Örgütsel Sağlığın Lider-Üye Etkileşimi ve Whistleblowing Üzerindeki Etkisi: Otel İşletmelerinde Bir Alan Araştırması

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 25, 466 - 483, 28.11.2021

Hüseyin Çiçeklioğlu , Anıl Kale

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.973248

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı; otel işletmelerinde çalışan bireylerin örgütsel sağlık algılarının whistleblowing ve lider üye etkileşimi düzeyleri üzerindeki etkisini tespit etmektir. Bu amacın yanı sıra; araştırma değişkenleri arasındaki ilişkilerin yönünün ve düzeyinin de belirlenmesi amaçlanmıştır.
Tasarım/Yöntem: Bu araştırmada Doğu Akdeniz bölgesinde yer alan bir ildeki beş yıldızlı iki otelde görev yapan çalışanlar üzerinde kolayda örnekleme yöntemiyle belirlenen 128 çalışana anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS aracılığıyla analize tabi tutulmuştur.
Bulgular: Araştırma sonuçlarına göre; örgütsel sağlığın whistleblowing ve lider üye etkileşimini pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Örgütsel sağlık düzeyi arttıkça whistleblowing ve lider üye etkileşim düzeyleri artmaktadır. Bununla birlikte lider üye etkileşim düzeyi arttıkça whistleblowing davranışlarının arttığı tespit edilmiştir.
Sınırlılıklar: Bu araştırma sonucunda ortaya konulan sonuçlar; çözülmesi amaçlanan problem, ele alınan değişkenler, kullanılan yöntem, belirlenen örneklem ve başvurulan istatistiksel analiz teknikleri kapsamında üretilmiştir. Dolayısıyla bir dizi sınırlılık mevcuttur. Alan araştırması kapsamında toplanan veriler kesitsel bir özellik göstermekte ve Doğu Akdeniz bölgesinde yer alan bir ildeki beş yıldızlı iki otelde görev yapan çalışanlardan oluşmaktadır.
Özgünlük/Değer: Araştırma kapsamında ele alınan değişkenlerin ilgili alan yazında gri bir alan bırakması, üç değişkenin bir arada ele alınmamış olması, alan yazındaki boşluğu doldurmaya katkı sağlaması adına önem ve özgünlük arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Sağlık, Lider Üye Etkileşimi, Whistleblowing

The Effect of Organizational Health on Leader-Member Exchange and Whistleblowing: A Field Research in Hotel Businesses

Öz

Purpose: This research aims to determine the effect of organizational health perceptions of individuals working in hotel businesses on whistleblowing and leader-member exchange levels. Besides this purpose; it was also aimed to determine the direction and level of the relations among the research variables
Design/Methodology: In this research, a questionnaire was applied to 128 employees who were determined by convenience sampling method on employees working in two five-star hotels in a province in the Eastern Mediterranean region. The obtained data were analyzed by SPSS.
Findings: According to the research results; It has been determined that organizational health has a positive effect on whistleblowing and leader-member exchange. As the level of organizational health increases, whistleblowing and leader-member exchange levels increase. However, it was determined that whistleblowing behaviours increased as the leader-member interaction level increased.
Limitations: The results of this research were produced within the scope of the problem aimed to be solved, the variables considered, the method used, the sample determined and the statistical analysis techniques applied. Therefore, there are several limitations. The data collected within the scope of the field study show a cross-sectional feature and consist of employees working in two five-star hotels in a province in the Eastern Mediterranean region.
Originality/Value: The fact that the relationship between brand satisfaction, trust and loyalty is examined in a limited number within the scope of social media communication despite intensive work in other fields, and reaching results that can contribute to the social media communication strategies of brands constitutes the original value of the research.

Anahtar Kelimeler

Organizational Health, Leader-Member Exchange, Whistleblowing

Kaynakça

• Akbaba Altun, S. (2001). Örgüt sağlığı. Nobel Yayın Dağıtım.
• Aktan, C. C. (2015). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: Whistleblowing. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(2), 19-36. https://dergipark.org.tr/en/pub/oybd/issue/36068/404992
• Altıntaş, M. (2019). Örgütsel sağlık ve erdemli raporlama (whistleblowing) arasındaki ilişkinin araştırılması: Eğitim ve sağlık kuruluşları örneği (Yayın No. 547111) [Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Altıntaş, M., & Özata, M. (2020). Researching the relationship between organizational health and whistleblowing behavior: Education and health organizations version. Journal of International Healt Sciences and Management, 6(10), 12-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jihsam
• Andersen, J. A. (2006). Leadership, personality and effectiveness. The Journal of Socio-Economics, 35(6), 1078-1091. https://doi.org/10.1016/j.socec.2005.11.066
• Argyris, C. (1958). The organization: What makes it healthy?. Harvard Business Review, 36(6), 107-116.
• Argyris, C. (1964). Integrating the individual and the organization. John Wiley & Sons.
• Ayar, M. (2020). Sağlık sektöründe açık etme (Whistleblowing). Astana Yayınları.
• Baş, T., Keskin, N., & Mert, İ. S. (2010). Lider üye etkileşimi (LÜE) modeli ve ölçme aracının Türkçe’de geçerlik ve güvenilirlik analizi. Ege Akademik Bakış, 10(3), 1013-1039. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eab
• Blake, R. R., & Mouton, J. S. (1985). The managerial grid (3rd ed.). Gulf Publishing Company.
• Büyüköztürk, Ş. (2000). Sosyal bilimler için veri analiz el kitabı (10. baskı). Pegem Yayınları.
• Cashman, J., Dansereau Jr. F., Graen, G., & Haga, W. J. (1976). Organizational understructure and leadership: A longitudinal investigation of the managerial role-making process. Organizational Behavior and Human Performance, 15(2), 278-296. https://doi.org/10.1016/0030-5073(76)90042-8
• Celep, C., & Konaklı, T. (2012). Bilgi uçurma: Eğitim örgütlerinde etik ve kural dışı uygulamalara yönelik bir tepki. E-International Journal of Educational Research, 3(4), 65-88. http://www.e-ijer.com/en/pub/issue/8020/105358
• Cemaloğlu, N. (2011). Primary principals’ leadership styles, school organizational health and workplace bullying. Journal of Educational Administration, 49(5), 495-512. https://doi.org/10.1108/09578231111159511
• Cevrioğlu, E. (2007). Lider-üye etkileşimi ile bireysel ve örgütsel sonuçlar arasındaki ilişki: Ampirik bir inceleme (Yayın No. 205628) [Doktora tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Chen, R., & Wong, K. A. (2004). The determinants of financial health of Asian İnsurance companies. The Journal of Risk and Insurance, 71(3), 469-499. https://doi.org/10.1111/j.0022-4367.2004.00099.x
• Dansereau Jr. F., Graen, G., & Haga, W. J. (1975). A vertical dyad linkage approach to leadership within formal organizations: A longitudinal investigation of the role making process. Organizational Behavior and Human Performance, 13(1), 46-78. https://doi.org/10.1016/0030-5073(75)90005-7
• Deluga, R. J., & Perry, J. T. (1994). The role of subordinate performance and ingratiation in leader-member exchanges. Group & Organization Management, 19(1), 67-86. https://doi.org/10.1177/1059601194191004
• Dienesch, R. M., & Liden, R. C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: A critique and further development. Academy of Management Review, 11, 618-634. https://doi.org/10.5465/amr.1986.4306242
• Doğan, A., & Bozkurt, S. (2008). İstanbul ilindeki beş yıldızlı otellerin örgütsel sağlık durumlarının çalışanların algıları ile ölçümüne yönelik bir araştırma. Yönetim Dergisi: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü, 19(60), 61-73. https://iupress.istanbul.edu.tr/en/journal/imj/article/istanbul-ilindeki-bes-yildizli-otellerin-orgutsel-saglik-durumlarinin-calisanlarin-algilari-ile-olcumune-yonelik-bir-arastirma
• Dulebohn, J. H., Bommer, W. H., Liden, R. C., Brouer, R. L., & Ferris, G. R. (2012). A meta-analysis of antecedents and consequences of leader-member exchange: Integrating the past with an eye toward the future. Journal of Management, 38(6), 1715-1759. https://doi.org/10.1177/0149206311415280
• Erdem, F. S. (2008). Organizasyonlarda lider-üye etkileşiminin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkilerinde izlenim yönetimi davranışının rolü: Kayseri’de hizmet sektöründe bir araştırma. [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Graen, G. B. (1976). Role making processes within complex organizations. In M. D. Dun¬nette (Ed.), Handbook of industrial and organizational psychology (pp. 1201-1245). Rand-McNally.
• Graen, G. B., & Cashman, J. (1975). A role-making model of leadership in formal organizations: A developmental approach, In J. G. Hunt, & L. L. Larson (Eds.), Leadership frontiers (pp. 143-166). Kent State University Press.
• Graen, G. B., & Scandura, T. A. (1987). Toward a psychology of dyadic organizing. Research in Organizational Behavior, 9, 175-208. https://psycnet.apa.org/record/1988-15584-001
• Graen, G. B., & Uhl-Bien, M. (1995). Relationship-based approach to leadership: Development of leader-member exchange (LMX) theory of leadership over 25 years: Applying a multi-level multi-domain perspective. The Leadership Quarterly, 6(2), 219-247. https://doi.org/10.1016/1048-9843(95)90036-5
• Graen, G. B., Wakabayashi, M., Graen, M. R., & Graen, M. G. (1990). International generalizability of American hypothesis about Japanese management progress: A strong infer¬ence investigation. The Leadership Quarterly, 1(1), 1-23. https://doi.org/10.1016/1048-9843(90)90012-7
• Gül, H. (2007). İş stresi, örgütsel sağlık ve performans arasındaki ilişkiler: Bir alan araştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (2), 318-332. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10223/125689
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe-yönetim-analiz. Seçkin Yayıncılık.
• Hersh, M. A. (2002). Whistleblowers-heroes or traitors?: Individual and collective responsibility for ethical behaviour. Annual reviews in Control, 26(2), 243-262. https://doi.org/10.1016/S1367-5788(02)00025-1
• Herzberg, F., Mausner, F., & Snyderman, B. V. (1959). The motivation to work. John Wiley & Sons.
• Hoffman, B. J., Blair, C. A., Meriac, J. P., & Woehr, D. J. (2007). Expanding the criterion domain? A quantitative review of the OCB literature. Journal of Applied psychology, 92(2), 555-566. https://doi.org/10.1037/0021-9010.92.2.555
• Kang, D., & Stewart, J. (2007). Leader-member exchange (LMX) theory of leadership and HRD: Development of units of theory and laws of interaction. Leadership & Organization Development Journal, 28(6), 531-551. https://doi.org/10.1108/01437730710780976
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar-ikeler-teknikler. Nobel Yayın Dağıtım.
• Koçel, T. (2013). İşletme yöneticiliği (13. baskı). Beta Yayınevi.
• Korkmaz, M. (2007). Örgütsel sağlık üzerinde liderlik stillerinin etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 49(49), 57-91. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10348/126742
• Kozak, M. A., & Şahin, S. (2018). Bilgi ifşası (whistleblowing) ve etik ikilem üzerine çıkarımlar. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 29(1), 1-8. https://doi.org/10.17123/atad.435726
• Kurum, G. (2013). Trakya Üniversitesinde görev yapan öğretim elemanlarının örgüt sağlığı algıları ile örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki (Yayın No. 358339) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• LePine, J. A., Erez, A., & Johnson, D. E. (2002). The nature and dimensionality of organizational citizenship behaviour: A critical review and metaanalysis. Journal of Applied Psychology, 87(1), 52-65. https://doi.org/10.1037//0021-9010.87.1.52
• Liden, R. C., & Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: An emprical assessment through scale development. Journal of Management, 24(1), 43-72. https://doi.org/10.1016/S0149-2063(99)80053-1
• Lyden, J. A., & Klingele, W. E. (2000). Supervising organizational health. Supervision, 61(12), 3-6. https://www.proquest.com/docview/195591888?accountid=86205
• Mansueti, N., Grazia Grandi, M., & Grazio, A. (2016). The leader member exchange (LMX) in organizational health context. Observational study at the department of rehabilitation. International Journal of Medicine and Pharmacy, 4(1), 1-38. https://doi.org/10.15640/ijmp.v4n1a1
• Maslow, A. H. (1965). Eupsychian management. Irwin-Dorsey Press. McGregor, D. M. (1960). The human side of the enterprise. McGraw-Hill.
• McGregor, D. M. (1960). The human side of the enterprise. McGraw-Hill.
• Miles, M. B. (1969). Planned change and organizational health: Figure and ground. In F. D. Carver, & T. J. Sergiovanni (Eds.), Organizations and human behavior (pp. 375-391). McGraw-Hill.
• Near, J. P., & Miceli, M. P. (1985). Organizational dissidence: The case of whistle-blowing. Journal of Business Ethics, 4(1), 1-16. https://doi.org/10.1007/BF00382668
• Porter, L. W., & Lawler, E. E. (1968). Managerial attitudes and performance. Irwin-Dorsey Press.
• Sandıkçı, M., Vural, T., & Zorlu, Ö. (2015). Otel işletmelerinde dönüştürücü liderlik davranışlarının örgüt sağlığı üzerine etkileri: Afyonkarahisar ilinde bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(25), 161-200. https://dergipark.org.tr/en/pub/comuybd/issue/43594/533802
• Settoon, R. P., Bennett, N., & Liden, R. C. (1996). Social exchange in organizations: Perceived organizational support, leader–member exchange, and employee reciprocity. Journal of Applied Psychology, 81(3), 219-227. https://doi.org/10.1037/0021-9010.81.3.219
• Shoaf, C., Genaidy, A., Karwowski, W., & Huang, S. H. (2004). Improving performance and quality of working life: A model for organizational health assessment in emerging enterprises. Human Factors and Ergonomics in Manufacturing & Service Industries, 14(1), 81-95. https://doi.org/10.1002/hfm.10053
• Taylor, E. Z., & Curtis, M. B. (2010). An examination of the layers of workplace influences in ethical judgments: Whistleblowing likelihood and perseverance in public accounting. Journal of Business Ethics, 93(1), 21-37. https://doi.org/10.1007/s10551-009-0179-9
• Tsui, K. T., & Cheng, Y. C. (1999). School organizational health and teacher commitment: A contingency study with multi-level analysis. Educational Research and Evaluation, 5(3), 249-268. https://doi.org/10.1076/edre.5.3.249.3883
• Tutar, H. (2016). Örgütsel davranış (örgüt teorileri ve çağdaş yaklaşımlar açısından). Detay Yayıncılık.
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay Yayıncılık.
• Usenyag, S., Trichandhara, K., & Rinthaisong, I. (2017). Antecedents of organizational health in southern Thailand. The Journal of Behavioral Science, 12(1), 79-94. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/IJBS/article/view/75884
• Ünlü, M. (2011). Örgüt sağlığı algısının çalışma yaşamı kalitesi üzerine etkisi: İzmir Gaziemir ilçesindeki ortaöğretim kurumları uygulaması (Yayın No. 333271) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Vroom, V. H. (1964). Work and motivation. John Wiley & Sons.
• Wayne, S. J., Liden, R. C., & Sparrowe, R. T. (1994). Developing leader-member exchanges: The influence of gender and ingratiation. American Behavioral Scientist, 37(5), 697-714. https://doi.org/10.1177/0002764294037005009
• Yukl, G. (1989). Leadership in organizations. (2nd ed.). Prentice-Hall.
• Zalesny, M. D., & Graen, G. B. (1987). Exchange theory in leadership research. In A. Kie¬ser, G. Reber, & R. Wanderer (Eds.), Handbook of leadership (pp. 714-727). C.E. Paeschel, Verlag.
• Zel, U. (2006). Kişilik ve liderlik. Nobel Yayınları.