Savunma Sanayi Uygulamalarında Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Literatür Araştırması

Yıl 2010, Cilt: 9 Sayı: 1, 97 - 125, 01.03.2010

Filiz Ersöz Mehmet Kabak

Öz

Anahtar Kelimeler

-

SAVUNMA SANAYİ UYGULAMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN LİTERATÜR ARAŞTIRMASI

Öz

Bu çalışmada çok kriterli karar verme yöntemleri adı altında geçen yöntemlerin dayandığı teorik temelleri ve kullanım amaçlarını görmek amacıyla bir sınıflandırma yapılmıştır. Ayrıca Türk Savunma Sanayisinde yapılan akademik çalışmalarda en çok kullanılan çok kriterli karar verme yöntemleri tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda Hedef Programlama (GP) yöntemi ile bu alanda en çok ve en eski yöntem olarak bilinen Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yönteminin kullanıldığı, bununla birlikte, son yıllarda Türkiye ve dünyada birçok üstünlükleri nedeniyle AHP yönteminin yerini Analitik Şebeke Süreci (ANP) yönteminin aldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Karar, Çok Kriterli, Çok Amaçlı, Çok Ölçütlü, Savunma Sanayi, Hedef Programlama, AHP, ANP

Kaynakça

• Açık, M., Türk Silahlı
• Kuvvetleri'nde Birliklerin Yeniden
• Yapılandırılmasında Hedef Programlama Yönteminin Uygulanması,
• Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen
• Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2002.
• Atlı, Y., Türk Silahlı Kuvvetleri İçin Pratik Bir AR-GE Proje Seçim Metodolojisi, Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2000. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe
• Artuç, A., Askeri Telsiz Sistemlerinin Performansının Bulanık Karar Ortamında Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2001.
• Aytürk, S., Askeri Savunma Sistemlerinde Analitik Hiyerarşi ve Analitik Şebeke Prosesi İle Hafif Makineli Tüfek Seçimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2006.
• Baykoç, Ö.F., Karar Analizi Ders Notları, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri, Enstitüsü Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı, 2001.
• Çakır, S., Türk Kara Kuvvetleri Ana Muharebe Tankı Seçiminde Analitik Hiyerarşi Metodu ve Bulanık Kümeler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2001.
• Çakmak, O., Karar Almada Kullanılan Analitik Hiyerarşi Metodu ve Hava Savunma Sistemlerinde Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• Çandar, B.O., Türk Silahlı Kuvvetleri terfi sistemi ve insan kaynakları planlaması için bir hedef programlama modeli, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, 2000.
• Çanlı, H. ve Kandakoğlu, A., “Hava Gücü Mukayesesi İçin Bulanık AHP Modeli”, Havacılık Ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, (71- 82), 2007.
• Çelikyay, S., Çok Amaçlı Savaş Uçağı Seçiminde Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemlerinin Uygulanması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2002. Çınar, Y., Çok Nitelikli Karar
• Değerlendirilmesi Ve Örneği, Mali
• Performanslarının Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Clausen, S.E., “Applied Correspondence Analysis - An Introduction”, Sage Publication, ISBN:0-7619-1115-4, USA. 1998).
• Dağdeviren, M., Akay D. ve Kurt M., “İş Değerlendirme Sürecinde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve Uygulaması”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., Cilt 19, No 2, 131-138, 2004.
• Davis, K. R, Mckeown P. G. ve Rakes T. R., Management Science Introduction, Wadsforth Inc., Belmond, California, 1986.
• Demirtaş, E.A. ve Üstün Ö., “Tedarikçi Seçimi ve Sipariş Tahsisinde Analitik Serim YA/EM'2004, Yön. Arş. End. Müh, XXIV Ulusal Kongresi, Gaziantep, 15-18 Haziran 2004. ve
• Hedef Programlama Yaklaşımı”,
• Demirtaş, E.A. ve Üstün Ö., “Karar Vermede Analitik Serim Süreci ve Oyun Teorisi Yaklaşımı: Kıbrıs Sorunu”, YA/EM'2004, Yön. Arş. End. Müh, XXIV Ulusal Kongresi, Gaziantep, 15-18 Haziran 2004.
• Edwards, W., “How to Use Multi Attribute Utility Measurement for Scholl Decisionmaking”, IEEE Transactions and Systems, Man and Cybernatics, Vol. SMC,7 No:5, 1977.
• Evans, G. W., “An Overview Of Techniques For Solving Multiobjective Mathematical Programs”, Management Science, Vol. 30, No 11, 1984.
• Evren, R. Ve Ülengin, F., Yönetimde Çok Amaçlı Karar Verme, İTÜ Rektörlüğü, Sayı 1490, s.115, 1992.
• Filiz, H., Analitik Hiyerarşi Prosesi Yöntemiyle Tanksavar Silah Sistemi Seçimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hava Harp Okulu Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü, İstanbul,s. 4-5, 2004.
• Fishburn, P.C., “Utility Indepence on Subsets of Product Sets”, Operations Research, 24:245-255, 1996.
• Foerster, J.F., "Mode, Choice Decision Process Models: A Comparison of Compensatory and Non-Compensatory Structures", Operations Research Quarterly, C.13A, S.1, s. 17-28,1979.
• Gazibey, Y., Savunma Harekatında Minimum Silah Sayılarının Belirlenmesinde Ve En İyi Mevzi Yerlerinin Seçiminde Hedef Ve Tamsayılı Programlama Uygulaması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi · Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2001.
• Geoffrion, A.M.,Dyer, J.S., Feinberg, A., An Interactive Approach for Multi- Criterion Optimization, With An Application to the Operation of an Academic Department, Management Science, Vol.19, No.4, s.357- 368, 1972.
• Gürpınar, D., Tedarikçi Seçiminde Analitik Şebeke Prosesi: Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2002.
• Gregory, G., Decision Analysis, Plenum Pres, New York, p. 58-78, 1998.
• Haimes, Y.Y., Hall,W.A. ve Freedman, H.T. Multiobjective Optimization in Water Resources Systems, The Surrogate Worth Trade-Off Method, Elsivier Scientific, New-York, 1975.
• Halaç, O., Karar Verme Teknikleri, 5 nci Baskı, Alfa Kitabevi, Bursa, 2001.
• Herişçakar, E., “Gemi Ana Makine Seçiminde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri AHP Ve SMART Uygulaması”, Gemi İnşaatı Teknik Kongresi, 1999.
• Hwang, C.L. ve K. P. Yoon, Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications, Berlin, Springer-Verlag, 1981.
• Hwang, C-L. ve MdMasud, A. S., Multiple Objective Decision Making Methods and Applications, State of The Art Survey, Springer Verlag, Berlin, 1979.
• Kabak, M., Türk Silahlı Kuvvetlerinde Hava Savunma Silahlarının Etkinliğinin Belirlenmesi ve Hava Savunma Bataryasının Yeniden Yapılandırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2001.
• Kabak, M., Barış Gücü Birliklerinin Etkinlik Analizi ve Yeniden Yapılandırılması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
• Kahraman, H., Türk Silahlı Kuvvetlerinde Piyade Tüfeği Seçimi İçin Bulanık Uygulanması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniv., Fen Bil. Ens., 2000. Analitik Hiyerarşi Metodunun
• Keeney, R.L. ve Raiffa, H. Decisions with Multiple Objectives Preferences and Value Trade Offs, New-York, 1976. Kızılçelik, S., Türk Savunma Sanayii'nde Offset Projelerinin Planlanması Ve Yönetimi İçin Bir Model Önerisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi · Fen Bilimleri Enstitüsü,
• Köse, E., Türk Silahlı Kuvvetleri Garnizon Derecelendirme Sistemine Yönelik Bir Model Önerisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KHO Sav.Bil.Ens., 2003.
• Lio Y.J. ve Hwang C.L., Fuzzy Multip. Objec. Dec. Making, Londra, 1994.
• Milet, I. ve Patrick T. H., “Globally Effective Questioning in the Analytic Hierarchy Process”, European Journal of Operational Research, 48, 88-89, 1990.
• Mumcuoğlu, E., Türk Ordusunda Piyade Tüfeği Seçimi İçin Bir Çok Kriterli Model Uygulaması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 1999.
• Opricovic, S., Tzeng, G., “Compromise Solution by MCDM Methods: A Comparitive Analysis of VIKOR and TOPSIS”, European Journal of Operational Research, 156:445-455, 2004.
• Öz, A. H., Multiple Criteria Model Approach in Selection of Training Aircraft Eğitim Uçağı Seçiminde Çok Kriterli Model Yaklaşımı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üni., Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2000.
• Özdamar, K., Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi, 461-498, 2004.
• Özkan, Y., Karar Destek Sistemleri: Nedir? Ne Değildir? Bilişim Yayınları, 50-52, 1992.
• Öztürk, T., Personel Nitelikleri Açısından Benzer Karakterli Harp Gemilerinin Oluşturulması İçin Heuristik Yaklaşım Ve Hedef Programlama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1999.
• Palaz, H., Kovancı, A., “Türk Deniz Kuvvetleri Denizaltılarının Seçiminin AHP İle Değerlendirilmesi”, Havacılık Ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 3, sayı 3, s. 53-60, 2008.
• Pekmezci, A., Türk Kara Kuvvetlerinde Subay Alımı Ve İnsan Gücü Planlaması İşlemi Modellemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi · Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, 2001.
• Polat, D. P., Askeri Helikopter Alımı Problemine Analitik Hiyerarşi Metodu İle Bir Yaklaşım, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2000.
• Saaty, T.L., The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill International Book Company, USA, 1980.
• Saaty, T.L, Dependence and Feedback The Analytic Network Process, RWS Publications, Pittsburg, ABD, 1996.
• Seyhan, E., Analitik Hiyerarşi Süreci ve Amaç Programlamanın Tedarikçi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2000. Yönelik Entegre Bir Uygulaması,
• Somer, Ş.C., A Method for Comparison of Forming Main Battle Tanks Using the Janus Combat Model, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Informatics Institute, 2001.
• Somer, Ş.C. ve Kandiller L., “Ana Muharebe Tanklarının Janus ile Karşılaştırılması”, SAVTEK, 2002.
• Szidarovszky, F., Gershon, M. E. ve Duckstein, L. Techniques for Multiobjective Decision Making in Systems Management, Elsevier Science Publishers B.V., Netherlands, 1986.
• Soylu, Y., Tabak, A. ve Polat, M., “Ankara İlinde Savunma Sanayinde Çalışan Orta Kademe Yöneticilerin Liderlik Bileşenlerini Algılamaları: Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) İle Bir Çalışma” ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 5, ss. 179-191, 2007.
• Steuer, R.E., Linear Multiple Objective Linear Programming With Interval Criterion Weights, Management Science, Vol.3, No.3s.305-316,1976.
• Tabucanon, M.T., Multiple Criteria Decision Making In Industry, Elsevier Science Publishing Company, Inc., Newyork, 1988.
• Taylor, B. W., Introduction to Management Science, Third Edition, Allyn and Bacon, USA, 1995.
• Tekin, M., Üretim Yönetimi, Arı Ofset, Konya, p. (1) 16, 1996.
• Tekeş, M., Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ve Türk Silahlı Kuvvetlerinde Kullanılan Tabancaların Bulanık Uygunluk İndeksli Analitik Hiyerarşi Prosesi ile Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2002.
• Topçu, Y., Çok Ölçütlü Sorun Çözümüne Yönelik Bir Bütünleşik Karar Destek Modeli, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, s, 19-25, 2000.
• Turgut, C., Taarruz Helikopterleri ile Tankların Muharebe Etkinliklerinin AHP ile Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2001.
• Uskuay, S., Tedarikçi Değerlendirmesinde Veri Zarflama Analizinin Uygulamaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2002.
• Umur, B., Tedarikçi Seçimi Sorununa Analitik Bir Yaklaşım, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 1995.
• Uzun, G., Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve Hedef Programlama Metotlarının Kullanılması İle Türk Deniz Kuvvetleri Yapısının Belirlenmesi İçin Bütünleşik Yaklaşımlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi · Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2000.
• Ünal, S., Türk Silahlı Kuvvetlerinde Kullanılan Makineli Tüfeklerin Çok Ölçütlü Fayda Modeli İle Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi· Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2002.
• Yağcı, A., Analitik Hiyerarşi Proses Yöntemi ve Tedarikçi Seçimi Probleminde Bir Uygulaması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002.
• Yaraş, S., Gemi Ana Makine Seçiminde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Uygulanması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 1999.
• Yayan, İ., Türk Kara Kuvvetlerinde Taarruz Taktik Keşif Helikopteri Etkinlik Yaklaşımı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2001. Hiyerarşi
• Zeleny, M., Multiple Criteria Decision Making, Mc-Graw-Hill, New York, 13-47, 1986.
• Zionts, S., Walleniuj, J., An Interactive Programming Method for Solving the Multiple Criteria Problem, Management Science, Vol.22, No.6, s.652- 663, 1976.