Sinop Kent Merkezindeki Tarihi Camilerin “Herkes İçin Turizm” Kapsamında Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 18 Issue: 2, 705 - 734, 15.03.2025

Tümay Güneş , Osman Tutal

https://doi.org/10.35674/kent.1545433

Abstract

Türkiye’nin önemli gelir kaynaklarından birisi olan turizmin, kalkınma planları başta olmak üzere birçok planda (bölge planları, alan yönetim planları, imar planları, stratejik planlar vb.) sıklıkla yer alarak geliştirilmesi teşvik edilmektedir. Bununla birlikte giderek artan rekabet şartlarında etik hizmetin ve kârlılığın sürdürülebilir bir şekilde sağlanabilmesi için ziyaretçi ayırımı gözetmeden, mümkün olan çok sayıda kişinin turizm amaçlı seyahate, ürün, hizmet ve yapılaşmış çevreye herkesle birlikte eşit ve güvenli bir şekilde erişebilmesi ve turizm amaçlı faaliyetlere aktif olarak dâhil olabilmesi gerekmektedir. Bu aşamada, erişilebilir turizm ya da herkes için turizm kavramı, standart turizm hizmetlerinin ortalama katılımcıları dışında kalan potansiyel katılımcıların da dâhil olabildiği, turizm faaliyetinden güvenli ve konforlu bir şekilde yararlanabilmeyi olası kılan, sosyal sorumluluk içeren bir turizm türü olarak ön plana çıkmaktadır. Araştırmanın materyalini en temel hak ve özgürlüklerden olan ibadet eyleminin gerçekleştiği ve inanç turizminin de bir parçası olan Sinop kent merkezindeki yedi tarihi cami oluşturmaktadır. Bu tarihi camilerin ziyaret edilebilirliğine dair mevcut durumu erişilebilirlik üzerinden irdeleyen bu çalışma tarihi yapıların kullanımına yönelik erişilebilir düzenlemelere dikkat çekerek gelişmekte olan Sinop’un turizmine katkı sunmayı amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemi ve durum çalışması (alan çalışması) deseni kullanılan çalışmada araştırma verileri öncelikli olarak literatürden, ilgili mevzuattan, gözlem, belgeleme ve mekânsal analizlerden oluşmaktadır. Bu çalışmada, Sinop kent merkezinde bulunan tarihi camiler değerlendirilerek erişilebilirlik/ziyaret edilebilirlik düzeyinin kısmen sağlandığı ortaya konmuş ve konuya ilişkin öneriler sunulmuştur.

Keywords

Herkes İçin Turizm, Erişilebilirlik, Sinop Kent Merkezi, Tarihi Camiler, Tarihi Mekânlara Erişilebilirlik

Evaluation of Historical Mosques in Sinop City Center within the Scope of Tourism for All

Abstract

Tourism, one of Turkey’s important sources of income, is frequently included in many plans (regional plans, area management plans, zoning plans, strategic plans, etc.) and is encouraged to be developed, especially in development plans. However, in order to provide ethical service and profitability in a sustainable manner under increasingly competitive conditions, as many people as possible, regardless of their gender, should be able to access tourism travel, products, services and the built environment equally and safely, and be actively involved in tourism activities. At this stage, the concept of accessible tourism, or tourism for all, comes to the fore as a type of socially responsible tourism that makes it possible to enjoy tourism activities in a safe and comfortable way, including potential participants who are not the average participants of standard tourism services. The material of the study consists of seven historical mosques in the city center of Sinop, where the act of worship, which is one of the most fundamental rights and freedoms, takes place and is also a part of religious tourism. This study, which examines the current situation regarding the visitability of these historical mosques through accessibility, aims to contribute to the tourism of the developing Sinop by drawing attention to accessible arrangements for the use of historical buildings. The qualitative research method and case study (field study) design were used in the study, and the research data consisted primarily of literature, relevant legislation, observation, documentation and spatial analysis. In this study, the historical mosques in the city center of Sinop were evaluated and it was revealed that the level of accessibility/visitability was partially achieved and suggestions were presented on the subject.

Keywords

Tourism For All, Accessibility, Sinop City Center, Historical Mosques, Accessibility to Historical Places

References

• Acar Ata, İ., & Yılmaz, S. (2023). Tarihi Yapıların Yeniden Kullanımında Evrensel Tasarım Yaklaşımı, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, (Issn:2630-631X) 9(75): 4533-4543.
• Accessibility Guidelines, (2020). Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, https://www.aile.gov.tr/media/65613/erisilebilirlik_kilavuzu_2021.pdf (Access Data:10.01.2024).
• Akbaş, H. B., & Atabeyoğlu, Ö. (2015). Sırrı Paşa (Fidangör) Yaya Bölgesinin Engelli Kullanımı Açısından Ulaşılabilirliğinin Değerlendirilmesi. Artıum, 3, 37-53.
• Akın Güler, G., & Tutal, O. (2017). Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu, 2-4 Kasım 2017, Trabzon.
• Alkan Meşhur, H. F. (2013). Accessibility for People with Disabilities in Urban Spaces: A Case Study of Ankara, Turkey. International Journal of Architectural Research, Cilt 7, Sayı 2, 43-60.
• Annex I: Accessibility Monitoring and Audit Form for Buildings, https://www.aile.gov.tr/media/54667/ek-i-binalar-icin-erisilebilirlik-izleme-ve-denetleme-formu_070720.pdf (Access data: 20.01.2024).
• Avcı, N. (2007). Turizmde Taşıma Kapasitesinin Önemi, Ege Akademik Bakış, C:7, No:2, s. 485-493.
• Aygün, E., Korkut, A. & Kiper, T. (2018). Engelli Bireyler İçin Kentsel Dış Mekanlara Erişilebilirliğin İncelenmesi: Tekirdağ Örneği, Artium, 6(2), 20-32.
• Bahadır, B. (2014). Parklarda erişilebilirliğin engelliler açısından irdelenmesi: İstanbul Göztepe 60. Yıl Parkı Örneği. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Barlow, H. (2012). Gaining access at historic tourism sites: A narrative case study of physical accessibility at Glamis Castle, Master’s thesis, University of Waterloo, Ontario, Canada.
• Bekçi, B. (2012). Fiziksel engelli kullanıcılar için en uygun ulaşım akslarının erişebilirlik açısından irdelenmesi: Bartın kenti örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 14(Özel Sayı), 26-36.
• Berkün, S. (2019). Toplumsal yaşama katılım için erişilebilir kentler: Zonguldak örneği. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(3), 43-52.
• Bıçkı, D., Yetkin Şale, H., & Ak, D. (2016). Herkes İçin Erişilebilir Kentler: Muğla Örneği. The Journal of Academic Social, Science Studies, 52, 449-470.
• Bilgiç, D. E., & Küçük, E. (2021). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesinde Herkes İçin Tasarım, Cinci Han Örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10(2), 498-514.
• Borowczyk, J. (2017). Architectural accessibility of historic legacy: The social aspect and design prospects. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 245(5), 052087.
• Bozok, E., (2018). Tarihsel Bir Mekânı Yeniden Düşünmek: Türk ve İslam Eserleri Müzesinde Erişilebilirlik, Yüksek Lisans Tezi, Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelimli, M. A., & Oral M. (2022). Completely Accessibility Solutions for Historical Building and Areas in The Multi-Layered City Center of Sivas. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 10 (2), 891-915. DOI: 10.15320/ICONARP.2022.228
• Çınar, H., Arslan, A. R. & Doğar, K. (2015). İbadethaneler: Tekerlekli Sandalye Kullanıcıların Kullanımın Memnuniyeti. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 3(3), 319-327.
• Dikmen, Ç. B. (2011). Avrupa Kentsel Şartı Ulaşım ve Denetim İlkeleri Kapsamında Engellilerin Kentsel Alan ve Yapılara Erişebilirliklerinin Sorgulanması: Yozgat Örneği. e-journal of New World Sciences Academy, 6(4), 838-858.
• Disabled and Elderly Statistics Bulletin (2023). Engelli ve Yaşlı Hizmetler Genel Müdürlüğü, https://aile.gov.tr/media/135432/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_23.pdf (Access Data: 10.01.2024).
• Ekici, B. (2021). Engelli Kullanımı Açısından Yaya Yollarının Erişilebilirliğinin Değerlendirilmesi: Çorlu (Tekirdağ) Örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6 (1), 115-124.
• The Regulation on Accessibility Monitoring and Auditing, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130720-9.htm (Access Data: 10.01.2024).
• Eşkil, Ö. (2011). Engelliler İçin Dış Mekân Tasarım Özellikleri Bağlamında Ankara Kent Parklarının İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Evcil, A. N. (2018). Tarihi Mekânları Korumada Unutulan Boyut: Erişilebilirlik. Şehir & Toplum, 11, 41-50.
• Gil-Mastalerczyk, J., & Gardyńska-Kieliś, E. (2023). Accessibility Study of Historic Buildings and Contemporary Heritage – On the Example of Kielce’s Public Utility Buildings. Structure and Environment. 15. 133-146. 10.30540/sae-2023-012.
• Gür, N., & Kahraman, Ö. (2024). Engelli Bireyler İçin Kentsel Tarihi Alanlarda Erişilebilirliği Arttırmaya Yönelik Peyzaj Tasarım Yaklaşımları: Göbeklitepe Ören Yeri (Şanlıurfa) Örneği. Kırklareli Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 10(1), 29-53.
• Henden Şolt, H. B. (2019). Çağdaş kent planlama anlayışına bir örnek: Engelsiz kent yaklaşımı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(8), 36-44.
• İlkhan Söylemez, D. (2020). Tarihi eserlere erişilebilirlik: Konya tarihi kent merkezi örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, “Erişilebilirlik” Özel Sayısı Cilt 1, 165-191.
• Kaya, S. (2015). Düzce Kent Merkezi Yaya Yollarında Engelli Erişilebilirliği, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Düzce.
• Kaymakçı, S. (2022). Tarihi Yapıların Müze Olarak İşlevlendirilmesinin İstanbul’dan Örneklerle İncelenmesi. Mimarlık ve Yaşam, 7(2), 647-667.
• Kejanlı, T., Canan, K. O. Ç., & Alkan, M. C. (2023). Tarihi Bölgelere Erişilebilirliğin Engelli Bireyler Açısından Değerlendirilmesi: Diyarbakır Suriçi Bölgesi Örneği. GRID-Architecture Planning and Design Journal, 6(2), 699-724.
• Khan, K. A., & Nia, H. A. (2023). Investigating female accessibility and prayer space in mosque architecture: A case study in Dhaka, Bangladesh. Jurnal Penamas: Journal of Religion and Society, 36(2), 101-116.
• Kocabaş, Ş. (2013). Evaluation of circulation paths in public buildings in terms of accessibility: Re-functioned public historic buildings in the Nicosia Walled City. Master’s thesis. Eastern Mediterranean University, Gazimağusa, North Cyprus.
• Koç, C., & Koç, A. (2022). Engelsiz Parkların Erişilebilirliği: Eskişehir ve Diyarbakır Örnekleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(33), 161-188.
• Koç, S. (2013). Tarihi Yapılar İçin Engelli Erişimi. Ulaşılabilir Kentler Engelsiz Mekânlar Hareketi, I. Ulusal Engelleştirilenler 2013 Sempozyumu. Konya.
• Kurşun, S. (2014). Tekerlekli Sandalye Kullanan Engellilerin Kentsel Mekanları Kullanım Olanaklarının İrdelenmesi: Özgürlük Parkı Örneği, Kadıköy-İstanbul. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Bartın.
• Law on Persons with Disabilities, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050707-2.htm (Access Data: 20.01.2024).
• Mosque Planning and Design Guide, (2021). https://yonetimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Cami+Planlama+ve+Tasarimi+Kilavuzu+2021.pdf (Access Data: 05.01.2024).
• Olgun, R., & Yılmaz, T. (2014). Parkların Erişilebilirlikleri Üzerine Bir Araştırma: Niğde Kızılelma Parkı Örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15(1), 48-63.
• Ölmez, O., (2022). Tarihi Yapılarda Mekânın Yeniden Kullanımı ve Erişilebilirlik, Edirne Ekmekçizade Ahmet Paşa Kervansarayı İncelemesi, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Rahmad, & Syar, N. I. (2023). Are mosques friendly to vulnerable groups? Jurnal Penamas: Journal of Religion and Society, 36(2), 233-247.
• Rusli, F. N., & Mydin, M. A. O. (2018). Pertinence of universal design and accessibility in mosque for people with disabilities. In Proceedings of the 3rd Undergraduate Seminar on Built Environment and Technology (USBET2018) (Vol. 2, pp. 425-429). UiTM Perak Branch.
• Sak, M., Eren, A. S., Bayram, A. T., & Erkol Bayram, G. (2018). Seyit Bilal Türbe ve Camisini Ziyaret Eden Turistlerin Seyahat Motivasyonları Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk-İslam Kültürü Sempozyumu, Sinop.
• Sümer, G.Ç. (2015). Engelsiz Şehir Kavramı Açısından Malatya. Yönetim ve Ekonomi, 22(1), s:139-157.
• Tarhuni, S. M. (2024). Vertical accessibility for wheelchair users at historic buildings. Eurasian Journal of Science and Engineering, 10(1), 12-22.
• Tiyek, R., Eryiğit, B. H., & Baş, E. (2016). Engellilerin Erişebilirlik Sorunu ve TSE Standartları Çerçevesinde Bir Araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, 225-261.
• Tutal, O. (2015). Erişebilirlik, Erişebilirdik, Erişemedik. Mimarlık Dergisi (385).
• Tutal, O. (2017), Turizm Mekanlarında Erişilebilirlik. Turistik Alanlarda Mekân Tasarımı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, s:233-240.
• Tutal, O. (2018). Universal Access in Historic Environment and Accessibility of The Haci Hasan Mosque in Eskisehir. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 6(1), 126–141.
• The Regulation on Duties and Work of the Directorate of Religious Affairs, https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=19795&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip= (Access Data: 20.06.2024).
• True, E.M ve Türel, H.S. (2013). Yapılı Çevrelerin Fiziksel Engelliler Yönüyle Kullanılabilirliği: İzmir Kenti Örneği. Artium, 1(1),1-16.
• U.N. Convention on the Rights of Persons with Disabilities (2006).
• URL-1, WHO, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/10-facts-on-ageing-and-health (Access Data: 12.02.2023).
• URL-2, Cami Planlama ve Tasarım Kılavuzu, https://csb.gov.tr/cevre-ve-sehircilik-bakani-kurum-cami-planlama-ve-tasarimi-kilavuzu-tanitiminda-konustu-bakanlik-faaliyetleri-32007 (Access Data: 12.02.2024).
• URL-3, Sinop Valiliği, http://www.sinop.gov.tr/ (Access Data: 12.02.2024).
• URL-4, Sinop'ta 4 Kamu Kurumuna "Erişilebilirlik" Logosu, https://www.haberler.com/yerel/sinop-ta-4-kamu-kurumuna-erisilebilirlik-logosu-14750787-haberi/ (Access Data: 10.01.2024).
• URL-5, Tripadvisor, https://www.tripadvisor.com.tr/ShowUserReviews-g652366-d10619034-r729413356-Alaattin_Camii-Sinop_Sinop_Province_Turkish_Black_Sea_Coast.html (Access Data: 10.04.2024).
• URL-6, Aladdin Camisi, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sinop/gezilecekyer/alaaddin-cami (Access Data: 06.11.2024).
• Yıldız, B., (2016). Kamusal Mekân ve Erişilebilirlik Kavramları Kapsamında Bursa Tarihi Hanlar Bölgesinin İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• WHO (World Healthy Organization) (2011). World Report on Disability, Geneva: WHO Publications.