DİYARBAKIR’DA SON YÜZYILDA YOK OLAN MESLEKLERE BİR BAKIŞ

Year 2021, Volume: 7 Issue: 27, 453 - 472, 25.06.2021

Mehmet Sami Zümrüt

Abstract

Sanayi devriminin küresel yüzeyde yayılmaya başlaması ile birlikte başta kül-türlerde olmak üzere eski üretim ve dağıtım kalıplarında köklü değişimeler ya-şanmıştır. Bu değişim ile birlikte insanların alışkanlıkları ve sosyal yaşantısı da yeniden inşa edilmiştir. Bu durum toplumu dönüşüm sarmalına alarak eski ve yeni normlar arasına mesafe koymuş ve onları yeniden biçimlendirmiştir. Tüm dünyada olduğu gibi, yaşadığımız coğrafyada da sanayi faaliyetlerinin yaygınlık kazanması ile dönüşen bazı iş kolları ve meslekler popülerlik kazanırken bazıları da tarih sahnesindeki işlevlerini yitirmiştir. Diyarbakır gibi geçmişi çok eskilere dayanan yerleşmelerde de, kent ile özdeşleşmiş bazı mesleklerde ve iş kollarında son yüzyıl içinde büyük değişimler yaşanmıştır. Kentte yaşanan iç karışıklıklar ile birlikte sanayi devriminin estirdiği rüzgârın etkisinde kalarak misyonlarını tamamlayan bazı iş kolları ve meslekler tarih sahnesinden yavaş yavaş çekilmeye başlamıştır. Oluşan küresel düzende işlevsiz kalan geleneksel üretim ortamları ve şekilleri, çağa ayak uydurmada sıkıntı yaşamış ve hissettirmeden yok olmaya başlamışlardır.

Keywords

Diyarbakır, ipekli dokuma, bakırcılık, kültür, değişim.

AN OVERVIEW OF THE PROFESSIONS DISAPPEARED IN DİYARBAKIR IN THE LAST CENTURY

Abstract

With the industrial revolution beginning to spread on the global surface, fundamental changes have been experienced in the patterns of old production and its distribution, particularly in cultures. With this change, people's habits and social life have also been rebuilt. This circumstance has taken society into a spiral of transformation by putting distance between old and new norms, and reformed them. As in the whole world, while some businesses lines and professions have grown in popularity by transforming into the geography of our tyranny with the prevalence of industrial activities, some have lost lost their functions in the historical scene. Besides, in the settlements dating to an old history such as Diyarbakır, major changes in some professions and business lines identified with the city have been experienced over the past century. With the internal turmoil in the city, some business lines and professions having completed their missions by the wind-effect of the industrial revolution have started to gradually withdraw from the scene of history. Traditional production environments and shapes remaining dysfunctional in the formed global order have had trouble keeping up with the era, and have begun to disappear without being felt.

Keywords

Diyarbakır, silk weaving, coppersmith, culture, change.

References

• Acun, F. (2001). 16. Yüzyılda Diyarbakır Şehrindeki Ekonomik Faaliyetler. 1. Bütün Yönleriyle Diyarbakır Sempozyumu. Ankara: Nehir Yayıncılık: 201-218.
• Alan, A. (2010). “Diyarbakır’da Atçılık”. Diyarbakır Tarım, Doğa ve Çevre Sempozyumu. Diyarbakır. Cilt. 3: 70-74.
• Alptekin, M. (2020). “Feldmareşal Helmunt Von Moltke’nin Türkiye Mektupları’nda Türk Folk-loruna Ait İzler”. Congress on Scientific Researches and Recent Trends-7, December 6-9 Baku Euroasian University, Azerbaijan, Book of Full Texts, 2: 276-277.
• Asan, H. (2018). Diyarbakır İpekçiliği Üzerine Değerlendirme. Özcoşar; Karakaş, Öztürk ve Polat (Ed). Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır (s.323-340). İstanbul: Ensar Yayınları.
• Asimov, İ. (2006). Bilim ve Buluşlar Tarihi, (Çev, E. Topçugil), İstanbul: İmge Yayınları.
• Aydın, S. ve Verheij, J. (2015). Kaynayan Kazan, Diyarbekir Vilayetinde Etnik-Dini Gruplar, Yerel Güçler ve Osmanlı Devleti Üzerine Birkaç Not (1800-1870). Jongerden ve Verheij (Ed) Osmanlı Döneminde Diyarbekir’de Toplumsal İlişkiler (1870-1915) (s.15-56). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Aykaç, Z., Karakaya, D. ve Toprak, Z. F. (2018). Su Değirmenlerinin Hidrolik Enerji Potansiye-linin Araştırılması- Diyarbakır Örneği. DÜMF Mühendislik Dergisi, 9 (1): 515- 527.
• Baş, A., Duran, R. ve Özcan, R. (2016) Konya Su Değirmenleri. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları
• Başak, O. (2010). Diyarbakır'da Maden Sanatının Gelişimi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 15: 53-68.
• Başkaya, Z. (Ed). (2017). Diyarbakır İli İpekböcekçiliğinin Türkiye’deki Yeri ve Mekânsal Analizi. Bircan; Coşkun, Temel ve Kılıç (Ed). Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu (2-5 Kasım 2016) (s.2191-2216). Tam Metin Kitabı 3. Diyarbakır Valiliği Yayınları.
• Bozan, O. (2016). Milli Mücadele Döneminde Diyarbakır 1918-1923. Konya: Çizgi Yayınevi.
• Bruinessen, M. A. (2015). “17. Yüzyılda Diyarbekir’de Ekonomik Hayat”. Bruinessen ve Boeschoten (Der.). (Çev. T. Güney). Evliya Çelebi Diyarbekir’de (75-85). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik, M. M. (2006). Fotoğraflarla Kulp-Pasur. İstanbul: Gün Matbaacılık.
• Diken, Ş. (2018). Diyarbekir Diyarım Yitirmişem Yanarım. İstanbul: İletişim Yayınları
• Dinç, F. (2018). Osmanlı Diyarbakır’ında Keleğin Yapımı ve Kullanımı. Özcoşar; Karakaş, Öztürk ve Polat (Ed). Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır (s.61-102). İstanbul, Ensar Yayınları.
• Doru, A. (2013). Diyarbakır Tekstil Tarihi. K. Haspolat; Bükün, Özer, Akaydın ve İ. Haspolat (Ed). Diyarbakır Ekonomi Tarihi I (s.294-327). İstanbul: Uzman Matbaacılık.
• Ergin, R. (2012). Eski Diyarbakır’da Taşıyıcılar, Kum Taşıyıcıları (Eşekçiler). e-Şarkiyat İlmi Araş-tırmalar Dergisi: 7: 52-72.
• Ertem, Ö., (2013). ‘’Fiyatı Alidir!’’ Diyarbakır’da Kıtlık, Yokluk ve Şiddet 1870-1901. (Çev. S. Bayram), Diyarbekir Tebliğleri Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferan-sı, İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları: 73-79.
• Fida, V., (2018). Diyarbakır Dar’ül Harir Mektebi. Hevsel: Eğitim, Kültür ve Sanat Dergisi, 4: 20-23.
• Güney, E. (1990). “Dicle Irmağında Kelek Taşımacılığı”. Coğrafya Araştırmaları, 2: 323-328.
• Güney, E. (1997). “Diyarbakır’da Sanayileşme”. Türkiye Coğrafya Dergisi, 32: 11-34.
• Harvey, D., (2012). Paris, Modernitenin Başkenti. (Çev.B. Kılınçer), İstanbul, Sel Yayıncılık.
• Haspolat, K., (2013). Diyarbakır’da Unutulan Bir Hayvancılık Dalı Devecilik. K. Haspolat; Bükün, Özer, Akaydın ve İ. Haspolat (Ed). Diyarbakır Ekonomi Tarihi II (s.387-397). İstanbul: Uzman Matbaacılık.
• Haspolat, K., (2013). Neolitik Dönemden Günümüze Diyarbakır’da Atçılık”. K. Haspolat; Bükün, Özer, Akaydın ve İ. Haspolat (Ed). Diyarbakır Ekonomi Tarihi II (374-386). İstanbul: Uzman Matbaacılık.
• Heywood, A., (2019). Küresel Siyaset, (Çev. N. Uslu ve H. Özdemir), Ankara, Felix Kitap.
• İnalcık, H., (1996). Osmanlı Pamuk Pazarı, Hindistan ve İngiltere: Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü. Osmanlı İmparatorluğu: Toplum ve Ekonomi Üzerine Arşiv Çalışmaları İn-celemeler, (259-317). İstanbul: Eren Yayınları.
• İnalcık, H., (2008). Türkiye Tekstil Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• İzady, M. R., (2004). Bir El Kitabı Kürtler, (Çev. C. Atila), İstanbul: Doz Yayınları
• İzgöer, M. Z., (1999). Diyarbakır Salnameleri cilt 3, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul: Acar Matbaası.
• Kaiser, H., (2015). Diyarbakır’da Ermeni Kıyımı. (Çev. A. Gür), İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kankal, A. ve Cihan, A., (2016). Dünden Bugüne Diyarbakır. İstanbul: Akademik Kitaplar Yayınları
• Karacadağ Kalkınma Ajansı, (2013). Suriçi Sosyo–Ekonomik Analizi Projesi
• Kazgan, G., (2015). Küreselleşme ve Ulus Devlet: Yeni Ekonomik Düzen, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Keyder, Ç., (2013). “Türkiye Demokrasisinin Ekonomi Politiği” Schink ve A. Tonak (Der.). Geçiş Sürecinde Türkiye (s. 61-118) İstanbul: Belge Yayınları.
• Korkusuz, Ş., (2003). Seyahatnamelerde Diyarbakır. İstanbul: Kent Yayınları
• Merguerian, B. J., (2013). “Amerikalıların Gözünden 19. Yüzyılda Diyarbekir (1830-1860)’’. (Çev. A. Yılmaz), Diyarbekir Tebliğleri Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konfe-ransı, İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları: 35-60.
• Mevsim, H., (2016). Diyarbakır Sürgünleri Bulgarların Kaleminden Kent Manzaraları 1862-1878. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Mücek, A. A., (2019). Türkiye’nin Tarihi ve Ekonomik Politik Yapısı (1836-2016), İstanbul: Belge Yayınları
• Orhonlu, C. ve Işıksal, T., (1963). “Osmanlı Devrinde Nehir Nakliyatı Hakkında Araştırmalar: Dicle ve Fırat Nehirlerinde Nakliyat”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 13(18), 77-102.
• Saka, E., (2019). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bakır Madenleri (1453-1789)”. Journal of Universal History Studies (JUHIS), 2(2), 223–238.
• Tızlak, F., (1995). “Osmanlı Devleti'nde Ham Bakır İşleme Merkezleri Olarak Tokat ve Diyarba-kır”. Belleten Türk Tarih Kurumu Dergisi, 226, 643-660.
• Tuncel, M., (1994). “Dicle”, TDV İslâm Ansiklopedisi cilt 9 (281-281). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tümertekin, E., Özgüç, N., (2018). Ekonomik Coğrafya: Küreselleşme ve Kalkınma, İstanbul, Çantay Kitabevi.
• Yıldız, M. Z., (2009). Van’da Sanayi Faaliyetleri ve Geliştirme Olanakları. İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Yılmazçelik, İ., (1995). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790-1840). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.