TAROT FALI VİDEOLARINDA DOLAŞIMA SOKULAN ‘ERİL’ VE ‘DİŞİL’ SÖYLEMİN ARDINDAKİ TOPLUMSAL CİNSİYET KALIPLARI

Yıl 2022, Sayı: 20, 36 - 69, 15.12.2022

Dilara Aydın

Öz

Popüler kültürün kitle iletişim araçlarından beslenerek anlamları ürettiği ve kültürel anlamların popülerleşerek kendisine medya aracılığı ile bir temsil bulduğu görüşü sosyal medya platformlarının incelenmesinde elzem bir dayanak noktası olmuştur. Bu çalışmada YouTube’da fal gibi evrensel ancak aynı zamanda kültürel bir olgunun ne çeşit bir ideolojik söylem düzleminde dolaşıma sokulduğunu anlamak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda eril dişil tarot içerikli videolara Van Dijk’ın (1993) söylem analizi modeli uygulanarak söylemlerdeki kadınlık ve erkekliğin toplumda kabul gören toplumsal cinsiyet temsilleri üzerinden üretildiği ortaya çıkarılmıştır. Tarot falı içerikli videolarda görülen eril ve dişil söylemin aslında toplumda hâkim olan kadın-erkek ilişkilerini heteroseksüellik üzerinden sunduğu görülmüştür. Videolar içerisinde dolaşıma dâhil edilen söylemde fal içeriğini üreten kullanıcıların kadınlık ve erkekliği farklılaştırarak yorumlamalarından dolayı toplumsal cinsiyet eşitsizliği ibarelerini meşrulaştırdıkları görülmüştür. Aynı zamanda videoların üreticisi olan bireylerin YouTube’da dijital kimliğin sunumunu ‘fal’ olgusu üzerinden gerçekleştirdikleri gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Popüler Kültür Ürünü Olarak Fal, Söylem Analizi, Tarot Falı Videolarında Eril ve Dişil Söylem, Toplumsal Cinsiyet Stereotipleri, YouTube

Kaynakça

• Alagözlü, N. (2007). Bir Söylem Türü Olarak Kahve Falına Yönelik Bir İnceleme: Kahve Falı ve İdeoloji. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24(1), 1-22.
• Altun, Ş. (2019). Sosyal Medya ve Şöhret Kültürü: Youtube Örneği. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Altunay, A. (2015). Bir Sosyalleşme Aracı Olarak Yeni Medya. Selçuk İletişim, 9(1), 410-428.
• Avcı, F. ve Güdekli, İ. A. (2018). Toplumsal Cinsiyet ve Medya İlişkisi: Yazılı Basında Kadına Şiddet ve Kadın Cinayetleri Haberleri Üzerine Bir Analiz. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 4(2), 475-506.
• Aydın, D. ve Atalay, S. (2021). Hegemonik Erkekliğin İnşası: İzmir’de ‘Daha’ Erkeklik. Moment Dergi, 8(1), 47-65.
• Aydoğan, F. ve Kırık, A. M. (2012). Alternatif Medya Olarak Yeni Medya. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (18), 58-69.
• Biricik, A. (2008). Erkek Adam Ezberini Bozmak Üzerine: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Sisteminin Resmî Söylem Üzerinden Kurulması. Nil Mutluer (Der.), Cinsiyet Hâlleri: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyetin Kesişim Sınırları içinde (ss. 232-246). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Bora, A. (2012). Toplumsal Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık. Kenan Çayır ve Müge Ayan Ceyhan (Der.), Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde (ss. 175-187). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bozok, M. (2018). Türkiye’de Ataerkillik, Kapitalizm ve Erkeklik İlişkilerinde Biçimlenen Babalık. Fe Dergi, 10(2), 30-42.
• Butler, J. (1993). Bodies That Matter - On the Dircursive Limits of “Sex”. New York: Routledge.
• Canoğlu, M. ve Yaşa Özeltürkay, E. (2018). Popüler Kültür, Batıl İnançlar ve Fal Baktırmak: Müşteri Görüşlerinin Belirlenmesi Üzerine Keşifsel Bir Çalışma. Cag University Journal of Social Sciences, 15(2), 1-11.
• Chandler, D. ve Munday, R. (2018). Medya ve İletişim Sözlüğü (Çev: Babacan Taşdemir). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Connell, R. W. (1995). Masculinities. California: University of California Press.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar; Toplum, Kişi ve Cinsel Politika. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Çifçi, A. (2008). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Öğrencilerinin Kadınlık ve Erkeklik Rollerini Algılayış Biçimleri. (Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi, İstanbul.
• Çomu, T. (2012). Video Paylaşım Ağlarında Nefret Söylemi: Youtube Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Demircioğlu, S. D. ve Amman, M. T. (2019). Sakarya Üniversitesi Öğrencilerinin Büyü ve Fala Yönelik İnanç ve Uygulamaları (Sakarya University Students’ Beliefs and Practices About Magic and Fortune). Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), 5(11), 293- 323.
• Demren, Ç. (2008). Ortadoğu’da Ataerkillik ve Erkeklik İlişkileri. Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 321-329.
• Dondurucu, Z. B. ve Uluçay, A. P. (2015). Yeni Medya Ortamlarında Nefret Söylemi: Eşcinsellere Yönelik Nefret Söylemi İçeren Videoların Youtube Üzerinden İncelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 875-902.
• Duvarcı, A. (2001). Halk Kültürü Uygulamalarından Biri Olan Fal Geleneğinin Değerlendirilmesi. Erdem, 13(37), 117-130.
• Eren, Ş. (2012). Popüler Kültür ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Evlilik Programları: “Esra Erol’da Evlen Benimle” Örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Ergin, A. (2021, 2 Mayıs). Eril Dişil Güncel Tarot Açılımı @AyşeGüL ERGİN VLOG Abone Olabilirsin [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=yNSU961qxF4/ Erişim: 15.05.2021
• Eriçdem, S. (2021, 27 Nisan). 27/4/2021 Akrep Dolunayının İkiz Ruh ve Ruh Eşi Yolculuğuna Olan etkisi [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=fkYSo1IKShY/ Erişim: 15.05.2021
• Ersöz, A. G. (2015). Özel Alan/Kamusal Alan Dikotomisi: Kadınlığın “Doğası” ve Kamusal Alandan Dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), ss. 80-102.
• Erzeybek, B. ve Gökçearslan Çifci, E. (2019). Akademisyen Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Evlilik Uyumu. Sosyal Çalışma Dergisi, 3(1), 61-80.
• Gelebek, E. (2020). Gündelik Kültür Oluşturmada Yeni Medya Araçlarının Rolü: Youtube Örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Güler, N. (2014). İletişim, Toplumsal Cinsiyet ve İdeoloji. Journal of Yasar University, 9(34), 6023-6043. Güneş, E. (2013). Su Falı, Kahve Falı ve Tarot Kafelerine Gidenlerin Din Psikolojisi Açısından Değerlendirilmesi: (İstanbul Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güngör, İ. (2005). Popüler Kültür Ürünü Olarak Fal. İletişim, 21, 169-202.
• Halıcı, G. Y. (2018). Popüler Kültürün Ekonomik Bir Olgusu: Fal. Karadeniz Araştırmaları, 15(58), 146-159.
• Karaduman, N. (2017). Popüler Kültürün Oluşmasında ve Aktarılmasında Sosyal Medyanın Rolü. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(43), 113-133.
• Karakoç, E. (2014). Medya Aracılığıyla Popüler Kültürün Aktarılmasında Toplumsal Değişkenlerin Rolü. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(3), 245-269.
• Kenet, B. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Türkiye Youtube Mecrasına Yansıması: En Çok Takip Edilen On İçerik Kategorisi Kapsamında Youtuber’ların Cinsiyet ve Yaşlarına Göre Dağılımı. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, (14), 106-132.
• Latif, B. Ö. ve Karkış, İ. Ö. (2018). Sosyal Medya Reklamları Üzerinden Kadının Toplumdaki Konumlandırılmasına İlişkin Bir İçerik Analizi. ASEAD, 5(10), 114-134.
• Nar, M. Ş. (2014). Psiko-Antropolojik Bir Olgu Olarak Fal Üzerine Nitel Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54(1), 507-524.
• Ok, S. (2011). Erkeklik Krizi ve İşsizlik (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Polat, H. (2019). Medyada Kadın ve Temsil Biçimi: TV Dizileri Üzerinden Bir Tartışma. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 77-96.
• Sancar, S. (2009). Erkeklik: İmkânsız İktidar Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Selek, P. (2014). Sürüne Sürüne Erkek Olmak. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Soydaş, N. ve Yazıcı, T. (2018). Eğlence/Boş Zaman Aktivitesi Olarak Kahve Falı İletişimi: Kahve Bahane, Uygulama Şahane. Gülay Öztürk vd. (Ed.), 2. Uluslararası İletişimde Yeni Yönelimler Konferansı Eğlence ve Ürün Yerleştirme içinde (ss. 124-134). İstanbul: Ticaret Üniversitesi.
• Söğüt, F. (2019). Yeni Medya ve Temsil: İnternet Gazeteciliğinde Cinsiyet Kimliklerinin Sunumu. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (31), 212-231.
• Şakrak, B. E. (2020). Dizi Filmlerde Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadının Temsili Örnek İnceleme: “Kadın” Dizisi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 420-434.
• Tanrıvermiş, Ş. (2007). Televizyon Dizilerinde Erkek İmgesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tokgöz, C. (2017). Kimlik ve Bellek Ekseninde Sosyal Medya Anlatıları. Intermedia International e-Journal, 4(7), 255-268.
• Van Dijk, T. A. (1993) “Principles of Critical Discourse Analysis”. University of Amsterdam, 4(2), 249-283.
• Van Dijk T. A. (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım, Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji (Çev. B. Çoban, Z. Özarslan ve N. Ateş). İstanbul: Su Yayınları.
• Varlı Gürer, S. Z. ve Gürer, M. (2020). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Türkiye’deki Televizyon Dizilerinde Sunulan Kadın Stereotipi. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 631- 650.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları, (35), 29-56.
• Vefikuluçay Yılmaz, D., Zeyneloğlu, S., Kocaöz, S., Kısa, S., Taşkın, L. ve Eroğlu, K. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 775-792.
• Yaman, P. (2021, 7 Mayıs). Kalbindeki Kişinin Düşünceleri Hisleri - Detaylı Açılım - Tarot Yorumu [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=_k4NtvjAgXk / Erişim: 15.05.2021
• Yeşil, F. ve Yıldırım, A. (2019). Toplumsal Cinsiyet ve Medyadaki Söylemi: Evlilik Programları. Selçuk İletişim, 12(1), 232-254.
• Yıldırım, M. (2018). Yeni Medya’da Ürün Yerleştirme: Youtube Kanalları ve Youtuber’lar. Gülay Öztürk vd. (Ed.), 2. Uluslararası İletişimde Yeni Yönelimler Konferansı Eğlence ve Ürün Yerleştirme içinde (ss. 148-154). İstanbul: Ticaret Üniversitesi.
• Zinderen, İ. E. (2020a). Yeni Medya Ekolojisi Ekseninde Youtube: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 215-232.
• Zinderen, İ. E. (2020b). Yeni Medyada Kimlik İnşası: YouTuber Kimliğine İlişkin Bir İnceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 7(1), 415-434.