METAFOR NE DEĞİLDİR?

Year 2017, Issue: 8, 166 - 176, 01.04.2017

Kayhan Şahan

Abstract

Batı kaynaklı terminolojiden alınan “metafor”un, Türkçede geleneksel tasnif içine yerleştirilmesi ve kullanımında çeşitlilik oluşmuştur. Batıda, felsefe alanında temelleri atılan kavram, ülkemizde ise figüratif bir misyon yüklenerek mecaz, açık-kapalı istiare, ad aktarması, deyim aktarması, telmih gibi birçok terim yerine kullanılmış ve örneklendirilmiştir. Metafor için dilimizde birçok farklı tanım yapılmış olmasına rağmen henüz yeterince tartışılmamış ve yerine oturtulamamıştır. Buna rağmen Türkçede metafor; tezlere, makalelere kaynaklık eder bir hale gelmiştir. Tüm doğruları, yanlışları, tanımlamaları, örneklemeleri ve Türkçeleştirmeleri ile bu kaynaklar bütünü, bugün kavramın tanımlanabilmesi için öncelikle farklılıkların ayrıştırılması ve ayıklanması gereğini doğurmuşlardır. Bir başka deyişle metafor kavramı etrafında yapılan çok çeşitli isimlendirme, tanımlama ve örneklendirme deneyimleri “metafor ne değildir?” sorusunu beraberinde getirmiştir. Çalışma, bu soru çerçevesinde asıl sorunun cevabını aramaktadır.

Keywords

Metafor, Söz Sanatları, Retorik

WHAT METAPHOR IS NOT

Abstract

“Metaphor” – borrowed from Western terminology – has been embedded and used within traditional classification in Turkish in diverse ways. Metaphor, of which foundation was set within the field of philosophy in the West, undertook a figurative mission in Turkish, and it is used and exemplified as a substitute for simile, open/closed figures of speech, metonymy, synecdoche, and referencing. Although various definitions have been made for metaphor in Turkish language, the concept of metaphor has not been fully discussed and established. However, metaphor has become a source for articles and dissertations written in Turkish. The combination of these sources - with all the rights and wrongs, descriptions, definitions, exemplifications, and Turkishifications - has generated a necessity to sort and distinguish the differences found among these sources to establish a common ground for the definition of the concept of metaphor. In other words, all the attempts that have been made to label, define and exemplify the concept of metaphor have brought along the question of “What is not metaphor?”. This study aims to provide answers for the main problem within the realm of this question.

Keywords

Metaphor, Figure of Speech, Rhetoric

References

• Aksan, Doğan, Anlambilim, Engin Yayınevi, 2.B., Ankara tarihsiz.
• Aksan, Doğan, Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Beta BasımYayım, İstanbul 1995.
• Alkan, Erdoğan, Şiir Sanatı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2005.
• Benzer, Ahmet, “Dil Bilimi Kaynaklarında Edebî Sanatların Kullanımı”, Turkish Studies, Volu- me 4/8 Fall, 2009, s. 725-746.
• Can, Adem, Cumhuriyet Devri Türk Şiir Poetikası (1923 – 1940), (Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi), Er- zurum 2010.
• Demirel, Şener, “Mesnevî’nin Türkçe Şerhlerinde Ney Metaforu”, Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik” Bildiriler: 1, SÜMAM Yayınları, 2007, s. 149-191.
• Derrida, Jacques, Nietzschelerin Şöleni, Derleme ve çeviri: A. Utku-M. Erkan, Otonom Yay. 2008.
• İnce, Özdemir, “imge ve serüvenleri”, Varlık, 1983, S. 910-914.
• Lakoff, George; Johnson, Mark, Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil, çev. Gökhan Yavuz Demir, Paradigma Yay., İstanbul 2005.
• Lakoff, George; Johnson, Mark, Metaphors We Live By, University of Chicago Press, United States of America, 1980. (Afterword 2003 by The University of Chicago)
• Ögke, Ahmet, “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu”, Tasavvuf: İlmî ve Aka- demik Araştırmalar Dergisi, S.23, 2009, s. 75-89.
• Ögke, Ahmet, “Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde ‘Har (Eşek)’ Metaforu”, Tasavvuf: İlmî ve Akade- mik Araştırmalar Dergisi, S.18, 2007, s. 19-41.
• Ögke, Ahmet, “Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde ‘Öküz’ Metaforu”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırmalar Dergisi, S.22, 2008, s.9-22.
• Uğur, Nizamettin, Anlambilim Sözcüğün Anlam Açılımı, Doruk Yayımcılık, Ankara 2003.
• Yılmaz, Çiğdem, Derrida’nın Metafor Kullanımı, (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü- sü, Felsefe Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2007. Sözlükler
• Collins English Dictionary - Complete & Unabridged 10th Edition, HarperCollins Publishers 2009.
• Random House Dictionary, Random House, Inc. 2010.
• New Dictionary of Cultural Literacy, Third Edition, by Houghton Mifflin Company 2005.
• Dictionary of English, Longman House 1991.
• Türkçe Sözlük, TDK, 10.b., Ankara 2005.
• Yabancı Kelimelere Karşılıklar, TDK, 2.b., Ankara 2002.
• http://www.etymonline.com
• http://tdkterim.gov.tr