İmam Hatip Ortaokullarında Yönetimsel Sorunlar ve Önerilen Çözüm Stratejileri (Aydın İli Örneği)

Year 2025, Issue: 27, 146 - 172, 23.09.2025

Yakup Kaya

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, Aydın ilindeki İmam Hatip Ortaokullarında görev yapan müdür ve müdür yardımcılarının deneyimleri temelinde 2012’den sonra ortaokul kademesinde eğitim vermeye başlayan bu okullarda ortaya çıkan yapısal, pedagojik ve kurumsal yönetimsel sorunları belirlemek ve bu sorunlara yönelik bağlamsal çözüm stratejileri geliştirmektir. Araştırma, nitel durum çalışması deseni çerçevesinde yürütülmüştür. Amaçlı örnekleme ile Aydın’daki farklı sosyo-ekonomik ve coğrafi özelliklere sahip 32 okulun yöneticileri -15 müdür ve 17 müdür yardımcısı- belirlenmiştir. Veriler, yarı yapılandırılmış mülakat tekniğiyle toplanmış, elde edilen metinler içerik analizi yöntemine göre kodlanarak beş ana tema altında sınıflandırılmıştır. Geçerlik ve güvenirlik aşamalarında uzman görüşü, kodlayıcılar arası güvenirlik karşılaştırması, üye denetimi ve veri üçlemesi stratejileri uygulanmıştır. Analiz sonucunda beş temel sorun alanı tespit edilmiştir: Fiziksel altyapı eksiklikleri -eski binalar, donanım yetersizlikleri, bakım-onarım gecikmeleri ve destek personeli sıkıntısı-, öğretmenlerle ilgili güçlükler -nitelikli öğretmen atama süreçlerinde sorunlar, hizmet içi eğitim imkânlarının sınırlılığı, öğretim yöntemlerinde çeşitlilik eksikliği ve kurumsal aidiyet sorunu-, öğrencilerle bağlantılı problemler -düşük akademik hazırlık, motivasyon kaybı, sosyo-ekonomik dezavantajlar, teknoloji bağımlılığı ve değerler eğitimi bağlamındaki davranışsal güçlükler-, veli katılımına ilişkin engeller -bilgi eksikliği, beklenti-uyumsuzluğu, ekonomik ve coğrafi kısıtlar ile aşırı sahiplenme davranışları- ve müfredat ile ölçme-değerlendirme süreçlerindeki dengesizlikler -ders içeriği ve saat dağılımı konusundaki boşluklar, uygulama ortamı yetersizlikleri, ölçme kriterlerindeki görecelilik ve öğretmen dirençleri-. Elde edilen bulgular, bu okulların yönetimsel kapasitesini artırmak için bütüncül ve çok boyutlu politikalara duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır. Bu kapsamda altyapı yatırımlarının hızlıca tamamlanması, öğretmen atama ve sürekli mesleki gelişim programlarının yeniden yapılandırılması, öğrenci rehberlik, motivasyon ve değerler eğitimi faaliyetlerinin güçlendirilmesi, veli eğitimine yönelik farkındalık artırıcı çalışmaların düzenlenmesi, müfredat ve ölçme-değerlendirme süreçlerinin okul bağlamına uyarlanması ile bakım-onarım ve kaynak tahsis mekanizmalarının etkinleştirilmesi ve kurumlar arası koordinasyonun artırılması önerilmektedir. Bu adımların hem eğitim kalitesini hem de yönetsel verimliliği olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir.

Keywords

Din Eğitimi , İmam Hatip Ortaokulları , Yönetimsel Sorunlar , Fiziksel Altyapı , Müfredat , Öğretmen-Öğrenci-Veli

Management Issues in Imam Hatip Secondary Schools and Proposed Solution Strategies (Aydın Province Case Study)

Abstract

This study investigates the structural, pedagogical and institutional management challenges faced by Imam Hatip secondary schools in Aydın Province—institutions that were reinstated at the middle-school level after 2012—by drawing on the lived experiences of their principals and vice-principals and seeks to develop context-sensitive strategies for overcoming these obstacles. Using a qualitative case-study design, thirty-two school leaders were selected through purposive sampling to reflect diverse socio-economic and geographic settings within Aydın. Data were gathered via semi-structured interviews, transcribed verbatim, and subjected to thematic content analysis; expert review, inter-coder reliability checks, member validation and data triangulation were employed to ensure credibility and trustworthiness. Analysis revealed five interrelated domains of concern. First, aging school buildings, inadequate equipment, delays in maintenance and a shortage of support staff undermine the continuity of the learning environment. Second, recruiting and retaining qualified teachers is difficult, while opportunities for in-service training are limited, pedagogical diversity remains low and organizational commitment is weak. Third, students exhibit low academic preparedness, diminished motivation, socio-economic disadvantages, excessive reliance on technology and behavioural challenges within the values-education framework. Fourth, parents often lack sufficient understanding of educational processes, harbor misaligned expectations and face economic or geographic constraints; some also exhibit overprotective attitudes that impede effective school-family collaboration. Fifth, discrepancies in curriculum content and instructional time allocation, insufficient practical learning spaces, the relative nature of assessment criteria and teacher resistance hinder the implementation of a balanced curriculum. The findings highlight the need for comprehensive, multi-dimensional policies to strengthen the managerial capacity of Imam Hatip secondary schools. Recommended measures include accelerating infrastructure investments, restructuring teacher recruitment, performance evaluation and professional development programmes, enhancing student guidance, motivation and values-education initiatives, launching parental-awareness campaigns, adapting curriculum and assessment frameworks to local contexts, and improving maintenance procedures, resource allocation mechanisms and inter-institutional coordination. Collectively, these actions are expected to bolster both educational quality and administrative efficiency.

Keywords

Religious Education , Imam Hatip Secondary Schools , Managerial Challenges , Physical Infrastructure , Curriculum , Teacher–Student–Parent Relations

References

• Aktaş, Hamza. “Genel ve İmam-Hatip Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Düzeyleri”. Journal of Turkish Studies, (2017), 335-358.
• Aşlamacı, İbrahim – Eker, Emrah. “İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Okul Aidiyet ve Dinî Tutum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 14/32 (2016), 7-38.
• Aşlamacı, İbrahim. “İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitiminin Niteliğini Etkileyen Sorunlar: Okul Yöneticilerinin Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Araştırma”. Journal of Turkish Studies, (2017), 49-80.
• Baltacı, Ali. “Okul Yöneticilerine Göre İmam-Hatip Liselerinde Karşılaşılan Sorunlar”. Bilimname 40 (2019), 375-406. https://doi.org/10.28949/bilimname.567258.
• Bayrakdar, Hilal– Keskiner, Emine. “DKAB Öğretmenlerine Göre İmam Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi: İstanbul İli Örneği”. Talim 8/2 (Aralık2024), 209-232.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2018.
• Çekin, Abdulkadir. “İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Profesyonelliği Üzerine Bir Araştırma”. The Journal of Academic Social Science Studies, (2015), 85-100.
• Dönmez, Burhanettin. “Müfettiş, Okul Müdürü ve Öğretmen Algılarına Göre İlköğretim Okulu Müdürlerinin Yeterlikleri”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 29/29 (Ekim 2002), 27-45.
• İEK, İlköğretim ve Eğitim Kanunu (Kanun No. 4306). Resmi Gazete 23084, (18 Ağustos 1997). Erişim 02 Haziran 2025. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/ 1.5.4306.pdf
• İEK, METK, İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Millî Eğitim Temel Kanunu (Kanun No. 4306). Resmî Gazete 23084, (18 Ağustos 1997). Erişim 05 Haziran 2025. https:// www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4306.pdf
• İEK, İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No. 6287). Resmi Gazete 28261, (11 Nisan 2012). Erişim 03 Haziran 2025. https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/04/20120411-8.htm
• Karateke, Tuncay. “2012 Sonrası MEB İstatistiklerinde İmam Hatip Ortaokulları/Liseleri Üzerine Bir Değerlendirme”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 10/4 (2021), 3868-3883. https://doi.org/10.15869/itobiad.915541
• Karateke, Tuncay. “İmam-Hatip Liselerinde İdarecilerin Karşılaştıkları Sorunlara Yönelik Nitel Bir Çalışma”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2015), 145-171.
• Kılıç, Mustafa. “İmam-Hatip Ortaokul ve Liselerinde Kur’ân Eğitimi Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/ 47 (January 2015): 69-106. https://doi.org/10.15370/muifd. 58509
• Koç, Ahmet. “İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Yeterlikleri Üzerine Bir Araştırma”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2009), 131-174.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu. “İmam Hatip Ortaokulu Haftalık Ders Çizelgesi”. TTKB.
• https://ttkb.meb.gov.tr/meb\_iys\_dosyalar/2025\_02/10103152\_imamhatip\_orta okulu\_hdc\_2024\_23.pdf
• METK, Milli Eğitim Temel Kanunu (Kanun No. 1739). Resmi Gazete 14574, (24 Haziran 1973). Erişim 03 Haziran 2025. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/ 1.5.1739.pdf
• Ozgur, Iren. Islamic Schools in Modern Turkey: Faith, Politics, and Education. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
• Yıldırım, Ali - Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.