Kültürel Mirasın Melez Tehditlerden Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması

Year 2025, Volume: 18 Issue: 5, 3131 - 3150, 19.09.2025

Kazim Murat Özkan

https://doi.org/10.35674/kent.1661168

Abstract

Küreselleşme, teknoloji ve iletişim alanındaki gelişmeler ile devletler ve uluslararası alandaki sorunların artmasının da etkisiyle sınır tanımayan, kaynağı ve maksadının tespiti zaman alan siber ve melez tehditler, bugün olduğu gibi gelecekte de öne çıkmaya devam edeceklerdir. Toplum, topluluk, grup gibi bütün birlikteliklerin; kentsel/kırsal, dini ve etnik yapı gibi istismar edilebilecek ayrımları, hasım taraflarca açık ve örtülü birçok değişik yöntemlerle, birlik ve bütünlüğüne karşı kullanılmaktadır. Bu bağlamda, birlikteliklerin güvensizleşmesi ve istikrarsızlaşması amacıyla; birleştirici ortak duygular ve kitle bilinci oluşturmada önemli bir etken olan kültürel miras hedef alınmaktadır. Güvenlik ortamını şekillendiren gelişmeler dikkate alındığında, kültürel mirasa yönelik saldırılarda artış olduğu görülmektedir. Savaş ve çatışma zamanlarında yıkım ve zarara, barış zamanında ise suça karşı koruma tedbirleri geliştirilen kültürel mirasın, özellikle son zamanlarda daha belirgin hale gelen melez tehditlere karşı nasıl savunulacağının belirlenmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Melez tehditlere karşı kültürel mirasın korunması ve bunun sürdürülebilirliği için alınması gereken tedbirleri belirlemeyi amaçlayan ve nitel araştırma metodunun kullanıldığı bu çalışmada; kültürel mirası teşkil eden mevcudiyetler ve bunların hedef alınmasının nedenleri belirtilmiş ve kültürel mirasa yönelik melez tehditler ortaya konmuştur. Sonuç olarak; kültürel mirası korumada önleyici ve müdahale edici tedbirlerin geliştirmesi için yöntemler belirlenmektedir.

Keywords

Güvenlik , Kültürel Miras , Kültürel Varlık , Melez Tehdit , Hibrit Tehdit , Koruma

Protecting Cultural Heritage from Hybrid Threats and Ensuring Their Security

Abstract

With the influence of globalization, developments in technology and communication, and the increase in problems in the state and international arena, cyber and hybrid threats that know no boundaries and whose source and purpose take time to be determined will continue to come to the fore in the future, as they do today. The exploitable distinctions of all associations such as society, community, group, urban/rural, religious and ethnic structure are used against the unity and integrity by the hostile parties with many different methods, openly and covertly. In this context, cultural heritage, which is an important factor in creating unifying common feelings and mass awareness, is targeted in order to make unions insecure and unstable. Considering the developments shaping the security environment, it is seen that there is an increase in attacks against cultural heritage. There is a need to determine how cultural heritage, which has been protected against destruction and damage in times of war and conflict and against crime in times of peace, will be defended against hybrid threats that have become more apparent in recent times. In this study, which aims to determine the measures to be taken for the protection of cultural heritage against hybrid threats and its sustainability and in which the qualitative research method is used; the entities constituting cultural heritage and the reasons for targeting them are specified and hybrid threats to cultural heritage are revealed. As a result, methods are determined to develop preventive and interventional measures to protect cultural heritage.

Keywords

Security , Cultural Heritage , Cultural Asset , Hybrid Threat , Protection

References

• Atabay, Z. E. & Ünal, Z. G. (2024). 21. Yüzyılın Değişen Tehdit ve Risk Ortamında Afet ve Çatışmalarda Kültürel Mirasın Korunmasına Yönelik İlkesel Yaklaşımlara Yeniden Bakış, Mimarlık Kültürü Dergisi, 24(81), 89-93. https://www.researchgate.net/publication/385379152
• Buzan, B. (2015). İnsanlar, Devletler & Korku, [Çev. Emre Çıtak (Ed.)], İstanbul: Röle Akademik Yayıncılık.
• Cordeiro, L. P. (2017). The Protection of Cultural Property under International Criminal Law. https://carlospintodeabreu.com/public/files/the_protection_of_cultural_property.pdf
• Costigan, S. S. ve Hennessy, M. A. (2024). Hybrid Threats and Hybrid Warfare Reference Curriculum, NATO Headquarters, Brussels.
• Çeliktaş, T. Ö. (2021). Kültürel Mirasın Korunmasının İnsan Hakları Hukuku ile İlişkisi ve Kültürel Miras Hakkı, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 23(2), 1443-1481. https://doi.org/10.33717/deuhfd.998243.
• Dedehayır, H. (2010). Yerelden Ulusala Ulusaldan Evrensele Koruma Bilincinin Gelişim Süreci, ÇEKÜL Vakfı. https://www.tarihikentlerbirligi.org/wp-content/uploads/KorumaBilinci-Ekitap.pdf
• Deveci, M. (24 Temmuz 2024). İsrailli Aşırı Sağcı Bakan, Yahudilerin Mescid-i Aksa'da "İbadetine İzin Verdiğini" Söyledi, Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilli-asiri-sagci-bakan-yahudilerin-mescid-i-aksada-ibadetine-izin-verdigini-soyledi/3284041
• Doğan, C. (29 Temmuz 2022). Atina'daki Camiye Ortodoks Yönetim, Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/gundem/atinadaki-camiye-ortodoks-yonetim-3840813
• Dzerowicz, J. (2024). History and Identity Under Attack: Protecting Cultural Heritage in Conflict, Draft Special Report, NATO Parliamentary Assembly: Committee on Democracy and Security (CDS). https://www.nato-pa.int/document/2024-protecting-cultural-heritage-report-dzerowicz-047-cds
• Elmas, M. B. ve Tașkıran, A. A. (2024). Dünya Barıșı için Kültürel Miras: Uluslararası İlkesel Metinlerde Paylașılan/Ortak Miras Kavramı, Mimarlık Kültürü Dergisi, 24(81), 56-64. https://www.researchgate.net/publication/385379152
• Foradori, P. ve Rosa, P. (2017). Expanding the Peacekeeping Agenda. The Protection of Cultural Heritage in War-torn Societies, Global Change, Peace & Security, 29(2), 145-160. DOI: 10.1080/14781158.2017.1304904
• Hindistan'da Bir Cami Daha Yıkıldı (24.06.2024). Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/dunya/hindistanda-bir-cami-daha-yikildi-7145865
• Huntington S. (June 17, 2012). Interview: Samuel Huntington, https://www.theislamicmonthly.com/interview-samuel-huntington/
• ICCPR (1966) International Covenant on Civil and Political Rights, United Nations Human Rights. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-and-political-rights
• ICESCR (1966). International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, United Nations Human Rights. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-economic-social-and-cultural-rights
• İbrahimgil, M. Z. ve Keleş, H. (2019). Maddi Kültür: Yunanistan’da Osmanlı Dönemi Eserleri Üzerine İstatistiki Değerlendirme, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 9. Milletlerarası Türk Halk Kültür Kongresi: Maddi Kültür, 211-222. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-393655/9-milletlerarasi-turk-halk-kulturu-kongresi.html
• Jungwirth, R., Smith, H., Willkomm, E., Savolainen, J., Alonso Villota, M., Lebrun, M., Aho, A., Giannopoulos, G. (2023). Hybrid Threats: A Comprehensive Resilience Ecosystem, EUR 31104 EN, Publications Office of the European Union. doi:10.2760/37899
• Karabaşa, S. (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras Envanteri. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (7), 179-182. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1356079
• Kila, J. D. ve Herndon, C. V. (2014). Military Involvement in Cultural Property Protection. tion at: https://www.researchgate.net/publication/316787190
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (2863 Sayılı Kanun). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2863.pdf
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Yaşayan Miras ve Kültürel Etkinlikler Genel Müdürlüğü (2025, Mart). Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri: https://yakegm.ktb.gov.tr/TR-344757/somut-olmayan-kulturel-miras-turkiye-ulusal-envanteri.html
• Lixinski, L. (2024). Destruction of Cultural Heritage In Peacetime and International Law, Zarandona J. A. G., Cunliffe, Saldin M. (Ed.), The Routledge Handbook of Heritage Destruction (s. 65-75) içinde. Routledge.
• McWilliams, A. ve Legner, M. (2024). Threat Assessments and Heritage in The Age of Hybrid Warfare, International Journal of Heritage Studies, 1-14. https://doi.org/10.1080/13527258.2024.2393610
• Müller, C. P. (2022). The Geopolitical Context of Cultural Heritage Destruction, Claire Finkelstein, Gilman D., Rosén F. (Ed.) The Preservation of Art and Culture in Times of War (s. 414-446) içinde. Oxford University Press
• NATO Conference on Cultural Property Protection, (April 18, 2019) The Nordic Center for Cultural Heritage and Armed Conflict (CHAC). https://www.heritageconflict.org/blog/2019/4/18/first-conference-in-nato-hq-on-cultural-property-protection
• Oğuz, M. Ö. (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kültürel İfade Çeşitliliği. Milli Folklor Dergisi, 11(82), 6-12. https://search.trdizin.gov.tr/en/yayin/detay/103753
• Oğuz, M. Ö. (2019). Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbilimi. Akçağ Yayınları: Ankara
• Öncü, F. (2021). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Sürdürülebilirlik Problemleri. Art-E Sanat Dergisi, 14(28), 902-923. https://doi.org/10.21602/sduarte.987809
• Özkan, K. M. (2020). Birleşik Krallık’ın Terörizmle Mücadele Stratejisinin 11 Eylül 2001 Saldırıları Öncesi ve Sonrasının Karşılaştırmalı Analizi, (Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ulusal Tez Merkezi (Tez No. 659448).
• Özkan, K. M. (2023). Stratejik İstihbaratın Terörizmle Mücadeleye Etkisi, F. Erenel, A. Gedik (Ed.), Terörizm Üzerine Güncel Yaklaşımlar, (s. 115-137) içinde, Nobel Yayıncılık.
• Policy on Cultural Heritage (2021). International Criminal Court. https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/itemsDocuments/20210614-otp-policy-cultural-heritage-eng.pdf
• Prott, L. V. ve O'Keefe, P. J. (2007). ‘Cultural Heritage’ or ‘Cultural Property’?, International Journal of Cultural Property 1(2), 307-320. https://www.cambridge.org/core/journals/international-journal-of-cultural-property/article/cultural-heritage-or-cultural-property/B17F38F4873BDA8B21EF1BEA7DCD7D45#
• Rosen, F. (2022). NATO and Cultural Property: A Hybrid Threat Perspective, The Nordic Center for Cultural Heritage and Armed Conflict (CHAC). https://www.heritageconflict.org/blog/2022/3/2/nato-and-cpp-a-hybrid-threat-perspective
• Rosen, F. (2023). NATO and Cultural Property: A Hybrid Threat Perspective, PRISM, 10(3), 45-58. https://ndupress.ndu.edu/Media/News/News-Article-View/Article/3512012/nato-and-cultural-property-a-hybrid-threat-perspective/#
• Solmaz, T. (2022).‘Hybrid Warfare’: One Term, Many Meanings, Small Wars Journal. https://smallwarsjournal.com/jrnl/art/hybrid-warfare-one-term-many-meanings
• Somuncu, A. Ş. (2023a). Çevreci Bir Âşık: Develili Ali Çatak’ın Şiirlerine Ekoeleştirel Bir Yaklaşım. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (37), 187-207. DOI : 10.29228/TIDSAD.69224
• Somuncu, A. Ş. (2023b). Yerelin Küresele Transferi Sürecinde Kentler Arası Gastronomi Rekabeti. Erkan Aslan (Ed.) Kuramsal Yaklaşımlar Işığında Kent Folkloru (s.240-254) içinde, Çizgi Kitabevi.
• Stone, P. G. (2023). Cultural Property Protection: The Work of The Blue Shield, Timothy Clack ve Mark Dunkley (Edt.), Cultural Heritage in Modern Conflict: Past, Propaganda, Parade (s. 189-206) In. Routledge.
• Taşcı, M. N. (05 Mart 2022). Pakistan'da Şiilere Ait Camiye Düzenlenen İntihar Saldırısını DEAŞ Üstlendi. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/pakistanda-siilere-ait-camiye-duzenlenen-intihar-saldirisini-deas-ustlendi/2524570
• Türk Medeni Kanunu (4721 sayılı ve 22.11.2001 tarihli). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf
• UDHR (1948). UN Universal Declaration of Human Rights, United Nations. https://www.un.org/en/about-us/udhr/history-of-the-declaration
• Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) (2025). Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü. https://diabgm.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/uluslararasi-ceza-mahkemesi-ucm28022020101834
• UNESCO (1954). Hague Convention Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict, UNESCO. https://www.unesco.org/en/legal-affairs/convention-protection-cultural-property-event-armed-conflict-regulations-execution-convention?hub=415
• UNESCO (2003) Text of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, UNESCO. https://ich.unesco.org/en/convention
• UNESCO Declaration Concerning the Intentional Destruction of Cultural Heritage (2003). https://www.obs-traffic.museum/sites/default/files/ressources/files/UNESCO_declaration_2003.pdf
• UNESCO Media Kit (2003). 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage: Sixth Session of the Intergovernmental Committee for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, 22-29 November 2011, Bali, Indonesia. https://ich.unesco.org/doc/src/15164-EN.pdf
• UNESCO (2025a). In the Face of War, UNESCO's Action in Ukraine, (05 Mart 2025). https://www.unesco.org/en/ukraine-war
• UNESCO (2025b) Gaza Strip: Damage Assessment, (05 Mart 2025). https://www.unesco.org/en/gaza/assessment
• United Nations Security Council, Resolution 2347 (2017). https://undocs.org/Home/Mobile?FinalSymbol=S%2FRES%2F2347(2017)&Language=E&DeviceType=Desktop&LangRequested=False
• Ünal, Z. G. (2023). Topyekûn Savaştan Melez Tehditlere: Çatışma Ortamlarında Kültür Varlıklarının Korunması ve Risk Yönetimi, Aksoy A., Ünsal D., Polat E. O., Purhan G., Dinçer İ., Gülersoy N. Z., Köksal T. G., Ahunbay Z.p, Enlil Z. (Ed.) Kültür Mirası Yönetimi: Neden ve Nasıl? (s. 45-66) İçinde. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Weiss, T. G. ve Connelly, N. (2018). Protecting Cultural Heritage in War Zones, Third World Quarterly, 40(1), 1-17. DOI: 10.1080/01436597.2018.15