Öz
Bu çalışmada Artvin ili Şavşat ilçesi Kocabey Köyü’nde unutulmaya yüz tutmuş olsa da özellikle son yıllarda geleneksel olarak icra edilmeye çalışılan bir köy seyirlik oyunu olan “Berobana”nın tanıtımı yapılmıştır. Çalışmanın amacı, Artvin ili Şavşat ilçesi Kocabey Köyü’nde oynanan Berobana’nın icra zamanı ve mekânı, yapısı, kurgusu, oyuncu özellikleri, içinde yer aldığını düşündüğümüz motifler ile oyunun toplumsal hayattaki işlevlerini belirlemek, aynı zamanda oyunun tanıtımını da yapmak suretiyle kültür aktarımına katkı sağlamaktır. Bu amaçla yazılı kaynakların taranması, gözlem ve görüşme metotları kullanılarak oyun hakkında çeşitli bilgiler derlenmiştir. Diğer yerlere kıyasla bu geleneğin özellikle son yıllarda tekrar yaşatılmaya çalışıldığı Artvin ili Şavşat ilçesi Kocabey Köyü araştırma sahası olarak tercih edilmiştir. Neticede yılbaşı günlerinde daha çok eğlence amaçlı oynanan bu oyunda; kadim Türk kültürünün Şamanizm ve Türk mitolojisi bağlamında çeşitli izleri görülmüştür. Aynı zamanda benzer seyirlik oyunlar içerisinde kendine özgü kurgusu ve yapısıyla dikkat çeken oyunun, işlevsel açıdan da folklorun dört işlevini yerine getirdiği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AÇA, Mehmet, “Şamanlığa Geçişte Ölüp Dirilme Ritüelinden Türk Destanlarındaki Ölüp Dirilmeye”, Millî Folklor, S: 54, 2002, ss. 75-85.
- AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu / Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1985.
- AND, Metin, Oyun ve Bügü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012.
- ARTUN, Erman, “Ritüel Kökenli Trakya ve Balkan Köy Seyirlik Oyunlarında 'Ölme-Dirilme, Kız Kaçırma' Motifleri”, Milli Folklor, C: 3, S: 22, 1994, ss. 25-29.
- ARTUN, Erman, Anonim Türk Halk Edebiyatı Nesri, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2009.
- BASCOM, William R., “Folklorun Dört İşlevi” (Çev: Ferya ÇALIŞ), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, (Editör: M. Öcal OĞUZ ve Selcan GÜRÇAYIR), Geleneksel Yayınları, Ankara 2010, ss. 71-86.
- BEYDİLİ, Celal, Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Kitap Yayın, Ankara 2005.
- BORATAV, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1969.
- ÇORUHLU, Yaşar, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2010.
- DUYMAZ, Ali-ŞAHİN, Halil İbrahim, “Balıkesir ve Çevresinde Hayvan Benzetmecesine Bağlı Köy Seyirlik Oyunları”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: 13, S: 23, 2010, ss. 171- 185.
- DÜZGÜN, Dilaver, Erzurum Köy Seyirlik Oyunları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1994.
- ELÇİN, Şükrü, Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1991.
- ELÇİN, Şükrü, “Halk Tiyatrosu”, Türk Dünyası El Kitabı, C: 3, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1992, ss. 370-375.
- ELİADE, Mircea, Şamanizm, Çev. İsmet Birkan, İmge Kitabevi, Ankara 1999.
- GÖNEN, Sinan, Geleneksel Konya Köy Seyirlik Oyunları, Kömen Yayınları, Konya 2011.
- İÇYAR, Cem, “Köy Seyirlik Oyunlarında Yapısal Özelikler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, S: 30, 2016, ss. 68-72.
- KARADAĞ, Nurhan, Köy Seyirlik Oyunları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1978.
- KILIÇ, Çiğdem, Geleneksel Türk Tiyatrosunda Zenneler, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
- KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları 1, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
- OCAK, Ahmet Yaşar, Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2007.
- OĞUZ, M. Öcal-EKİCİ, Metin vd., Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, (Editör: M. Öcal OĞUZ), Grafiker Yayınları, Ankara 2004.
- ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, C: 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2010.
- ÖZHAN, Mevlüt, “Balıkesir’de Deve ve Çift Sürme Oyunu”, Türk Folklorundan Derlemeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara 1987, ss. 155-175.
- TEKEREK, Nurhan, Köy Seyirlik Oyunları, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul 2008.
- TOKDEMİR, Hayrettin, Artvin Yöresi Folkloru, Ankara 1993.
- https://savsat.bel.tr/koyler/kocabey-koyu/234 (Erişim 25.02.2020)
- http://www.chveneburi.net/kultur/berobana-h463.html (Erişim 01.03.2020)
- https://karadeniz.gov.tr/halk-tiyatrosu/ (Erişim 04.03.2020)
- K.K. 1: Fehmettin ŞEKER, 1940, İlkokul, Emekli İmam, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 2: Fehimdar ÇELİK, 1927, İlkokul, Eski Köy Muhtarı, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 3: Adil YAZARLAR, 1942, İlkokul, Çiftçi/Marangoz, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 4: Alim GÖKÇE, 1954, Ortaokul, Emekli Memur, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 5: Ahmet YEŞİL, 1945, İlkokul, Esnaf, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 6: Türkan ÇİÇEK, 1944, İlkokul, Ev Hanımı/Yazar, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
Öz
In this study, "Berobana", a village spectacle play that has been tried to be performed traditionally, especially in recent years, was introduced in the Kocabey Village of Şavşat district of Artvin province. The aim of the study is to determine the playing time and place, structure, fiction, actor features of Berobana played in Kocabey Village of Şavşat district in Artvin province, and to determine the functions of the play in social life with the motifs thought to take place in the play and contribute to the cultural transfer by promoting the play.to accomplish these aims, the related data is gathered about the game was collected by scanning the written sources, using observation and interview methods. Artvin city Şavşat district is preferred in this study because especially the village people of Kocabey have tried to keep this tradition alive. The analysis reveals that the play which is performed at Christmas time mostly includes various traces of ancient Turkish culture have been seen in the context of Shamanism and Turkish mythology. The data puts forward that the play fulfills the four functions of folklore in functional terms along with taking attention with its peculiar fiction and structure compared to other plays.
Anahtar Kelimeler
Village Spectacle Plays Village Theathre Berobana Artvin Şavşat
Kaynakça
- AÇA, Mehmet, “Şamanlığa Geçişte Ölüp Dirilme Ritüelinden Türk Destanlarındaki Ölüp Dirilmeye”, Millî Folklor, S: 54, 2002, ss. 75-85.
- AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu / Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1985.
- AND, Metin, Oyun ve Bügü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012.
- ARTUN, Erman, “Ritüel Kökenli Trakya ve Balkan Köy Seyirlik Oyunlarında 'Ölme-Dirilme, Kız Kaçırma' Motifleri”, Milli Folklor, C: 3, S: 22, 1994, ss. 25-29.
- ARTUN, Erman, Anonim Türk Halk Edebiyatı Nesri, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2009.
- BASCOM, William R., “Folklorun Dört İşlevi” (Çev: Ferya ÇALIŞ), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, (Editör: M. Öcal OĞUZ ve Selcan GÜRÇAYIR), Geleneksel Yayınları, Ankara 2010, ss. 71-86.
- BEYDİLİ, Celal, Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Kitap Yayın, Ankara 2005.
- BORATAV, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1969.
- ÇORUHLU, Yaşar, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2010.
- DUYMAZ, Ali-ŞAHİN, Halil İbrahim, “Balıkesir ve Çevresinde Hayvan Benzetmecesine Bağlı Köy Seyirlik Oyunları”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: 13, S: 23, 2010, ss. 171- 185.
- DÜZGÜN, Dilaver, Erzurum Köy Seyirlik Oyunları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1994.
- ELÇİN, Şükrü, Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1991.
- ELÇİN, Şükrü, “Halk Tiyatrosu”, Türk Dünyası El Kitabı, C: 3, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1992, ss. 370-375.
- ELİADE, Mircea, Şamanizm, Çev. İsmet Birkan, İmge Kitabevi, Ankara 1999.
- GÖNEN, Sinan, Geleneksel Konya Köy Seyirlik Oyunları, Kömen Yayınları, Konya 2011.
- İÇYAR, Cem, “Köy Seyirlik Oyunlarında Yapısal Özelikler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, S: 30, 2016, ss. 68-72.
- KARADAĞ, Nurhan, Köy Seyirlik Oyunları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1978.
- KILIÇ, Çiğdem, Geleneksel Türk Tiyatrosunda Zenneler, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
- KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları 1, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
- OCAK, Ahmet Yaşar, Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2007.
- OĞUZ, M. Öcal-EKİCİ, Metin vd., Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, (Editör: M. Öcal OĞUZ), Grafiker Yayınları, Ankara 2004.
- ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, C: 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2010.
- ÖZHAN, Mevlüt, “Balıkesir’de Deve ve Çift Sürme Oyunu”, Türk Folklorundan Derlemeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara 1987, ss. 155-175.
- TEKEREK, Nurhan, Köy Seyirlik Oyunları, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul 2008.
- TOKDEMİR, Hayrettin, Artvin Yöresi Folkloru, Ankara 1993.
- https://savsat.bel.tr/koyler/kocabey-koyu/234 (Erişim 25.02.2020)
- http://www.chveneburi.net/kultur/berobana-h463.html (Erişim 01.03.2020)
- https://karadeniz.gov.tr/halk-tiyatrosu/ (Erişim 04.03.2020)
- K.K. 1: Fehmettin ŞEKER, 1940, İlkokul, Emekli İmam, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 2: Fehimdar ÇELİK, 1927, İlkokul, Eski Köy Muhtarı, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 3: Adil YAZARLAR, 1942, İlkokul, Çiftçi/Marangoz, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 4: Alim GÖKÇE, 1954, Ortaokul, Emekli Memur, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 5: Ahmet YEŞİL, 1945, İlkokul, Esnaf, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
- K.K. 6: Türkan ÇİÇEK, 1944, İlkokul, Ev Hanımı/Yazar, Kocabey Köyü, Şavşat-ARTVİN.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Kasım 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 15 Sayı: 31 |
