İbn Teymiyye'nin Mantık Eleştirilerinin Kelâm İlmi Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 187 - 208, 25.06.2021

Hasan Turgut

Öz

Aristo tarafından vazedilen mantık ilmi, İslâm dünyasına tercümeler yoluyla girmiştir. Ancak İmam Gazzâlî'ye (ö. 505/1111) gelinceye kadar kelâm alimleri tarafından pek bir ilgi görmemiştir. Gazzâlî ile birlikte ise mantık, başta kelâm ilmi olmak üzere dinî ilimler için vazgeçilmez bir yöntem kabul edilmiştir. Kelâm ilminin mütekaddimîn ve müteahhırîn şeklinde dönemlere ayrılmasında etkin bir rol oynamış, savunanları ve eleştirenleri olmuştur. Onu eleştirenlerden biri de İbn Teymiyye'dir (ö. 728/1328). Bilgiye ulaşmadaki fonksiyonu açısından mantığı sorgulayan İbn Teymiyye, onun konularının tamamını sistematik bir şekilde tenkite tabi tutmuştur. Bu makalede İbn Teymiyye'nin mantığa nasıl yaklaştığı, onu hangi açılardan eleştirdiği ve kelâm ilmi açısından bu eleştirilerin ne anlam ifade ettiği ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İbn Teymiyye,, Mantık,, Kelam,, Bilgi,, Varlık

Kaynakça

• Ali Durusoy, "Kıyas", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2002), c. 25, s. 525-529.
• Ali Sâmi Neşşâr, Menâhicü'l-Bahs inde Müfekkiri'l-İslâm, Beyrut: Dârü'n-Nehdati'l-Arabiyye, 1984.
• Bekir Topaloğlu, Kelâm İlmi Giriş, 4. bs., İstanbul, Damla Yayınevi, 1991.
• Gazzâlî, el-İktisâd fi’l-İ‘tikâd, 1. bs., Beyrut : Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1983.
• Gazzâlî, el-Mustasfâ, Bulak: el-Matbaatü’l-Emiriyye, 1322
• Hüseyin Batuhan, Teo Grünberg, Modern Mantık, katkıda bulunan Sadreddin Eyüboğlu, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1970.
• İbrahim Çapak, Stoa Mantığı ve Fârâbî'ye Etkisi, Araştırma Yayınları, 2007.
• İbn Teymiyye, er-Red ale′l-Mantıkîyyîn, thk. Muhammed Hasan İsmail, 1. bs., Beyrut, Dâru'l-Kütübi'l-ilmiyye, 2003/1424.
• İbn Teymiyye, er-Risâletü't-Tedmüriyye: Mücmeli İ'tikadi's-Selef, Riyad: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1400.
• İbn Teymiyye, Mecmûu'l-Fetâvâ, thk. Mustafa Abdülkadir Ata, 1. bs., Beyrut, Dâru'l-Kütübi'l-ilmiyye, 2000/1421.
• İzmirli İsmail Hakkı, Yeni İlmi Kelâm, Evkafı İslâmiyye Matbaası, Şehzadebaşı, 1339-1341.
• Nazım Hasırcı, İbn Teymiyye’nin Mantık Eleştirisi, Ankara: Araştırma Yayınları, 2010.
• Süleyman Uludağ, “İbn Teymiyye'de Mantık Meselesi”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, c. 01, sy. 4, 1986.
• Süleyman Uludağ, "İbn Teymiyye", İbn Teymiyye Küllîyatı içersinde, c. 1, İstanbul: Tevhid Yayınları, 19.
• Wael B. Hallaq (ed.), Ibn Taymiyya Against The Greek Logicians, Oxford: The Clarendon Press, 1993.