OSMANLI MAHKEMESİ: TRABZON ÖRNEĞİNDE (1557-1558)

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 27, 43 - 72, 15.10.2019

Sibel Kavaklı Kundakçı

https://doi.org/10.18220/kid.633190

Cited By: 2

Öz

Osmanlı Devleti’nin en önemli kaza merkezlerinden biri
Trabzon’dur. Trabzon kazasında kurulan mahkemenin tarihi mevcut kaynaklara göre
1557 yılına kadar geriye götürülebilmektedir. Bu çalışma, 1557-1558 tarihleri
için Trabzon mahkemesi özelinde XVI. yüzyıldaki bir Osmanlı mahkemesini konu
almaktadır. Çalışmada mahkeme görevlisi olarak kadı ve kadının bağımsızlığı,
mahkemenin aleniliği ile birlikte muha-kemeye katılanlar, mahkeme görevlileri,
yeri, mahkemenin çalışma düzeni ile mah-keme salonu kuralları değerlendirilerek
bu konular üzerinden Osmanlı mahkemesinin işleyişine açıklık getirilmeye
çalışılacaktır. Yine sözü edilen yıllar içinde Trabzon mahkemesinde görülen
davalar işlenerek davalar, konusuna göre sınıflandırılacaktır. Çalışmada
kadının taraflar hakkında karar almasında etkili olan ispat vasıtalarından
şahitlik, kefillik ve ikrar üzerinde durularak yine davalarla ilgili olarak
vekillik hak-kında bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Mahkeme, Kadı, Şahitlik, Kefillik, İkrar

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Amasya Şer’iyye Sicili, Defter No: 12. Kastamonu Şer’iyye Sicili, Defter No: 5653. Trabzon Şer’iyye Sicili, Defter No: 1815.
• Kitap ve Makaleler
• ABACI, Nurcan, Bursa Şehri’nde Osmanlı Hukuku’nun Uygulanması (17. Yüzyıl). Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara 2001.
• AÇIK, Turan, “Fetihten 19. Yüzyıla Kadar Trabzon Şehri’nin Mahalleleri”, History Studies, 9 (5), 2017, ss. 25-56.
• AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, Şer’iyye Sicilleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1990.
• ARIK, Feda Şamil, “Osmanlılarda Kadılık Müessesesi”, OTAM, S. 8, 1997, ss. 1-71.
• ATAR, Fahrettin, “Kadı”, DİA, C. XXIV, 2001, ss. 66-69.
• ATAR, Fahrettin, “Mahkeme”, DİA, C. XXVII, 2003, ss. 338-341.
• ATAR, Fahrettin, “Sulh”, DİA, C. XXXVII, 2009, ss. 481-485.
• APAYDIN, Yunus, “Kefalet”, DİA, C. XXV, 2001, ss. 168-177.
• AYDIN, Mehmet Akif, “Osmanlı Devleti’nde Mahkeme”, DİA, C. XXVII, 2003, ss. 341-344.
• AYDIN, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta, İstanbul 2017.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukûk-ı İslamiyye ve Istılah-ı Fıkhiyye Kamusu, C: II, 1985.
• BOSTAN, Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, TTK, Ankara 2002.
• DEMİR, Abdullah, Medeni Yargılama Hukuku Osmanlı Mahkemesi, Yitik Hazine Yayınları, İzmir 2010.
• DÜZDAĞ, Ertuğrul, Şeyhülislâm Ebusuud Efendi Fetvaları Kanuni Devrinde Osmanlı Hayatı, Kapı Yayınları, İstanbul 2012. EKİNCİ, Ekrem Buğra, “Osmanlı Hukukunda Mahkeme Kararlarının Kontrolü”, Belleten, LXV/244, 2001, ss. 959-1005.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, “Osmanlı Devleti’nde Mahkemeler ve Kadılık Müessesesi Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), 2005, ss. 417-439.
• FATHALİZADE, Ali, “Ortaçağda, Yakındoğu’da Demir Çelik Üretimi ve Kılıç Yapımı”, Metalürji Mühendisleri Dergisi, 158, 2010, ss. 34-43.
• GEDİKLİ, Fethi, “Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şer’iyye Sicilleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), 2005, ss. 187-213.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Çev. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
• İNALCIK, Halil, “Adalet, Şikâyet Hakkı: Arz-i Hal ve Arz-ı Mahzarlar”, Osmanlılar Fütühat, İmparatorluk, Avrupa ile İlişkiler, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• İNAN, Kenan, “I. Kadı Sicillerine Göre Trabzon Şehrinin Fiziki Yapısı (1643-1656)”, Osmanlı Araştırmaları, 18 (18), 1998, ss. 161-186.
• İNAN, Kenan, “Trabzon’un Fethi”, Öncesi ve Sonrasıyla Trabzon’un Fethi, Yay. Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara 2001, ss. 106-117.
• İNAN, Kenan, Mahmiye-i Trabzon Mahallâtından: Onyedinci Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da Sosyal ve İktisadî Hayat, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 2013.
• JENNİNGS, Ronald, “Kadi, Court and Legal Procedure in 17th Century Ottoman Kayseri”, Studia Islamica, 48, 1978, ss. 133-172.
• KAVAKLI KUNDAKÇI, Sibel, “Mahalle Baskısı Bağlamında Osmanlı Taşrasında Cinsel Suçlar”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, S: 54, 2017, ss. 153-170.
• KAZICI, Ziya, “Hisbe”, DİA, C: XVIII, 1998, ss. 143-145.
• KOCA, Ferhat, “İkrar”, DİA, C: XXII, 2000, ss. 38-40.
• LOWRY, Heath W., Trabzon Şehrinin İslamlaşma ve Türkleşmesi 1461-1583, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005.
• LOWRY, Heath W.; EMECEN, Feridun, “Trabzon”, DİA, C: XXXXI, İstanbul 2012, ss. 296-301.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı Kadısı Tarihi Temeli ve Yargı Görevi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, C: 30, 1975, ss. 117-128.
• ORTAYLI, İlber, “Osmanlı Devleti’nde Kadı”, DİA, C: XXIV, 2001, ss. 69-73.
• ORTAYLI, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Kronik, İstanbul 2017.
• PEİRCE, Leice, Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, Çev. Ülkün Tansel, Tarih Vakfı, İstanbul 2005.
• TAŞ, Hülya, “Osmanlı Kadı Mahkemesindeki “Şuhûdü’l-hâl” Nasıl Değerlen-dirilebilir?, Bilig, S: 44, 2008, s. 25-44.
• TEKİNDAĞ, M. Şehabeddin, “Trabzon Rum İmparatorluğu’nun Fethi”, Öncesi ve Sonrasıyla Trabzon’un Fethi, yay. haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara 2001, ss. 54-58.
• TURAN, Ali, 1815 Numaralı Trabzon Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Hukuki Değerlendirmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
• TURAN, Ali, “1815 Numaralı Trabzon Şer’iye Siciline Göre Hukuki Hayatta Kadın (1554-1558)”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı, C: 1, 2015, ss. 379-428.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.