ÇOK PARTİLİ SİYASAL HAYATIN İLK YILLARINDA “TÜRK DEMOKRASİSİ”NİN SAVUNUCUSU OLARAK TRABZON HALKEVİ VE İNAN DERGİSİ

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 34, 429 - 450, 04.05.2023

Lemi Atalay

https://doi.org/10.18220/kid.1292228

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarında Türk İnkılâbı’nın ideolojisini geniş halk kitlelerine yayma amacıyla kurulan Halkevleri, faaliyet içerisinde bulunduğu süreç boyunca tek parti iktidarının politikalarına uygun hareket etmiş ve Halkevleri şubeleri tarafından çıkarılan dergiler bu politikaların önemli araçları olmuştur. Trabzon Halkevi Şubesi ve onun yayın organı olan İnan dergisi de bu durumun yansıdığı örneklerden biri olup, bu çalışmada özellikle çok partili hayata geçiş sürecinin gerçekleştiği ilk dönem olan 1945-1950 yılları arasında, ülke siyasetinde yaşanan demokratik dönüşümün izlerini Trabzon Halkevi ve İnan dergisi üzerinden sürmek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda İnan dergisinde dönem içerisinde demokrasi üzerine çıkan yazılar temel alınarak hareket edilmiş ve bu yazılar hem demokrasi teorisi, hem de dönemin genel iktidar politikaları etrafında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda, Trabzon Halkevi ve İnan dergisinin ülkedeki demokratik dönüşümden etkilendiği ve iktidarın demokrasi konusuna yaklaşımına uygun bir tutum takınarak, bazı çekincelere sahip olunsa da “Türk demokrasisi” olarak niteledikleri süreci destekledikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Çok Partili Hayat, Trabzon Halkevi, İnan Dergisi, Kemal Kefel

Kaynakça

• 1. Gazete ve Arşivler Akşam Cumhuriyet İnan Dergisi TBMM Tutanak Dergisi Ulus
• 2. Kitap ve Makalaler AHMAD, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev. Yavuz Alogan, Kaynak Yayınları, İstanbul 2009. AKIN, Fehmi, “Afyonkarahisar'da Öz Demokrat Partisi (1948)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 9, S: 1, Afyon 2007, ss. 51-59. AREN, Yusuf Mazhar, “Demokrasi Nedir”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, C: 3, S: 21, Trabzon 1945, ss. 1-3. AZCAN, İbrahim, Türk Modernleşmesi Sürecinde Trabzon Halkevi, Serander Yayınları, Trabzon 2003. BEETHAM, David, Demokrasi ve İnsan Hakları, Çev. Bilal Canatan, Liberte Yayınları, Ankara 2014. BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Haz. Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2019. ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Kitabevi, Ankara 2019. ÇELİK, Recep, Trabzon’da Siyasi Hayat (1920-1950), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon 2013. DRANAZ, “Demokrasi ve Siyasi Partiler”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, C: 3, S: 20, Trabzon 1945, ss. 4-7. ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara 2017. ERİM, Nihat, “Demokrasi Gaye midir, Vasıta mıdır?”, Ulus, 30 Mayıs 1946. EVRİMER, Rıfat Necdet, “19 Mayıs: İki Bayram”, Trabzon Halkevi Mecmuası İnan, C: 1, S: 2, Trabzon, ss. 1-4. GOLOĞLU, Mahmut, Demokrasiye Geçiş, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2013. GÜNEL, Abdullah, “Milli Egemenliğimizin Çağları”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, C: 3, S: 25, Trabzon 1946, ss. 1-3. İNÖNÜ, İsmet, Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler (1944-1950), Haz. İlhan Turan, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara 2003. KALKAN, Buğra, Ahmet Emin Yalman, Entelektüel Bir Biyografi, Liberte Yayınları, Ankara 2018. KARAKOYUNLU, Sadri, “Kayan Bir Yıldızın Ardından”, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Trabzon Dergisi, S: 2, Ankara 1988, ss. 23-25. KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2016. KEFELİ, Kemal, “Bizim Demokrasimiz”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 29, Trabzon 1947, s. 1. KEFELİ, Kemal, “Yolunu Şaşıran Gençler”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 31, Trabzon 1947, s. 1. KEFELİ, Kemal, “İnkılabımız Yürüyecektir”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 32, Trabzon 1947, s. 1. KEFELİ, Kemal, “Bir Konuşmanın Düşündürdükleri”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 34-35, Trabzon 1947, s. 1. KEFELİ, Kemal, “Yürüyeceğimiz Yol”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 39, Trabzon 1948, ss. 17-19. KEFELİ, Kemal, “Demagoji Edebiyatı İflas Yolunda, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 40-41, Trabzon 1948, s. 1. KEFELİ, Kemal, “Demokrasi ve İrtica”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 42-43, Trabzon 1948, s.1. KEFELİ, Kemal, “Demokraside Sürat”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 48, Trabzon 1949, ss. 1-2. KEFELİ, Kemal, “Zaruri Bir Cevap”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 49, Trabzon 1949, ss. 1-6. KIŞLALI, Ahmet Taner, Siyasal Sistemler: Siyasal Çatışma ve Uzlaşma, İmge Kitabevi, Ankara 2003. KUBALI, Hüseyin Nail, “Tek Dereceli Seçim ve Yurd Realitesi”, Cumhuriyet, 15 Mayıs 1946. ÖZER, Ahmet- PULATHANELİ, Arslan, “Halkevleri Hareketinde Bir Örnek Kuruluş: Trabzon Halkevi (1932-1951)”, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Trabzon Dergisi, S: 3, Trabzon 1989, ss. 40-53. Özer, Azmi, “Basın ve Yayın Serbestliği”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 28, Trabzon 1947, s. 3. S. Ö. G. , “İdari Teşkilatın Mahiyeti ve Fert”, Trabzon Halkevi Kültür Dergisi İnan, S: 32, Trabzon 1947, s. 4. SADAK, Necmeddin, “Geniş Demokrasi, Geniş Hürriyet Memleketi Sarsacak Anarşi Vasıtaları Olmamalıdır”, Akşam, 15 Haziran 1945. SARTORİ, Giovanni, Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, Çev. Prof. Dr. Tunçer Karamustafaoğlu-Prof. Dr. Mehmet Turhan, Sentez Yayıncılık, İstanbul 2017. SEDEN, Selime, Türkiye’de Demokrasi, Aydınlık Matbaası, İstanbul 1946. TANÖR, Bülent, Kurtuluş Kuruluş, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2010. TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2019. TOKER, Metin, Tek Partiden Çok Partiye (1944-1950), Bilgi Yayınevi, Ankara 1990. TUNAYA, Tarık Zafer, Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul 1975. Yirmi Yıl İçinde Cumhuriyet Halk Partisi, Ulus Basımevi, Ankara 1943.