Mülk Sûresi ve Belâgat İlmi Açısından Önemi

Year 2025, Issue: 27, 115 - 130, 23.09.2025

Cemal Sandıkçı

Abstract

Makalemizin konusu Kur’ân-ı Kerîm’in 67. sûresi olan Mülk sûresinin ele aldığı konular ile gerek belâgat âlimlerinin gerekse müfessirlerin bu sûrede yer alan âyetlerle ilgili değerlendirmeleri ve âlimlerin sûrede yer alan âyetlerin belâgat ilminin hangi alt dalları ile ilişkilendirilebileceğine dair değerlendirmeleridir. Mülk sûresinin ana teması, Allah’ın varlığı ve kâinatı O’nun yönettiği gerçeğinin yanı sıra özellikle âhiret hayatıdır. Sûrede kâinatın yaratılışına dair ayetlerin yer alması ve bu ayetlerde soru edatlarının kullanılması, bunların ayetlerin anlaşılmasındaki katkılarının belirlenmesi, bu araştırmaya yönelten başlıca neden olmuştur. Belâgat, söylenen bir sözün fasîh olmakla birlikte yer ve zamana da uygun olarak söylenmesidir. Meânî, beyân ve bedî‘ olmak üzere üç bölüme ayrılır. Meânî bir sözün yerinde olma şartlarını, sözün yere ve zamana uygun olup olmadığını inceleyen ve bunun kurallarını ortaya koyan ilim dalıdır. Beyân bir manayı farklı söz ve usûllerle anlatmayı öğreten, belirli usûl ve kuralları olan bir ilimdir. Bedi‘ise yerine ve kişiye göre söylenecek sözlerin lafız bakımından eksiksiz, anlam yönünden de akla uygun ve bir âhenge sahip olmasının usûl ve yöntemlerini inceleyen bir ilimdir. Bu çalışmada öncelikle mülk sûresinin genel olarak vermek istediği mesajlarla birlikte özelde hangi temel konuları gündemine aldığı ve bunların ne gibi hedeflere yönelik olduklarına dair bir değerlendirme yapılacaktır.
Çalışmamızın sonucunda mülk sûresinin belâgat ilminin tüm ana başlıkları ile ilgili âyetlerin yer aldığı görülecektir. Ayrıca bu çalışma ile özellikle mülk sûresindeki istifhâm edâtlarının yer aldığı âyetlerde Yüce Allah’ın yaratma sıfatına dikkat çekildiği, O’nun güç ve kudretinin sonsuz olduğu, buna karşılık insanların zihinlerini meşgul eden sözde ilahların herhangi bir iyiliği sağlamak ya da bir kötülüğü ortadan kaldırmak gibi güçlerinin bulunmadığı belirtilecektir. Sûrede insan zihninin varlık âlemine dikkatinin yoğunlaşması istenirken, bunun tek amacının insanın şeref ve onurunun kurtarılması olduğu açıkça görülecektir.

Keywords

Arap Dili ve Belâgatı , Mülk sûresi , Belâgat , Meânî İlmi , İnşâ Sanatı , İstifham sanatı

Sūrat al-Mulk from the Perspective of Qur’ānic Eloquence

Abstract

The subject of this article is the themes addressed in Surah al-Mulk, which is the 67th surah of the Holy Quran, Holy Quran, along with the evaluations of rhetoric scholars and commentators regarding its verses, and their assessments of how these verses relate to the sub-branches of rhetorical science. The main theme of Surah al-Mulk is the existence of Allah, His dominion over the universe with a particular focus on the afterlife. Rhetoric is defined as the eloquent and contextually appropriate expression of spoken words, divided into three branches: ma‘ânî, bayân, and badî‘. It is divided into three parts: meânî, beyân and bedî'. This study initially examines the overarching(/overall) messages of Surah al-Mulk, the central topics it emphasizes, and the goals it seeks to accomplish. The study reveals that Surah al-Mulk encompasses verses relevant to all major branches of rhetorical science. Furthermore, it highlights that verses containing expressions of resignation in Surah al-Mulk emphasize the creative attributes of Almighty Allah, underscoring His infinite power and might, while demonstrating that imaginary deities in human minds lack the ability to grant benefits or prevent harm. While directing the human mind to contemplate the realm of existence, the surah clearly aims to uphold human honor and dignity as its sole purpose.

References

• Abdulazîz ‘Atîk. ‘İlmu’l-meânî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye, 1985.
• Abdurrahmân Hasan Habenneke. el-Belâğatü’l-‘Arabiyye. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l- Kalem, 1996.
• Ali el-Cârim-Mustafa Emîn. el-Belâğatü’l-vâzıha. Mısır: y.y., 1959.
• Bedevî Tabâne. Mu’cemü’l-belâğati’l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1997.
• Bekrî Şeyh Emîn. el-Belâğatü’l-‘Arabiyye ‘ilmü’l-meânî. Beyrut: y.y., 2005.
• Besyûnî, Abdü’l-Fettâh Feyûd. ‘İlmü’l-meânî. Kâhire: y.y., 2004.
• Bolelli, Nusrettin. Belâgat Arap Edebiyatı. İstanbul: İFAV., 5. Basım, 2009.
• Bulut, Ali. Belâgat Meâni-Beyân-Bedî‘. İstanbul: İFAV, 4. Basım. 2015.
• Dervîş, Muhyiddîn. İ’râbü’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Beyânuh. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 7. Basım, 1999.
• Durmuş, İsmail. “Seci”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Erişim 26 Aralık 2024).
• el-Câhız. Ebû ‘Osmân ‘Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
• el-Haffâcî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed Said. Sırru’l-fesâha. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye,1982.
• el-Hâşîmî, Seyyid Ahmed. Cevâhirü’l-belâğa fi’l-meânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. Beyrut: Mektebetü’l-‘Asrıyye, 1999.
• el-Kazvînî, Muhammed b. Abdurrahman. el-İzâh fî ‘ulumi’l-belâğa. 2 Cilt. Beyrut: y.y., 1980
• el-Merâğî, Ahmed Mustafa. ‘Ulûmu’l-belâğa. Beyrut: y.y., 1984.
• el-Useymin, Muhammed b. Sâlih. Şerhu durusi’l-belâğa. thk. Eşref b. Yusuf, Kuveyt: y.y., 2005
• er-Râzî, Fahruddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer et-Taberistânî. Nihâyetü’l-i’câz fî dirâyeti’l-i’câz. Beyrut: Dâru’l-‘İlm’il-Melâyin, 1985.
• es-Sekkâkî, Ebû Ya’kûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali. Miftâhü’l-‘ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1987. Fazl Hasan Abbâs. el-Belâğa funûnuhâ ve efnânuhâ, ilmü’l-meânî. Ammân: y.y., 2004.
• Firuzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Ya’kûb. el-Kâmûs. Beyrut: Mektebetü Tahkîki’t-Türâs fî Müesseseti er- Risâle, 1987.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vilü müşkili’l-kur’ân. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye,1981.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Muhammed b. Mükrîm b. Ali b. Ahmed. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
• İbn-i-Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed et- Tâhir et- Tûnusî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tûnus: Dûru’s- Sahnûn, ts.
• İbnü l-Mu‘tezz, Abdullah. Divan. 2 Cilt. İstanbul: y.y., 1950.
• İbn Râşık. Ebû Ali el-Hasan el- Kayrevânî el-Ezdî. el-‘Umde fî mehâsini’ş-şi’r ve âdâbih ve nakdih, 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Marife, 1988.
• İbnü’l-Esîr, Ziyaûddin Nasrullah b. Muhanned. Kifâyetü’t-tâlib fî nakdi kelâmi’ş-şâir ve’l-kâtib. Musul: y.y.,1982.
• İn‘âm Fevvâl ‘Akkâvî. el-Mu 'emü’l-mufassal fî ‘ulumi’l-belâğati ve’l-bedî‘ ve’l-meânî. Beyrut: y.y., 1996.
• İrfân Matracî. el-Câmi’ li funûni lügâti’l-‘arabiyye ve’l-‘arûz. Beyrut: y.y., 1987.
• Kadrî Mayû. el-Muîn fi’l-belâğa el-beyân el-bedî‘ el-meânî. Beyrut: y.y., 2000.
• Kur’ân Yolu Meâli, çev., Hayrettin Karaman- Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dönmez- Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Kutub, Seyyid. fî Zılâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Mekke: Dâru’-Şurûk, 2003.
• Matlûb. Ahmed. Mu‘cemü’l-mustalahati’l-belâğıyye. Beyrut: Mektebetü Lübnan en-Nâşirûn, 1996.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1986.
• Teftâzânî, Saduddîn. Telhîs. İstanbul: Matbaa-i ‘Âmire, 1891.