Web Tabanlı Eğitim Yazılımının Sigara Bağımlılığı Üzerindeki Etkisi: Lise Öğrencilerinin Bilgi ve Duygusal Gelişimleri Üzerine Bir Çalışma

Year 2025, Volume: 33 Issue: 3, 632 - 645, 25.07.2025

Merve Çetin , Mehmet Tekdal

https://doi.org/10.24106/kefdergi.1750240

Abstract

Çalışmanın amacı: Bu çalışmanın amacı, sigara bağımlılığıyla mücadele için tasarlanan eğitim yazılımlarının lise öğrencilerinin bilgi düzeylerine ve olumlu duygusal gelişimlerine etkisini araştırmaktır.
Materyal ve Yöntem: Araştırma deneysel araştırma modeli kullanılarak 10. sınıftaki iki sınıfta yürütülmüştür. Deney öncesinde her sınıfa 'Dumansız Bir Yaşam İçin' ölçeği kullanılarak ön test uygulandı. Web tabanlı eğitim yazılımı 'Sigaraya Değil Hayata Bağlan' (SDHB) iki ders saati boyunca öğrencilere sunuldu. Sunumun ardından ön testle aynı ölçek kullanılarak son test uygulandı. Her iki testten elde edilen veriler SPSS istatistik programı kullanılarak analiz edildi.
Bulgular: Bu araştırma sonucunda SDHB'nin lise öğrencilerinin bilgi düzeyine olumlu etki yaptığı (z = -4.042, p < .05, r = - 0.52) ancak duygudurum düzeylerine etkisinin olmadığı (z = -1,595, p > .05, r= - 0.20) sonucuna varılmıştır. Ancak cinsiyet durumunda kız öğrencilerin hem duygudurum (z = -2.08, p < .05, r = -0.35) hem de bilgi düzeylerine (z =-3.59, p < .05, r = 0.61) olumlu etki yaparken, erkek öğrencilerin duygudurum (z = -0.70, p > .05, r = 0.14) düzeylerine herhangi bir etkisi olmamıştır.
Önemli Vurgular: Araştırmanın bulguları, web tabanlı eğitim yazılımlarının öğrencilerin sigarayı bırakma konusunda bilgi ve duygudurum düzeylerini artırmada kısmen etkili olduğuna dair kanıt sağladı. Araştırmaların bu konu üzerine yoğunlaştırılması mevcut anlayışın geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Keywords

Sigara bağımlılığı, Lise öğrencileri, Eğitim yazılımı, Sigara ile mücadele

The Impact of Web-Based Educational Software on Smoking Addiction: A Study on High School Students' Knowledge and Emotional Development

Abstract

Purpose: The objective of this study is to investigate the impact of educational software designed to combat smoking addiction on the knowledge levels and positive emotional development of high school students.
Design/Methodology/Approach: The study employed an experimental research model conducted in two 10th-grade classes. Prior to the intervention, a pre-test using the 'For a Smoke-Free Life' scale was administered to each class. The web-based educational software, 'Connect to Life, Not Cigarettes' (CLNC), was presented to the students during two course hours. A post-test was conducted after the presentation using the same scale as the pre-test. The data collected from both tests were analyzed using the SPSS statistical program.
Findings: As a result of this research, it was concluded that CLNC had a positive effect (z = -4.042, p < .05, r = - 0.52) on the knowledge level, but had no effect (z = -1,595, p > .05, r= - 0.20) on the mood levels of high school students. However, in the case of gender, while it had a positive effect on both the mood (z = -2.08, p < .05, r = -0.35) and knowledge levels (z =-3.59, p < .05, r = 0.61) of female students, it did not have any effect (z = -0.70, p > .05, r = 0.14) on the mood levels of male students.
Highlights: The findings of the study provided evidence that web-based educational software was partially effective in increasing students' knowledge and mood levels in quitting smoking. Concentrating research on this issue may contribute to the improvement of current understanding.

Keywords

Cigarette addiction, High school students, Educational software, Fight against addiction

References

• Akkuş, D., Karaca, A., Şener, D. K., & Ankaralı, H. (2017, January 3). Lise Öğrencileri Arasında Sigara, Alkol Kullanım Sıklığı Ve Etkileyen Faktörler. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 22(1), 36–36. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.245632
• An, L. C., Betzner, A., Schillo, B., Luxenberg, M. G., Christenson, M., Wendling, A., Saul, J. E., & Kavanaugh, A. (2010, August 16). The comparative effectiveness of clinic, work-site, phone, and Web-based tobacco treatment programs. Nicotine & Tobacco Research, 12(10), 989–996. https://doi.org/10.1093/ntr/ntq133
• Atalar, D. S., & Atalay, A. A. (2018). Ergenlik döneminde duygu düzenleme ve ruh sağlığı: Ana-babanın ve mizacın rolü. Bildik, T., editör. Ergenlik Dönemi ve Ruhsal Bozukluklar. Ankara: Türkiye Klinikleri, 84-90.
• Ayten, A., & Güven, Ö. F. (2023). Sigara İçme Arzusu ve Dindarlık İlişkisinde Genel Öz-Yeterliğin Aracı Rolünün İncelenmesi: Lise Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, (59), 71-81.
• Bashirian, S., Barati, M., Karami, M., Hamzeh, B., & Ezati, E. (2021). The Effect of a Web-based Educational Program on Perevention of Hookah Smoking among Adolescent Girls: Application of Theory of Planned Behavior. PubMed, 13(4), 259–267. https://doi.org/10.22122/ahj.v13i4.1154
• Bektaş, M., & Öztürk, C. (2012). Sigara kullanımı önleme programının geliştirilmesi ve programın etkinliğinin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(34), 1-21.
• Bilir, N. (2017). Framework Convention on Tobacco Control and Turkey: an example of success. Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi, 4(1), 7–12. https://doi.org/10.5152/gghs.2016.001
• Bock, B. C., Graham, A. L., Whiteley, J. A., & Stoddard, J. L. (2008, November 6). A Review of Web-Assisted Tobacco Interventions (WATIs). Journal of Medical Internet Research, 10(5), e39. https://doi.org/10.2196/jmir.989
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum, Pegema Yayıncılık, Ankara.
• Büyüköztürk, E., Yılmaz, S., Özbay, Y., Eşici, H., Tomar, S. H., Aliyev, R., Yıldırım Hoş, H., Şenferah, S., Uysal Saraç, M., Ceyhan, G., & Akyılmaz, F. D. (2019, April 11). The Effectiveness of Addiction Prevention Training Program of Turkey on Improved Acquisition of Knowledge and Emotional Awareness about Addiction. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6(1), 115–131. https://doi.org/10.15805/addicta.2019.6.1.0005
• Cremers, H., Mercken, L., Candel, M., De Vries, H., & Oenema, A. (2015). A Web-Based, Computer-Tailored smoking Prevention program to prevent children from starting to smoke after transferring to secondary school: randomized controlled trial. Journal of Medical Internet Research, 17(3), e59. https://doi.org/10.2196/jmir.3794
• Danaher, B. G., Severson, H. H., Andrews, J. A., Tyler, M. S., Lichtenstein, E., Woolley, T. G., & Seeley, J. R. (2013, February 14). Randomized Controlled Trial of MyLastDip: A Web-Based Smokeless Tobacco Cessation Program for Chewers Ages 14-25. Nicotine & Tobacco Research, 15(9), 1502–1510. https://doi.org/10.1093/ntr/ntt006
• De Graaf, A., Van Den Putte, B., Zebregs, S., Lammers, J., & Neijens, P. (2016). Smoking Education for Low-Educated Adolescents. Health Promotion Practice, 17(6), 853–861. https://doi.org/10.1177/1524839916660525
• Demirel, G. (2016). Toplumsal cinsiyet mağduriyetinde erkek. In 1st International Scientific Researches Congress Humanit and Social Sciences (pp. 254-264).
• Doğan, D. G., & Ulukol, B. (2010). Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. Journal of Turgut Ozal Medical Center, 17(3), 179-185.
• Durlak, J. A. (2009). How to select, Calculate, and interpret effect sizes. Journal of Pediatric Psychology, 34(9), 917–928. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsp004
• Emekdar, G., Çıtıl, R., & Önder, Y. (2017). Tokat İli Ortaokul ve Lise Öğrencilerinde Sigara İçme Prevalansı ve Etkileyen Faktörler. Journal of Contemporary Medicine, 1. https://doi.org/10.16899/gopctd.286207
• Ertaş, H., Demirhan, N., Başol, E., Temel, E., & Kaya, A. (2023). Bireylerin Sağlık Biliş Düzeylerinin Sigarayı Bırakma Davranışı Üzerine Etkisinin İncelenmesi. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies JAVS), 1(1), 74–82. https://doi.org/10.29228/javs.67268
• Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd edition). London: Sage.
• Fritz, C. O., Morris, P. E., & Richler, J. J. (2012). Effect size estimates: Current use, calculations, and interpretation. Journal of Experimental Psychology: General, 141(1), 2–18. https://doi.org/10.1037/a0024338
• Gaiha, S. M., Zorrilla, M., Sachnoff, I., Smuin, S., Lazaro, A., Ceballos, R. D., Razo, A., & Halpern‐Felsher, B. (2021). Development and Reach of the Stanford Tobacco Prevention Toolkit: Implementation of a Community‐Based Participatory Approach. Journal of School Health, 91(10), 813–824. https://doi.org/10.1111/josh.13074
• G*Power. (2024, November 11). https://www.psychologie.hhu.de/arbeitsgruppen/allgemeine-psychologie-und-arbeitspsychologie/gpower
• Graham, A., Carpenter, K., Cha, S., Cole, S., Jacobs, M., Raskob, M., & Cole-Lewis, H. (2016, May). Systematic review and meta-analysis of Internet interventions for smoking cessation among adults. Substance Abuse and Rehabilitation, 55. https://doi.org/10.2147/sar.s101660
• Health risks - Daily smokers - OECD Data. (2021). the OECD. https://data.oecd.org/healthrisk/daily-smokers.htm
• Hutton, H. E., Wilson, L. M., Apelberg, B. J., Avila Tang, E., Odelola, O., Bass, E. B., & Chander, G. (2011, February 24). A Systematic Review of Randomized Controlled Trials: Web-Based Interventions for Smoking Cessation Among Adolescents, College Students, and Adults. Nicotine & Tobacco Research, 13(4), 227–238. https://doi.org/10.1093/ntr/ntq252
• Kang, H. (2021). Sample size determination and power analysis using the G*Power software. Journal of Educational Evaluation for Health Professions, 18, 17. https://doi.org/10.3352/jeehp.2021.18.17
• Korkut, B., & Sevinç, N. (2021, March 11). Bir Toplum Sağlığı Merkezi Bölgesinde Nikotin Bağımlılığı ve Etkili Faktörler. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 28(1), 137–143. https://doi.org/10.17343/sdutfd.804271
• Kurtuluş, Ö., Kırbaş, Ş., Ferhat, A., İbrahim, G., & Meliha, U. Adölesanların Sigara İçme Alışkanlık Düzeyleri Ve Bunu Etkileyen Faktörlerin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 20-32.
• Lareyre, O., Gourlan, M., Stoebner-Delbarre, A., & Cousson-Gélie, F. (2020). Characteristics and impact of theory of planned behavior interventions on smoking behavior: A systematic review of the literature. Preventive Medicine, 143, 106327. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2020.106327
• McCrabb, S., Baker, A. L., Attia, J., Skelton, E., Twyman, L., Palazzi, K., McCarter, K., Ku, D., & Bonevski, B. (2018, May 10). Internet-Based Programs Incorporating Behavior Change Techniques Are Associated With Increased Smoking Cessation in the General Population: A Systematic Review and Meta-analysis. Annals of Behavioral Medicine, 53(2), 180–195. https://doi.org/10.1093/abm/kay026
• McMillan, J. H., & Schumacher, S. (1997). Research in education: A conceptual framework. New York: Longman.
• Ozturk, M., Buyukozturk, S., Aydin, G., Dinc, M., Isik, S., Yildirim Hos, H., Uysal Sarac, M., Senferah, S., Ceyhan, G., & Yildirim Seheryeli, M. (2020, September 30). The Effect of Turkish Green Crescent Society APTP Program on Students’ Knowledge and Emotional Awareness about Tobacco, Alcohol, Drug, and Technology Addiction. ADDICTA: The Turkish Journal on Addictions, 7(3), 180–198. https://doi.org/10.5152/addicta.2020.20020
• Park, E., Kulbok, P. A., Keim-Malpass, J., Drake, E., & Kennedy, M. J. (2017). Adolescent Smoking Prevention: Feasibility and Effect of participatory video production. Journal of Pediatric Nursing, 36, 197–204. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2017.07.001
• Perincek, G., & Yağcı, B. (2022, August 31). Sigara bırakma polikliniğine başvuran kişilerde bırakma oranları ile bırakma durumunu etkileyen faktörler. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(2), 215–224. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1037222
• Sajjadi, H., Shushtari, Z. J., Mahboubi, S., Rafiey, H., & Salimi, Y. (2018). Effect of socio-economic status, family smoking and mental health through social network on the substance use potential in adolescents: a mediation analysis. Public Health, 157, 14–19. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2018.01.004
• Saygan, B. B., & PEKEL Uludağlı, N. P. (2021, June 30). Lifespan Development of Gender Roles. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(2), 354–382. https://doi.org/10.18863/pgy.789615
• Selim, S., & Sülükçüler, S. (2023, December 29). Duration Analysis of Factors Affecting Smoking Time: A Case Study of Türkiye. Bağımlılık Dergisi, 24(4), 475–486. https://doi.org/10.51982/bagimli.1229787
• Severson, H., Gordon, J., Danaher, B., & Akers, L. (2008, February). ChewFree.com: Evaluation of a Web-based cessation program for smokeless tobacco users. Nicotine & Tobacco Research, 10(2), 381–391. https://doi.org/10.1080/14622200701824984
• Song, R., & Park, M. (2021b). Meta-analysis of the effects of smoking prevention programs for young adolescents. Child Health Nursing Research, 27(2), 95–110. https://doi.org/10.4094/chnr.2021.27.2.95
• Sullivan, G. M., & Feinn, R. (2012). Using effect size—or why the P value is not enough. Journal of Graduate Medical Education, 4(3), 279–282. https://doi.org/10.4300/jgme-d-12-00156.1
• Taylor, G. M. J., Dalili, M. N., Semwal, M., Civljak, M., Sheikh, A., & Car, J. (2017). Internet-based interventions for smoking cessation. Cochrane Library, 2017(9). https://doi.org/10.1002/14651858.cd007078.pub5
• Tekin, E. (2002). Karşılaştırmalı Tek-Denekli Araştırma Modelleri. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Ozel Egitim Dergisi, 001–012. https://doi.org/10.1501/ozlegt_0000000049
• TÜİK. (2020, June 4). Türkiye İstatistik Kurumu. Retrieved December 22, 2023, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkey-Health-Survey-2019-33661
• Verma, J. P., & Verma, P. (2020). Use of G*Power software. In Springer eBooks (pp. 55–60). https://doi.org/10.1007/978-981-15-5204-5_5
• Xerte. Xerte Simple Content Authoring. https://www.xerte.org.uk/index.php/en/ Retrieved December 22, 2023.