., & Coyne, S. M. (2014). A meta-analysis of sexdifferences in cyberbullying behavior: The moderating role of age. Aggressive Behavior, 40, 474–488.
• Bayraktar, F. ve Gün, Z. (2006). Incidence and correlates of Internet usage among adolescents in North Cyprus. Cyber Psychology & Behavior, 10(2), 191-197.
• Baykal, F. (2016). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin ailedeki koruyucu etmenlerle ilişkisi: Afyonkarahisar ili örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Bayram, F. (2017). Siber zorbalık yapma siber mağdur olma ve denetim odağı arasındaki ilişkinin bazı kişisel değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Beale, A. V., & Hall, K. R. (2007). Cyberbullying: What school administrators (and parents) can do? The Clearing House, 81(1), 8-12.
• Beran, T., & Li, Q. (2005). Cyber-harassment: A new method for an old behavior. Journal of Educational Computing Research, 32(3), 265-277.
• Betts, L. R. (2015). Cyber bullying behaviours. Encyclopedia of Information Science and Technology, 6727–6735.
• * Bingöl, N. (2013). Lise öğrencilerinin siber zorba ve mağdur olma davranışları ile yakın sosyal çevrelerinden algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Üniversitesi, Ankara.
• Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P. T., & Rothstein, H. R. (2009). Introduction to meta-analysis. United Kingdom: John Wiley ve Sosns.
• Burnukara, P. (2009). İlk ve orta ergenlikte geleneksel ve sanal akran zorbalığına ilişkin betimsel bir inceleme. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• * Büyükyıldırım, İ. ve Dilmaç, B. (2015). Siber mağdur olmanın insani değerler ve sosyodemografik değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 7-40.
• Calvete, E., Orue, I., Estevez, A., Villardon, L. & Padilla, P. (2010). Cyberbullying in adolescents: Modalities and aggressors’ profile. Computers In Human Behavior, 26(5), 1128-1135.
• Campbell, M. (2005). Cyberbullying: An old problem in a New Guise? Australian Journal of Guidance and Couselling, 15, 68-76.
• Campfield, D. C. (2008). Cyber Bullying And Victimization: Psychosocial Characteristics Of Bullies, Victims, And Bully/Victims (Master'sThesis). The University of Montana, Montana.
• Cantone, E., Piras, A. P., Vellante, M., Preti, A., Danielsdottir, S., D’Aloja, E., & Bhugra, D. (2015). Interventions on bullying and cyberbullying in schools: A systematic review. Clinical practice and epidemiology in Mental Health, 11, 58-76.
• Card, N. A. (2011). Applied meta-analysis for social science research: Methodology in the social sciences. New York: Guilford.
• Chin, J. M. C. (2007). Meta-analysis of transformational school leadership effects on school outcomes in Taiwan and the USA. Asia Pacific Education Review,8(2), 166-177.
• * Cicioğlu, M. (2014). Öğrencilerin problemli internet kullanımı ve siber zorbalık davranışlarına ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• * Ciminli, A. (2016). Ergenlerde sanal zorbalık ve mağduriyetin empati ve kişilik özellikleriyle ilişkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
• Cooper, H., Hedges, L. V., & Valentine, J. C. (2009). The handbook of research synthesis and meta-analysis (2. ed.). New York: Russell Sage.
• * Çalışgan, H. (2013). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığı ve siber zorbalık. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• * Çiftçi, H. (2015). Lise Öğrencilerinin siber zorbalık eğilimlerinin facebook tutumu ile ilişkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• * Çiftçi, H. (2018). Siber zorbalık davranışları ve siber mağduriyet düzeylerinin karşılaştırılması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6) , 887-897.
• * Çiftçi, H. (2018b). Öğrencilerin siber mağduriyet düzeylerinin karşılaştırılması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2) , 1536-1567.
• Dalmaç, Z. (2014). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyet ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Elmas, B. (2016). Öğretmen Adaylarının siber zorbalık ve siber mağduriyet algı düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Eroğlu, Y. ve Peker, A. (2015). Ergenlerde akran ilişkileri ile siber zorbalık statüleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 10(11), 593-607.
• Esen, E. ve Siyez, D. M. (2016). Ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psikososyal değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 127-138.
• Evegü, E. (2014). Ergenlerde (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). siber zorbalığın utangaçlık ve bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• * Gencer, H. (2017). Ortaokul Öğrencilerinde internet bağımlılığı ve siber zorbalık davranışları ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Hedges, L. V., ve Olkin, I. (1985). Statistical method for meta-analysis. United Kingdom: Academic Press.
• Higgins, J., & Thompson, S. G. (2002). Quantifying heterogeneity in a meta‐analysis. Statistics in Medicine, 21(11), 1539 1558.
• Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2009). Bullying beyond the schoolyard: Preventing and responding to cyberbullying. California: Carwin Pres.
• Hinduja, S. & Patchin, J. W. (2017). Cultivating youth resilience to prevent bullying and cyberbullying victimization. Child Abuse & Neglect, 73, 51-62.
• Hoff, D. L., & Mitchell, S. N. (2009). Cyberbullying: Causes, effects and remedies. Journal of Educational Administration, 47(5), 652-665.
• Hunter, J. E., & Schmidt, F. L. (2000). Fixed effects vs. Random effects meta-analysis models:Implications for cumulative research knowledge. International Journal of Selection and Assessment, 8(4), 275-292.
• Hunter, N. (2012). Cyberbullying. Chicago: Capstone Public Library.
• * Karaaytu, H. (2015). Facebook kullanan liseli öğrencilerin siber zorbalık eğilimi Balıkesir il örneği. (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). Zirve Üniversitesi, Gaziantep.
• Keith, S., & Martin, M. E. (2005). Cyber bullying: Creating a culture of respect in a cyber world. Reclaiming Children and Youth, 13, 224-228.
• Kestel, M. ve Akbıyık, C. (2016). Siber zorbalığın öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal durumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 844-859.
• * Kocatürk, M. (2014). Ortaokul öğrencilerinde akran zorbalığı ile siber zorbalık arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• * Korkmaz, A. (2016). Siber zorbalık davranışları sergileme ve siber zorbalığa maruz kalma durumlarının karşılaştırılması. TRT Akademi, 1(2) , 620-639.
• Kowalski, R. M., & Limber, S. P. (2007). Electronic bullying among middle school students. Journal of Adolescent Health, 41 (6), 22-30.
• Kowalski, R. M., Limber, S., & Agaston, P. (2008). Cyber bullying: Bullying in the digital age (first edition). Malden, MA: Blackwell Publishing.
• Laftman, S. B., Modin, B,, & Östberg, V. (2013). Cyberbullying and subjective health: A large-scale study of students in Stockholm, Sweden. Child Youth Services Review, 35(1), 112-9.
• Li, Q. (2007). New bottle but old wine: A research of cyberbullying in schools. Computers in Human Behavior, 23(4), 1777 1791.
• Li, Q. (2008). A cross-cultural comparison of adolescents' experience related to cyberbullying. Educational Research, 50(3), 223-234.
• Li, Q., Cross, D., & Smith, P. K. (2012). Cyberbullying in the global playground: Research from international perspectives. Blackwell Publishing Lt.
• Littell, H. J., Corcoran, J., & Pillai, V. (2008). Systematic reviews and meta-analysis. New York: Oxford University.
• Makri-Botsari, E., & Karagianni, G. (2014). Cyberbullying in Greek adolescents: The role of parents. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 3241-3253.
• Metli, G. (2017). Ortaokul Öğrencilerinin siber zorbalık, siber mağduriyet ve insani değerleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Mitchell, K.J., Ybarra, M..L. ve Finkelhor, D. (2007). The relative importance of online victimization in understanding depression, delinquency, and substance. Use Child Maltreatment, 12, 314-324.
• Notar, C.E., Padgett, S., & Roden, J. (2013). Cyberbullying: A review of the literature. Universal Journal of Educational Research, 1(1), 1-9.
• Öngider, N. (2006). Evli ve boşanmış ailelerde algılanan ebeveyn kabul veya reddinin çocuğun psikolojik uyumu üzerindeki etkileri. (Yayımlanmamış Doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• * Özbay, A. (2013). Ergenlerde siber zorbalık, siber mağduriyet, aleksitimi ve öfke ifade etme biçimleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Üniversitesi, Ankara.
• * Özel, S. (2013). Lise öğrencileri arasında siber zorbalık, siber mağduriyet, depresyon ve benlik saygısı ilişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Üniversitesi, Ankara.
• * Özer, H. (2014). Ortaokul öğrencilerinin siber zorba/siber kurban yaşantıları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 41, 1-19.
• * Öztürk, C. (2019). 8. sınıf öğrencilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• * Pamuk, M. ve Bavlı, B. (2013). Ergenlerin sanal zorbalıklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 321-338.
• Patchin, J. W., & Hinduja, S. (2006). Bullies move beyond the schoolyard: a preliminary look at cyberbullying. Youth Violence and Juvenile Justice, 4(2), 148-169.
• Perry, M. (2015). Emotional and social effects of cyberbullying on adolescents. (Doctoral dissertation). City University of Seattle.
• Pigott, T. (2012). Advances in meta-analysis. Chicago: Springer Science & Business Media.
• Raskauskas, J., & Stoltz, A.D. (2007). Involvement in traditional and electronic bullying among adolescents. Developmental Psychology, 43, 564 575.
• Rothstein, H. R., Sutton, A. J., & Borenstein, M. (2005). Publication bias in meta-analysis: Prevention, assessment and adjustments. England: John Wiley & Sons.
• * Sabancı, Y. (2018). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyetin yordayıcıları olarak akılcı olmayan inançlar psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaçlar. (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• * Sarak, Ö. (2012). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık. (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Schneider, S. K., O’Donnell, L., Stueve, A., & Coulter, R. W. S. (2012). Cyberbullying, School Bullying, and Psychological Distress: A Regional Census of High School Students. American Journal of Public Health, 102(1), 171–177.
• * Sarı, D. (2014). Ortaokul öğrencilerinin sanal zorbalık yaşantılarının ve öğretmenlerin sanal zorbalık algılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• * Serin, H. (2012). Ergenlerde Siber Zorbalık/Siber Mağduriyet Yaşantıları ve Bu Davranışlara İlişkin Öğretmen ve Eğitim Yöneticilerinin Görüşleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Shariff, S. (2008). Cyberbullying. Issues and solutions for the school, the classroom and the home. Routledge, New York.
• * Sipahi, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin siber zorbalık ve akran zorbalığı eğilimlerinin örgütsel yabancılaşma ve örgütsel güven algılarına etkilerinin incelenmesi: Ankara ili örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Slonje, R. & Smith, P.K. (2008). Cyberbullying: Another main type of bullying? Scandinavian Journal of Psychology, 49, 147-154.
• Soydaş Karlıer, D. (2011). Ergenlerde ebeveyn izlemesi, sanal zorbalık ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin cinsiyete göre incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, M., Aydın, B. ve Sarı, S. V. (2012). Cyberbullying, cyber victimization and psychological symptoms : A study in adolescent. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(1), 53 -59.
• * Taştekin, E. (2016). Ergenlerin arkadaşlık ilişkileri ve benlik saygısı ile siber zorbalık ve siber mağduriyet arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• * Temel, Y. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinde siber zorbalık davranışları/mağduriyetleri ve öğretmenler ile okul yöneticilerinin farkındalıkları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ayfon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• * Tetik, S. (2019). Edirne merkezinde lise öğrencilerinde siber zorbalık ve ilgili faktörlerin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Thalheimer, W., & Cook, S. (2002). How to calculate effect sizes from published research: A simplified methodology. Work-Learning Research, 1-9.
• Tokunaga, R.S. (2010). Following you home from school: a critical review and synthesis of research on cyberbullying victimization. Computers in Human Behavior, 26, 277-287.
• * Tuğ Karoğlu, T. ve Çılğın, M. (2020). Lise öğrencilerinin siber zorbalığı ve siber mağduriyeti üzerine bir çalışma. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(1) , 344-355. * Tunca, G. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyet: Ankara ili örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara.
• TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu (2019). Hane halkı bilişim teknolojilerini kullanım araştırması. Erişim tarihi: 15.06.2020, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028
• * Türk, A , Gürkan, F. (2019). 6. ve 7. sınıf öğrencilerinde akademik motivasyon ve siber zorbalığın incelenmesi. Dünya İnsan Bilimleri Dergisi, 1, 45-78.
• * Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Uludaşdemir, D. (2017). 12-17 yaş arası adölesanların siber zorbalık deneyimleri ve ebeveynlerin siber zorbalık konusundaki farkındalık durumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• * Usta, (2013). Lise öğrencilerinin öfke düzeyleri ile siber zorbalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Samsun ili örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuzmayıs Üniversitesi, Samsun.
• * Ümmetler İlhan, A. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin siber zorbalık ve internet saldırganlık düzeyleri ile sosyal medyaya ilişkin tutumlarının incelenmesi (Çekmeköy örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• * Ünver, H. (2016). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişki ve bu değişkenlerin çeşitli demografik özellikler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Watts, L. K., Wagner, J., Velasquez, B., & Behrens, P. I. (2017). Cyberbullying in higher education: A literature review. Computers in Human Behavior, 69, 268-274.
• Willard, N. (2005). Educator’s Guide to cyberbullying and cyberthreats, osdf nation conferance tying ıt all together: compehensive stratiges for safe and drug-free schols. Washington.
• Wolak, J., Mitchell, K. J., & Finkelhor, D. (2002). Close online relationship in a national sample of adolescents. Adolesence, 37(147), 441-455.
• Wong, D. S., Chan, H. C. O., & Cheng, C. H. (2014). Cyberbullying Perpetration And Victimization Among Adolescents In Hong Kong. Children and Youth Services Review, 36,133-140.
• * Yarar, Y. (2019). Lise öğrencilerinin iyi oluş düzeyleri ile siber zorbalık siber mağduriyetleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• * Yaman, E. ve Sönmez, Z. (2015). Ergenlerin siber zorbalık eğilimleri. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 2(1), 18-31.
• * Yelci, H. (2018). Ortaokul öğrencilerinde siber zorbalık ile saldırganlık ilişkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• * Yiğit, M. F., Keskin, S. ve Yurdugül, H. (2018). Ortaokullarda siber zorbalık ve aile desteği arasındaki ilişkinin cinsiyet, internet kullanımı ve öğrenim düzeyi bağlamında incelenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 5, 249 284.
• Ybarra, M. L., & Mitchell, K. J. (2004). Youth engaging in online harassment: associations with caregiver-child relationships, Internet use, and personal characteristics. Journal of Adolescence, 27(3), 319-336.
• Ybarra, M. L., Mitchell, K. J., Wolak, J., & Finkelhor, D. (2006). Examining characteristics and associated distress related to internet harassment: Findings from the second youth internet safety survey. Pediatrics, 118(4), 1169-1177.