المشترك اللفظيّ في اللغة العربيّة - الأداة ما أنموذجًا

Year 2021, Volume: 5 Issue: 2, 695 - 724, 25.12.2021

Nader Edelbi , Mahmoud Harırı

Abstract

تُعدّ ظاهرة المشترك اللغويّ من أهمّ الخصائص التي تتميّز بها اللغة العربيّة ويُقصد بالمشترك اللغويّ تعدّد المعاني للفظة الواحدة، كإطلاق لفظ العين على العين الباصرة، وعين الماء، والجاسوس. وهذه الظاهرة موجودة بكثرة في اللغة العربيّة لكنّ وجودها أكثر ظهورًا في الأدوات. ومن ذلك الأداة (حتّى) التي تأتي لانتهاء الغاية، وتأتي للتعليل، وكذلك للعطف، والأداة (على) التي تأتي للاستعلاء، وللظرفيّة، وللمصاحبة، وللتعليل.
ويتناول الباحث في هذا البحث الأداة (ما) بهدف إحصاء جميع استخداماتها ومعانيها، لأنّ الباحث وجدها تأتي في مواقع كثيرة في الكلام وبمعانٍ مختلفة، ورغم ذلك فلم يقف الباحث على بحث علميّ يجمع استخدامات هذه الأداة ويبيّن معانيها. فقام الباحث بتتبّع مواقعها ومعانيها المتنوّعة، وأحصاها، وصنّفها في أبواب، مع توضيح ذلك بالأمثلة، اعتمادًا على المصادر والمراجع القديمة – وهي الأكثر – والحديثة، باستخدام المنهج الاستقرائيّ. وتكمن أهمّيـّة هذا البحث في الحاجة إلى جمع هذه المادّة المنتشرة في ثنايا الكتب ولم يكد يحصرها كتاب، بل إنّ استخدامات الأداة (ما) ومعانيها متناثرة حتّى في الكتاب الواحد.

Keywords

الأدوات, المشترك اللفظيّ, الأداة ما, المعنى, الاستخدام

The Verbal Subscriber İn Arabic Language - The Conjunction «Mâ» is a Model

Abstract

The verbal subscriberis one of the most important characteristics that characterize the Arabic language. The verbal subscriber means that there are several meanings of a word, Forexample, the word (عَين) means the eye organ and the water source. And this phenomenon is abundant in the Arabic language in general, but its presence is more apparent in the conjunctions. For example, (حَتّى) is used to mean “even”, “to”, “for” and “and”. The conjunction (عَلَى) Also can be used in the sense (on), (for) and (however).
The researcher deals with the conjunction (ما) in this research to calculate all its uses and meanings, because he found it comes in many locations in speech and in different meanings, but did not find any research deals with all uses of this conjunction and shows its meanings. The researcher tracked their various locations and meanings, counted them, and classified them in sections, illustrating this with examples, based on the old and new sources and references, using the inductive method.

Keywords

Conjunction, Verbal Subscriber, The Conjunction Ma, Meaning, Use

Arap Dili’nde Eş Sesli Kelime Olgusu - “Mâ” Bağlacı Örneği

Abstract

Eş sesli kelime olgusu, Arap Dili’nin en önemli özelliklerinden biridir. Arap Dili’nde eş sesli kelime, bir kelimenin tek bir telaffuza sahip olup birden fazla anlam taşımasıdır. Örneğin, (عَيْن) kelimesi göz organı, su kaynağı ve casus anlamında da kullanılır. Bu olgu genel olarak Arap Dili’nde oldukça yaygındır yalnız bağlaçlarda bu olgu daha belirgindir. Örneğin (حَتّى) bağlacı “...e kadar”, “için” ve “ve” anlamında da kullanılır. (عَلَى) bağlacı ise “üzerinde”, “için” ve “bununla birlikte” anlamında kullanılabilir.
Bu araştırmada araştırmacı, mezkûr açıdan (ما) bağlacını ele almaktadır. Zira araştırmacı bu bağlacın cümlenin birçok konumunda ve farklı anlamlarda kullanıldığını ancak bu bağlacın bütün kullanımlarını ele alan bir araştırmanın bulunmadığını ve diğer bağlaçlar gibi dilbilgisi kitaplarına dağılmış bir halde olduğunu gözlemlemiştir. Bu bağlamda araştırmacı tümevarım yöntemini kullanarak eski ve yeni kaynaklara dayanarak, (ما) bağlacının tüm anlamlarını ve kullanımlarını örneklerle bir araya getirerek sınıflandırmıştır.

Keywords

Bağlaç, Eş Sesli, Ma Bağlacı, Kullanım, Anlam

References

• el-Eşmûni. Menhecu’s-sâlik ilâ Elfiyyeti İbni Mâlik. thk. Muhyi’d-dîn Abdulhamîd. Beyrût: Dâru’l-kitâbi’l-arabiy, I, 1955. el-Hatîb el-Kazvînî. el-Îzâh fî ulûmi’l-belâga. thk. Muhammed Abdulmun’im Hafâci. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Lubnâni, VI, 1985.