Mawālī in the Social Structure at the Advent of Islam

Year 2025, Issue: 27, 1 - 18, 23.09.2025

Hacı Mehmet Altuntaş

Abstract

This article examines the phenomenon of the Mawālī within the Arab tribal structure during the period and context of the advent of Islam, and the mechanisms through which this status emerged. The central thesis posits that the primary impetus behind the formation and functioning of the Mawālī institution in this era was the pervasive security challenge confronting individuals and communities. The study analyzes key patronage and integration mechanisms prevalent in the Hijaz region, including civār (protection or asylum), hilf (alliance), and emancipation (of slaves, leading to walāʾ relationships). Findings reveal that these practices served as critical security contracts, often predicated on existing power relations, providing vital means for survival and social integration for non-tribal or vulnerable elements within the fragmented tribal landscape of the Jāhiliyyah. This period was characterized by constant conflict, raids, and blood feuds, rendering individuals outside strong kinship networks highly vulnerable. The article further discusses the significant transformation these systems underwent in the early Islamic period under the guidance of the Prophet Muhammad, emphasizing a conscious shift towards a community bound by faith-based equality, moving away from rigid kinship solidarity, and establishing a central authority for collective security against external threats and internal disputes. Drawing upon classical Islamic historical sources, sīra, maghāzī, tafsīr, and adab literature, complemented by modern scholarly research, this study offers a specific contribution to the existing literature on the Mawālī concept. While much research often focuses on the integration of non-Arab populations into the Muslim community after the Islamic conquests, this article distinctively highlights the origins and early development of Mawālī status as a response to internal security and integration needs within the pre-existing Arab tribal framework.

Keywords

Islamic History , Mawālī , Civār , Ḥilf , Jāhiliyyah

İslam’ın Doğduğu Dönemde Toplumsal Yapıda Mevâlî

Abstract

Bu makale, İslam’ın doğduğu dönem ve ortamda, Arap kabile yapısı içindeki mevâlî olgusunu ve bunun ortaya çıkış mekanizmalarını incelemektedir. Çalışmanın temel tezi, söz konusu dönemde mevâlî kurumunun şekillenmesindeki ve işleyişindeki ana saikin, birey ve toplulukların karşı karşıya kaldığı yaygın güvenlik problemi olduğu yönündedir. Araştırma, Hicaz bölgesinde yaygın olan civâr (korunma veya sığınma), hilf (ittifak) ve azatlık (kölelerin özgürleştirilmesiyle oluşan velâ ilişkileri) gibi temel himaye ve entegrasyon mekanizmalarını analiz etmektedir. Bulgular, bu pratiklerin genellikle mevcut güç ilişkileri üzerine kurulu kritik güvenlik sözleşmeleri gibi işlev gördüğünü, dağınık kabile yapısı içindeki kabile dışı veya savunmasız unsurlar için hayatta kalma ve toplumsal düzene katılım açısından hayati araçlar sağladığını ortaya koymaktadır. Bu dönem, sürekli çatışma, yağma ve kan davalarıyla karakterize edilmiş, güçlü akrabalık ağları dışındaki bireyleri son derece savunmasız bırakmıştır. Makale ayrıca, bu himaye sistemlerinin Hz. Peygamber rehberliğinde erken İslam döneminde geçirdiği önemli dönüşümü ele almaktadır. Bu dönüşümün, katı nesep temelli dayanışmadan inanç temelli eşitliğe doğru bilinçli bir kaymayı vurgulayarak, dış tehditlere ve iç anlaşmazlıklara karşı toplu güvenlik için merkezi bir otorite kurmayı hedeflediği gösterilmektedir. Klasik İslam tarihi kaynakları, siyer, megāzî, tefsir ve edebiyat literatürüne dayanarak ve modern araştırmalarla desteklenerek, bu çalışma mevâlî kavramı üzerine mevcut literatüre spesifik bir katkı sunmaktadır. Çoğu araştırma genellikle İslam fetihleri sonrası Arap olmayan kitlelerin Müslüman topluma entegrasyonuna odaklanırken, bu makale mevâlî statüsünün kökenlerini ve erken dönem gelişimini, Arap kabile yapısı içindeki güvenlik ve entegrasyon ihtiyaçlarına bir yanıt olarak belirgin bir şekilde vurgulamaktadır.

Keywords

İslam Tarihi , Mevâlî , Civâr , Hilf , Câhiliye

Thanks

Vermekte olduğunuz emekler için teşekkür ediyor kolaylık diliyorum.

References

• Abdullah, Şehle Burhan. ed-Da’ve’l-İslamiyye Ve Hayatü’l-Bedâve Münzü Ve Hatta Hurûbi’r-Ridde, ts.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ʿAbdullâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. el-Musned. Cemʿiyyetu’l-Meknez, 2010.
• Algül, Hüseyin, “Hilfü’l-Mutayyebîn”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/hilful-mutayyebin
• Algül, Hüseyin, “Muâhât”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/muahat
• Arjomand, Saïd Amir. “The Constitution of Medina: A Sociolegal Interpretation of Muhammad’s Acts of Foundation of the ‘Umma’”. International Journal of Middle East Studies 41/4 (2009), 555-575.
• Bardakoğlu, Ali, “Kasâme”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 16 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/kasame Bâşânî, Ebû Ubeyd Ahmed b. Muhammed b. Muhammed el-Herevî. Kitâbü’l-Garîbeyn fi’l-Kurʾân ve’l-hadîs. Mekke: Maktaba Nazar Mustafa al-Baz, 1999.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbu’l-Eşrâf. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahhih Buhari. Riyad: Baytü’l-Efkār al-Düveliyye li’n-Neşr, 1998.
• Bulaç, Ali. Medine Sözleşmesi. İstanbul: Çıra Basın Yayın, 2020.
• Cevâd Ali. el-Mufassal fî Tarihi’l-Arab Kable’l-İslâm. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melayin, 1980.
• Çelikkol, Yaşar. İslâm öncesi Mekke. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. basım., 2014.
• Demircan, Adnan. Cahiliye Arapları. İstanbul: Beyan Yayınları, ts.
• Demircan, Adnan. İslam Tarihi’nin İlk Döneminde Arap - Mevali İlişkisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe. el-Mesâʾil Ve’l-Ecvibe Fi’l-Hadîs Ve’tefsîr. Şam: Dar-u İbn-i Kesir li’t-Tabâa li’n-Neşr ve’t-Tevzī’, 1990.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdi Ebû Davud es-Sicistani. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2005. Ebû Hanîfe, Ebû Hanîfe en-Nuʿmân b. Sâbit. el-Vasıyye, 2009.
• Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî (ö. 356/967). Kitâbü’l-Egâni. Beyrut: Daru Sadr, 2008.
• Erkoç, Murat. “İlk Dönem Arap Toplumunda Mevali Anlayışı”. Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi VII/25 (2020), 170-183.
• Ezherî, Ebû Manṡûr Muḥammed b. Aḥmed b. el-Herevî . Tehẑîbu’l-Luğa. I-VIII Cilt. Beyrut, 2001.
• Goto, Akira. “An Aspect of Arab Society of the Early Seventh Century”. Orient 12 (1976), 75-88.
• Hamidullah, Muhammad. The First Written Constitution in the World: An Important Document of the Time of the Holy Prophet. Pakistan: : Sh. Muhammad Ashraf, 2nd rev. Ashraf ed., 1975.
• Hamîdullah, Muhammed, “Hilfü’l-Fudûl”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/hilful-fudul
• Hardy, Michael James Langley. Blood Feuds and the Payment of Blood Money in the Middle East, 1963.
• Hitti, Philip Khuri. History of the Arabs from the Earliest Times to the Present. London: Macmillan, 10th ed., 1970.
• Hurâsânî, el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Alî el-Husrevcerdî. Maʿrifetu’s-Sunen ve’l-Âsâr. Karaçi, 1991.
• Ibrahim, Mahmood. “Social and Economic Conditions in Pre-Islamic Mecca”. International Journal of Middle East Studies 14/3 (1982), 343-358.
• İbn Abdilberr, Ebû Omer Yûsuf b. Abdullâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. ed-Durer fî İhtisâri’l-Meğâzî ve’s-Sîyer. Kahire: Dâru’l-Maʿârif, ts.
• İbn Ebî Nasr el-Hamîdî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Fetûh el-Hamîdî b. Ebî Nasr (ö.488/1095). Tefsîru Garîbi mâ fî’s-Sahîhayn. Kahire: Mektebetu’s-Sunne, 1995.
• İbn Habîb, Ebû Caʿfer Muhammed b. Habîb el-Bağdâdî. el-Muhabber. Beyrut: Dâru’l- Âfâki’l-Cedîde, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebû’l-Fadl Admed b. Alî el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîh el-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1959.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed el-Mağribî et-Tûnisî (ö. 808/1406). Tarih İbn Haldûn. Beyrut: Dar el-Fikr, 2001.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Siretü’n-Nebeviyye. Beyrut: Darü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1990.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisan al-Arab. Beyrût: Dâru Sâdir, 1993.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takiyyuddîn Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî (ö.728/1328). Minhâcu’s-Sunneti’n-Nebeviyye fî Nakdi Kelâmi’ş-Şîʿa el-Kaderiyye. Riyad: Câmiʿatu’l-İmâm Muhammed b. Suʿûd el-İslâmiyye, 1986.
• İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullâh b. Vehb el-Mısrî el-Kureşî. Tefsîru’l-Kur’ân mine’l-Câmi. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.
• İbn Habîb, Ebû Caʿfer Muhammed b. Habîb el-Bağdâdî, el-Munemmak fî Ahbâri Kureyş. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1985.
• İbn Sinân el-Hafâcî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Muhammed b. Saʿîd b. Sinân el-Hafâcî el-Halebî. Sirru’l-Fesâhe. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1982.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Keşfu’l-Muşkil min Hadîsi’s-Sahîhayn. Riyâd: Dâru’l-Vatan, ts.
• İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdurrahmân Takıyyuddîn İbni’s-Salâh (ö.643/1246). Maʿrifetu EnvâʿiUlûmi’l-Hadîs= Mukaddime. Sûriye, Beyrût: Dâru’l-Fikr, Dâru’l-Fikri’l-Muâsır, ts.
• İsâmî, Abdulmelik b. Huseyn b. Abdulmelik el-Mekkî. Samtu’n-Nucûmi’l-Avâlî fî Enbâi’l-Evâîli ve’t-Tevâlî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Kapar, Mehmet Ali, “Ehâbîş”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/ehabis
• Kâsânî, Alâʾuddîn Ebûbekir b. Mesʿûd b. Ahmed el-Hanefî. Bedâʾiʿu’s-Sanâʾiʿ fî Tertîbi’ş-Şerâʾi. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1986.
• Kastalânî, Ebû’l-Abbâs Şihâb ed-Dîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Mısır: el-Matbaʿatu’l-Kubrâ’l-Emîrîyye, ts.
• Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr el-Ensârî el-Hazrecî. el-Câmiʿ li-Âhkâmi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1964.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim. el-Câmiʿu’s-sahîh. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, ts.
• Landau-Tasseron, Ella. “Alliances among the Arabs”. Al-Qantara: Revista de Estudios Árabes 26/1 (2005), 141-174.
• Landau-Tasseron, Ella. “The Sinful Wars, Religious, Social, and Historical Aspects of Hurūb al-Fijār”, 37-59.
• Landau-Tasseron, Ella. “The Status of Allies in Pre-Islamic and Early Islamic Arabian Society”. Islamic Law and Society 13/1 (2006), 6-32.
• Marsham, Andrew. The Ritual of Accession in Early Islam. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2008.
• Medenî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî. es-Siretü’n-nebeviyye. Beyrut: Dar el-Kutub el-İlmiye, 2004.
• Mikdad, Mahmûd. el-Mevali ve nizamü’l-vela mine’l-cahiliyye ila evahiri’l-asri’l- Ümevi. Dımaşk : Dârü’l-Fikr, 1988.
• Mucâhid b. Cebr, Ebû’l-Ḥaccâc Mucâhid b. Cebr el-Ḳureşî. Tefsîru Mucâhid. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1989.
• Mukâtil b. Suleymân, Mukâtil b. Suleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî, Ebü’l-Hasen. Tefsiru Mukâtil b. Süleymân. Beyrut: Müessesetü’t-Târihi’l-Arabî, 2002.
• Nass, Ihsan. el-‘Asabiyyetü’l-Kabeliyye ve Eseruhâ fi’ş-şi’ri’l-Ümeviyye. Beyrut: Darü’l-Yakaza, 1964.
• Önkal, Ahmet, “Civâr”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 16 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/civar
• Özkuyumcu, Nadir, “Hilf”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/hilf
• Semʿânî, Ebû’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed el-Mervez. Tefsîru’l-Kur’ân. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
• Semhûdî, Ebû’l-Hasen Alî b. Abdullâh. Vefâu’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1419H.
• Serjeant, R. B. “The Sunnah Jāmi’ah, Pacts with the Yathrib Jews, and the Taḥrīm of Yathrib: Analysis and Translation of the Documents Comprised in the so-Called ‘Constitution of Medina’”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 41/1 (Şubat 1978), 1-42. https://doi.org/10.1017/S0041977X00057761
• Shoukri, Arafat Madi. Refugee Status in Islam: Concepts of Protection in Islamic Tradition and International Law. I.B. Tauris & Co Ltd, 2011. https://doi.org/10.5040/9780755610938
• Smith, W. Robertson - Goldziher, Ignác. Kinship and Marriage in Early Arabia. ed. Stanley Arthur Cook. London: A. and C. Black, New ed., 1907. http://books.google.com/books?id=OJE_AQAAMAAJ
• Smith, William Robertson. Lectures on the Religion of the Semites. First Series. The Fundamental Institutions. New Edition Revised Throughout by the Author. London: a. And Ch. Black, 1901.
• Suheylî, Ebû’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullâh b. Ahmed. er-Ravd’ul-Unf fî Şerhi’s-Sîreti’n-Nebevîyye. Beyrût: Dâru İhyâʾi’t-Turâsi’l-Arabî, 2000.
• Taberânî, Ebû’l-Kâsım Suleymân b. Ahmed b. Eyyûb eş-Şâmî. Tefsru’l-Kurʾâni’l-Âzîm. Ürdün: Dar el-Kitâb es-Segafî, 2008.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiü’l-Beyân fî Tefsiri’l-Kur’ân. Daru Hicr, 2001.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemi. el-Megâzî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1984.
• Wellhausen, Julius. “Muhammad’s Constitution Of Medina”. Mohammed en de Joden te Medina. 128-138, 1975. Ya‘kūbî, İbn Vazıh Ahmed b. İshak b. Ca’fer. Tarihü’l-Ya’kubî. Beyrut, 2010.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzâk. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Beyrut: Dâru’l-Hidâye, 1984. Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. ez-. Meʿâni’l-Kur’ân ve İʿrâbuhu. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1988.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kâymâz. el-Kebâîr. Beyrût, ts. Zeyveli, Hikmet. Medine sahifesi. İstanbul: KURAMER, Birinci basım., 2019.
• Zurkânî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Abdulbâkî b. Yûsuf el-Mâlikî. Şerhuz-Zurkânî ʿalâ’l-Mevâhibi’l-Ledunniye bi’l-Menhi’l-Muhammediyye. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1996.