Urban Sociology Researches in Türkiye

Year 2025, Volume: 18 Issue: 3, 1266 - 1280

Burcu Doğan Koçak

https://doi.org/10.35674/kent.1466572

Abstract

This study aims to evaluate the research conducted in the field of urban sociology in Turkiye. With the increasing urbanization and industrialization in our country, migration from rural areas to cities has become a significant area for sociologists to understand the societal structure, social relationships, and societal changes since the establishment of cities and industrialization with the Republic. It is appropriate to begin with the works of Turkish sociologists and researchers in Turkiye to comprehend the trends of studies in urban sociology and the works of prominent figures in the field. This is because it would be too broad to address all sociologists who have worked in urban sociology. To analyze the studies in urban sociology more clearly, the first section discusses the concepts of city, urbanization, and urban sociology. The second section covers the research conducted in urban sociology in Turkiye from the past to the present. This section examines studies from the period after the establishment of the Republic, the period between 1950 and 1980, and studies from 1980 to the present, focusing on articles, books, and theses to understand the course of studies and the emphasized topics. Studies related to village sociology and migration sociology are not included in the study, and works related to squatter settlements are limited to a few examples to grasp the content and trends of the periodic research. Through this evaluation, the study aims to reveal the extent to which urban sociology is addressed in Turkiye, which areas are emphasized more, and the coverage of topics in the theses at universities. The conclusion section of the study presents evaluations regarding the status of urban sociology in Turkiye. Section 1 includes a list of master's and doctoral theses prepared on urban studies in Turkiye from 2000 to the present day. In section 2, articles are listed, and section 3 provides a list of books.

Keywords

urban sociology, urban studies, urban reseraches

Türkiye’de Kent Sosyolojisi Çalışmaları

Abstract

ÖZ
Bu çalışmada, Türkiye’de kent sosyolojisi alanında gerçekleştirilmiş olan çalışmaların bir değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmaktadır. Ülkemizde özellikle Cumhuriyet ile birlikte kurulan kentler ve sanayileşmenin de artışıyla birlikte kırdan kente göç ile sosyologlar tarafından toplumun yapısının, toplumsal ilişkilerin seyrinin ve değişiminin anlaşılması açısından önemli bir alandır. Kent sosyolojisi alanında çalışmış bütün sosyologların layığıyla ele alınması çalışmanın kapsamını aşacağından Türkiye’de Türk sosyologlar ve araştırmacılar tarafından yapılmış çalışmaların dönemsel eğilimlerinin anlaşılmasını sağlayan ve alanlarında öne çıkmış isimlerin çalışmalarından yola çıkılması uygun görülmüştür. Kent sosyolojisi alanında yürütülen çalışmaların daha açık bir şekilde analiz edilebilmesi açısından ilk bölümde kent, kentleşme ve kent sosyolojisi kavramlarına değinilmiştir. İkinci bölümde ise, Türkiye’de geçmişten bugüne kent sosyolojisi kapsamında yürütülen çalışmalar konu edilmiştir. Bu bölümde çalışmaların izlediği seyir ve üzerinde durulan konuların daha açık anlaşılabilmesi açısından Cumhuriyetin kuruluşunun ardından ilk dönem çalışmaları, 1950-1980 dönemi arası çalışmalar ve 1980’den günümüze olan çalışmalar makale, kitap ve tez çalışmaları olmak üzere incelenmeye gayret edilmiştir. Konuyla bağlantılı olarak üzerinde sıklıkla durulmuş olan köy sosyolojisi, göç sosyolojisi ile ilgili araştırma ve eserler çalışma kapsamının dışında bırakılmış, dönemsel olarak yapılan araştırmaların içeriğinin ve meylinin anlaşılması açısından gecekondulaşma ile ilgili yapılmış olan eserler ise az sayıda örnekle sınırlı tutulmuştur. Bu değerlendirme sonucunda kent sosyolojisinin Türkiye’ de ne ölçüde ele alındığı, hangi alanlar üzerinde daha fazla durulduğu ve üniversitelerde tezlere konu ediliş kapsamı ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde, kent sosyolojisinin Türkiye’deki durumu ile ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir. Ek 1 bölümünde Türkiye’de 2000 yılından günümüze kent çalışmalarıyla ilgili hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerine ve Ek 2 bölümünde makale ve Ek 3’de ise kitapların bir listesine yer verilmiştir.

Keywords

kent, kenteşme, kent sosyolojisi, kent çalışmaları

References

• Açıkgöz, Y. (2011). Şehir, Şehir Toplumu ve Şehir Sosyolojisi. Istanbul Journal of Sociological Studies, (35), 57-83.
• Akyurt, M. A. ve Yaman, Ö. M. (2012). Türkiye'de Kent Sosyolojisi Çalışmaları. Kent Sosyolojisi İçinde (s. 179-204). Hece Yayınları.
• Alptekin, Y. (2019). Yeni Kentleşme Trendleri ve Dünya Şehir-Sistemin Ortaya Çıkışı (1. Baskı). Gece Akademi.
• Alver, K. (2012). Sosyoloji Okumaları Kılavuzu. Hece Yayınları.
• Alver, K. (2017). Kent Sosyolojisi. Çizgi Kitabevi: Ankara.
• Arıkan, B. (2013). Kentsel Mekânın Değişimi ve Konut Dokusunda Katmanlaşma: Feneryolu Mahallesi Örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Arlı, A. (2008). Türkiye'de Yeni Kent Sosyolojisi: Murat Güvenç'i Okumak. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (11), 663-676.
• Aslanoğlu, R. (1998). Kent, Kimlik ve Küreselleşme. Asa Yayınları.
• Aslantürk, Y. A. (2019). Kent Sosyolojisi Perspektifinden Mahallenin Sosyo-Kültürel Dönüşümü: Boztepe-Çukurçayır Mahallesi Örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Bahçeci, H. (2020). Bağımlı Kentleşme, Kent Hakkı ve Kentsel Dönüşüm. Memleket Siyaset Yönetim, 15 (34), 217-242.
• Bergen, L. (2016), Şehir Sünnettir, Hitabevi Yayınları, İstanbul.
• Bora, T. (Ed.) (2016), İnşaat Ya Resulullah, İletişim Yayınları, İstanbul
• Bourner, T. (1996). The Research Process: Four Steps to Success. Greenfield, T. (Ed.), Research Methods: Guidance for Postgraduatesin (pp. 7-11). London: Arnold.
• Bozkurt, N. (1989). Akhisar İlçesine Olan Göçlerin Kentleşmeye Etkisi ve Göç Edenlerin Kentlileşme Eğilimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Ege, E. (2012). "Kentle Başa Çıkabilmek: İstanbul'daki Kürt Genç Kadınların Taktikleri", Koç Ünv., Yüksek Lisans.
• Erkan, R. (1989). Yayla Mahallesi Gecekondu Bölgesinin Kentle Bütünleşme Eğilimleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Üniversitesi.
• Gökalp-Aras, N. Ela, "Avrupa Birliği’nin Göç ve İltica Politikalarının Düzensiz Göç Boyutunun Türkiye'deki Doğurgularına Dair Çoklu-Düzey ve Çoklu-Alan Analizi: İki Önemli Geçiş Kenti Olarak Edirne ve İzmir", Orta Doğu Teknik Ünv., Doktora, 2013.
• Güçlü, S. (2007). “Kente Göç ve Kadınların Kentle Bütünleşmeleri: Antalya Toplum Merkezleri Örneği”, Ege Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, Ülgen Oskay’a Armağan Özel Sayısı, S.119-135. Güler, T., Şahnagil, S. Ve Güler, H. (2016). Kent Kimliğinin Oluşturulmasında Kültürel Unsurların Önemi: Balıkesir Üzerine Bir İnceleme. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (12), 335-355.
• Güllüpınar, F. (2012). Kent Sosyolojisi Kuramları Üzerine Bir Literatür Değerlendirmesi. Çağdaş Yerel Yönetimler, 21(3), 1-29.
• Güneş, F. (2013). T.C. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayını (1. Baskı).
• Işık, Ş. (2005). “Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri”, Ege Üniversitesi Coğrafya Dergisi, No: 14, İzmir, S. 57-71.
• Lefebvre, H. (2003). The Urban Revolution. U of Minnesota Press.
• Kaçmazoğlu, H. B. (1995). Türkiye’de Sosyoloji Çalışmaları: 1950-1960 Dönemi. Sosyoloji Dergisi, 3(4), 131-190.
• Karkış-İngün, Ö. (2015). "Kentsel Toplumsal Hareketlerde Cinsiyete Dayalı Dinamikler: Kentsel Dönüşüm Sürecinde Başıbüyük ve Gülsuyu-Gülensu Mahalleleri", İstanbul Ünv., Doktora Tezi.
• Kartal, S. K. (1992). Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme (2. Baskı). Adım Yayıncılık.
• Kaynarca-Aksümer, G. (2016). "Kentsel Dönüşüm Makinası: İstanbul'da Gecekondudan Toplu Konuta Kentsel Dönüşümün Çalışma İlkeleri", Mimar Sinan Güzel Sanatlar Ünv., Doktora Tezi.
• Keleş, R. (2013). Kentleşme Politikası. 12. Baskı, İmge Kitapevi: Ankara.
• Keskin, E. (2020). Kentleşme ve Ailenin Değişimi, Birinci Basım, İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Koyuncu, A. (2011). Sosyoloji Kuramlarında Kent. Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, (25), 31-56.
• Mazı, F. (2008). “Antik Çağda Düşüncenin Kentsel Mekâna Yansıması”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 5, Sayı: 10, S. 34-48.
• Metlioğlu-Özdemir, S. (2017). "Kentsel Dönüşüm Sürecinde Kent Hakkı Mücadelesi: İzmir Karabağlar Kentsel Dönüşüm Projesi Örneği", Ege Ünv., Doktora Tezi.
• Okan, O. (2010). Kent Sosyolojisi. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/sosyolojilisansao/kentsosyolojisi.pdf
• Okan, O. (2011). Şehir, Tarih, Sosyoloji: Korkut Tuna'nın Şehir Yaklaşımı. İstanbul University Journal Of Sociology, 3(22), 305-328.
• Öz, İ. (2017). Kent ve Toplumsal Eşitsizlikler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Özdemir, E. (2010). Kentin Tanımlanmasında Sosyolojik Yaklaşım: Toplumsal Süreç ve / veya Mekânın Çözümlenmesi. İdealkent, 1(1), 44-77.
• Özyurt, C. (2007). Yirminci Yüzyıl Sosyolojisinde Kentsel Yaşam. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(18), 111-126.
• Park, R. E. ve Burgess, E. W. (2015). Şehir: Kent Ortamındaki İnsan Davranışlarının Araştırılması Üzerine Öneriler (P. Karababa Kayalıgil, Çrv.). Heretik Yayıncılık.
• Polat S. ve Dostoğlu N. (2007). Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine: Bursa’da Kükürtlü ve Mudanya Örnekleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 12(1): 61-76.
• Sağlam, S. (2016). 1923-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Kent ve Kentleşme Olgusu. Sosyoloji Konferansları, 257-274.
• Sezer, S. (2004). "Muğla'da Kentlileşme ve Kent Yönetimine Katılım", Muğla Ünv., Yüksek Lisans.
• Solak, G. S. ve Görmez, K. (2017). Kentte Mekân Kimlik Etkileşimine Dair Bir Çözümleme. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 13(1), 65-84.
• Sunar, L. (2014). Türkiye’de Sosyal Bilimlerde Toplumsal Değişim. Sosyoloji Dergisi, 3(29), 83-116.
• Sungur, C. (2014). "Kentsel Tasarıma Etkileri̇ Bağlamında Kadın Hizmet İşçı̇lerı̇nı̇n Kentsel Mekân Deneyimleri̇", İstanbul Teknik Ünv., Yüksek Lisans.
• Şatıroğlu, A. (2011). Türkiye’de Kent Araştırmalarının Değişimi. Sosyoloji Dergisi, 3(22), 347-363.
• Şatıroğlu, A. (2015). Ayda Yörükân’ın Kent Sosyolojisi Çalışmaları. İstanbul University Journal of Sociology, 3(29), 387-406.
• Tekeli, İ. (1986). Türkiye'de 19. Yüzyıl Ortalarından 1950'ye Kadar Kentsel Araştırmaların Gelişimi. S. Atauz (Ed.), Türkiye' de Sosyal Bilim Araştırmalarının Gelişimi içinde (s. 239-268). Türk Sosyal Bilimler Derneği.
• Topal, A. K. (2004). Kavramsal Olarak Kent Nedir ve Türkiye'de Kent Neresidir? Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 276-294.
• Tuncer, S. (2014). "Dışarı Çıkmak: Ankara’da 1950’lerden 1980’lere Kadınların Kuşaklar Boyu Gündelik Kamusal Kent Mekânı Deneyimleri", Orta Doğu Teknik Ünv., Doktora Tezi.
• Wirth, L. (2002). Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme. A. Alkan ve B. Duru (Ed.), 20. Yüzyıl Kenti (s. 77-106). İmge Yayınevi.
• Yanık, C. (2011). Kent Sosyolojisi Alanında Yapılan Tezlerin Değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 93-107.
• Yelmi, P. (2017). "İstanbul'un Kültürel Ses Alanı: Günlük Kentsel Yaşamın İşitsel Kültürel Mirasını Toplama, Koruma ve Sergileme", Koç Ünv., DoktoraTezi.
• Yılmaz, E. ve Çiftçi, S. (2011). Kentlerin Ortaya Çıkışı ve Sosyo-Politik Açıdan Türkiye'de Kentleşme Dönemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 252-267.
• Yörükân, A. (2006). Şehir Sosyolojisinin ve İnsan Ekolojisinin Teorik Temelleri. Nobel.