CAM TAVAN ALGISI İLE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK İLİŞKİSİ: YÜKSEKÖĞRENİM KURUMLARINDA GÖREV YAPAN KADIN ÇALIŞANLAR ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 13, 125 - 144, 26.11.2015

Gökdeniz Kalkın , Haluk Erdem , Mehmet Tikici

https://doi.org/10.20990/aacd.93737

Cited By: 6

Öz

Son zamanlarda, çalışma dünyasında kadınların sayısının giderek artmasına ve aktif olarak görev almalarına rağmen, üst düzey yönetici konumunda bulunan kadınların sayısının istenilen düzeye ulaşamadığı görülmektedir. Kadınların örgütlerde üst düzey konuma gelmelerini engelleyen nedenlerden en dikkat çekeni, görünmeyen ama varlığını hissettiren “Cam Tavan”dır. Cam tavanla karşılaşan kadın çalışan, ya bu bariyeri geçemeyip kariyerine son vermekte ya da performans düşüklüğü, iş tatminsizliği, rol çatışması gibi olumsuzluklar yaşamaktadır.  Yapılan bu çalışmada üniversitede çalışan kadınların (akademisyen, idari görevli) katılımıyla (n=134), cam tavan algısı ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca katılımcıların demografik özellikleri ile araştırma değişkenleri arasındaki anlamlı farklılıklar belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan analizler neticesinde (keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi, korelasyon analizi, ANOVA ve t testi) cam tavan algısı ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür. Ancak demografik faktörlerle, cam tavan algısı ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasında anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar literatürdeki çalışmalarla karşılaştırılarak tartışılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Kadın Çalışanlar; Ayrımcılık; Cam Tavan; Örgütsel Vatandaşlık

Kaynakça

• Acker, J. (2009). From glass ceiling to ınequality regimes. Sociologie du Travail, 51(2), 199-217.
• Anafarta, N., Sarvan, F. & Yapıcı N. (2008). Konaklama işletmelerinde kadın yöneticilerin cam tavan algısı: Antalya ilinde bir araştırma, Akdeniz İİBF Dergisi, 15, 111-137.
• Arıkan, S. (1999). Yönetsel kademelerde kadın yöneticilerin karşılaştıkları güçlükler. Polis Bilimleri Dergisi, 1(4), 147-154.
• Aslan, Ş. (2008). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile örgütsel bağlılık ve mesleğe bağlılık arasındaki ilişkilerin araştırılması. Yönetim ve Ekonomi, 15(2), 163-78.
• Atan, E. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan kadın okul yöneticilerinin ‘cam tavan’a ilişkin algılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aven, F.F., Parker, B. & McEvoy, G.M., (1993). Gender and attitudinal commitment to Organizations: A metaanalysis. Journal of Business Research, 26, 63–73.
• Basım, N., Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61-4, 83-101.
• Bearden, W. O., Sharma, S., & Teel, J. E. (1982). Sample size effects on chi square and other statistics used in evaluating causal models. Journal of Marketing Research, 19(Nov.), 425-430.
• Begenirbaş, M., Meydan, C. H. (2012). Duygusal emeğin örgütsel vatandaşlık davranışıyla ilişkisi: öğretmenler üzerinde bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3),159-181.
• Belghiti-Mahut S., Briole A. (2004). L’implication organisationnelle et les femmes cadres : une interrogation autour de la validation de l’échelle de Allen et Meyer (1996), Psychologie du Travail et des Organisations, 10(2), 145-164.
• Bingöl, D., Aydoğan, E., Şenel, G. & Erden, P. (2012). Cam tavan sendromu ve kadınların hiyerarşik yükselmelerindeki engeller: TC Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Ankara Merkez Teşkilatı örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 12(1), 115-132.
• Bolat, O. İ., Bolat, T. (2008). Otel işletmelerinde örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 75-94.
• Bülbül, H., Demirer, Ö. (2008). Hizmet kalitesi ölçüm modelleri SERVQUAL ve SERPERF’in karşılaştırmalı analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 181-198.
• Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Cameron, S. M., Nadler, J. T. (2013). Gender roles and organizational citizenship behaviors: effects on managerial evaluations. Gender in Management: An International Journal, 28(7), 380-399.
• Carmeli, A., Colakoglu, S. N. (2005). The relationship between affective commintment and organizational citizenship behaviors: the moderating role of emotional ıntelligence. Research on Emotion in Organizations, 1, 77-93.
• Castro, C. B., Armario, E. M., Ruiz, D. M. (2004). The ınfluence of employee organizational citizenship behavior on customer loyalty. International Journal of Service Industry Management, 15(1), 27-53.
• Chattopadhyay, P. (1999). Beyond direct and symmetrical effects: The influence of demographic dissimilarity on organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 42(3), 273–287.
• Cho, J., Lee T. & Jung, H. (2014). Glass ceiling ın a stratified labor market: evidence from Korea. Journal of The Japanese and International Economies, 32, 56- 70.
• Çalık, T. & Ereş, F. (2006). Kariyer yönetimi tanımlar, kavramlar, ilkeler. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çekmecelioğlu, Gündüz H. (2011). Algılanan örgüt ikliminin iş tatmini, duygusal bağlılık ve örgütsel vatandaşlık üzerindeki etkilerinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Dergisi- Yönetim, 22(6), 29-47.
• Çelikten, M. (2004). Okul müdürü koltuğundaki kadınlar: Kayseri ili örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 91-118.
• Dalkıranoğlu, T. & Çetinel, F. G. (2008). Konaklama işletmelerinde kadın ve erkek yöneticilerin cinsiyet ayrımcılığına karşı tutumlarının karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 277-298.
• Dündar, G. (2010). Kariyer geliştirme, İnsan Kaynakları Yönetimi, 5. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Ergeneli, A. & Akçamete, C. (2004). Bankacılıkta cam tavan: kadın ve erkeklerin kadın çalışanlar ve kadınların üst yönetime yükseltilmelerine yönelik tutumları. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 85-109.
• Geçkil, T. (2013). Demokrasi ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki: trb1 bölgesindeki üniversite hastanelerinde bir uygulama. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Gül, H. & Oktay, E. (2009). Türkiye ve Dünya’da kadınların çalışma hayatında yaşadıkları cam tavan algıları üzerine kavramsal bir çalışma, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(18), 421-436.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. AİBÜ Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(2), 48-75.
• Hoobler, J. M., Hu, J. & Wilson, M. (2010). Do workers who experience conflict between the work and family domains hit a ‘glass ceiling?’: A meta-analytic examination. Journal of Vocational Behaviour, 77(3), 481-494.
• Hu, L., Bentler, P.M. (1995). Evaluating model fit. In R. H. Hoyle (Ed.), Structural Equation Modeling: Concepts, Issues, and Applications, Sage, Thousand Oaks, CA, 76-99.
• Iun, J., Huang, X. (2007). How to motivate your older workers to excel? The impact of commitment on older employees’ performance in the hospitality industry. International Journal of Hospitality Management, 26(4), 793–806.
• İraz, R. (2009). Çalışma yaşamında kadın ve erkek yöneticilerin cam tavan sendromuna ilişkin tutumlarının karşılaştırılması. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Kabasakal, H. Türkiye’de üst düzey kadın yöneticiler. http://www.mgmt.boun.edu.tr/images/stories/dokumanlar/leaders/Issue_002/02-017.pdf, Erişim Tarihi: 20.01.2015.
• Karaaslan, A., Özler, Ergun D. & Kulaklıoğlu, A. S. (2009). Örgütsel vatandaşlık davranışı ve bilgi paylaşımı arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(2), 135-160.
• Karaca, A. (2007). Kadın yöneticilerde kariyer engelleri: cam tavan sendromu üzerine uygulamalı bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaman, A., Aylan, S. (2012). Örgütsel vatandaşlık. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), 35-48.
• Kim, S. (2006). Public service motivation and organizational citizenship behavior in korea. International Journal of Manpower, 27(8), 722-740.
• Koçak, O., Hayran, N. (2011). Çalışma hayatında kadına yönelik taciz (mobbing): kocaeli-körfez ilçesi örneği. Uluslararası 9. Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirileri, Saraybosna-Bosna Hersek.
• Korkmaz, H. (2014).Yönetim kademelerinde kadına yönelik cinsiyet ayrımcılığı ve cam tavan sendromu. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 1-14.
• Lewis, A. E., Fagenson, E. A. (1995). Strategies for developing women managers: how well do they fulfil their objectives?, Journal of Management Development, 14(2), 39-53.
• Li, N., Liang, J. & Crant, J. M. (2010). The role of proactive personality in job satisfaction and organizational citizenship behavior: A relational perspective. Journal of Applied Psychology, 95(2), 395–402.
• Liang, Y. W. (2012). The relations among work values, burnout and organizational citizenship behaviors: A study from hotel front-line service employees in taiwan. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 24(2), 251-268.
• Longo, P., Straehley, C. J. (2008). Whack! i’ve hit the glass ceiling! women’s efforts to gain status in surgery. Gender Medicine, 5(1), 88-100.
• Loscocco, K.A., (1990). Reactions to blue-collar work: A comparison of women and men. Work and Occupations, 17, 152–177.
• Marsh, H. W., Hocevar, D. (1985). Application of confirmatory factor analysis to the study of self-concept: First- and higher-order factor models and their invariance across groups, Psychological Bulletin, 97, 562–582.
• Mathieu, J. E., Zajac, D. M., 1990. A review and meta-analysis of the antecedents, correlate and consequences of organizational commitment. Psychological Bulletin, 108, 171–194.
• Mercanlıoğlu, Ç. (2009). Cinsiyete dayalı eşitsizlik; kadın yöneticilerin iş ve özel hayatlarını dengeleme zorlukları ve bedelleri. Uluslararası- Disiplinlerarası Kadın Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Meydan C. H., Basım N. (2015). Örgütsel vatandaşlık davranışında kontrol odağı, örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılığın etkisi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 99-116.
• Meydan, C. H., Şeşen H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi amos uygulamaları, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Mızrahi, R., Aracı H. (2010). Kadın yöneticiler ve cam tavan sendromu üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 149-156.
• Murphy, G., Athanasou, J. & King, N. (2002). Job satisfaction and organizational citizenship behaviour, Journal of Managerial Psychology, 17(4), 287-297.
• Negiz, N., Yemen, A. (2011). Kamu örgütlerinde kadın yöneticiler: yönetici ve çalışan açısından yönetimde kadın sorunsalı. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 195-214.
• Organ, D. W. (1990). The motivational basis of organizational citizenship behavior. Research in Organizational Behavior, 12, 43-72.
• Özkan, Sayar G., Özkan, B. (2010). Kadın çalışanlara yönelik ücret ayrımcılığı ve kadın ücretlerinin belirleyicilerine yönelik bir araştırma. Çalışma ve Toplum, 1(24), 91-104.
• Örücü, E., Kılıç, R. & Kılıç, T. (2007). Cam tavan sendromu ve kadınların üst düzey yönetici pozisyonuna yükselmelerindeki engeller: Balıkesir ili örneği, Yönetim ve Ekonomi, 14(2), 117-135.
• Özyer, K., Azizoğlu (2010). İş hayatında kadınların önündeki cam tavan engelleri ile algılanan örgütsel adalet arasındaki ilişki. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 95-106.
• Özyer, K., Orhan, U. & Orhan, Dönmez D. (2012). Demografik özelliklerin örgütsel vatandaşlık davranışının alt boyutları ile ilişkisi: bankacılık sektöründe bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 27(1), 181-204.
• Podsakoff, P. M., Mackenzie, S. B., Paine, J. B. & Bachrach. D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Schermelleh, E., Karin, M., &e Helfried M. H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Seçer, B. (2009). Kadınların sendikalara yönelik tutumları ile cinsiyet ayrımcılığı algılarının sendika üyesi olma isteğine etkisi. Çalışma ve Toplum, 4(23), 27-60.
• Soysal, A. (2010). Kadın girişimcilerin özellikleri, karşılaştıkları sorunlar ve iş kuracak kadınlara öneriler: Kahramanmaraş ilinde bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(1), 71-96.
• Sökmen, A., Boylu Y. (2011). Örgütsel vatandaşlık davranışı cinsiyete göre farklılık gösterir mi? Otel işletmeleri açısından bir değerlendirme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 147-163.
• Steiger, J. H. (1990). Structural model evaluation and modification: An interval estimation approach, Multivariate Behavioral Research, 25, 173-180.
• Taşçı, D., Koç, U. (2007). Örgütsel vatandaşlık davranışı-örgütsel öğrenme değerleri ilişkisi: akademisyenler üzerinde görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 373-382.
• Taşkın, E., Çetin A. (2012). Kadın yöneticilerin cam tavan algısının cam tavanı aşma stratejilerine etkisi: bursa örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 19-34.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), (2015). Yıllık istatistiksel rapor özetleri, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, Erişim: 22. 05 2015.
• Ullman, J. B. (2001). Structural equation modeling, In: B. G. Tabachnick ve L. S. Fidel (Ed.), Using Multivariate Statistics, (4th ed; pp: 653-771), Needham Heights, MA: Allyn&Bacon.
• Yeşiltaş, M., Keleş, Y. (2009). İşgörenlerin eğitim düzeyleri ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(2), 17-40.
• Yıldız, S., Çiçek, M. (2013). Cam tavan sendromu kariyer yolunda bir engel midir? Akademisyenler üzerinde bir araştırma. 1. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Zeybek, E. (2010). Kariyer engelleri ve cam tavan: Ankara’da faaliyet gösteren 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.