Pozitif psikoterapi bağlamında işlevsellik ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi

Year 2025, Volume: 3 Issue: 5, 85 - 106, 01.06.2025

Ali Eryılmaz , Ahmet Kara

Abstract

Bu araştırmanın amacı, pozitif psikoterapi bağlamında işlevsellik ölçeğini (PPTİÖ) geliştirmek ve psikometrik özelliklerini incelemektir. Bu araştırma iki ayrı çalışmadan oluşmuştur. Çalışma 1’e 211 [Yaşranj = 17-65, YaşOrt=24.56, YaşSs =8.40] gönüllü birey katılmıştır. Çalışma 2’yi 226 [Yaşranj = 19-54, YaşOrt=28.29, YaşSs =8.38] gönüllü birey temsil etmektedir. Çalışma 1’de ilk olarak PPTİÖ’nün madde analizi için alt %27 ve üst %27’lik grup ortalamalarının farkına dayalı bağımsız örneklem t-testi uygulanmıştır. Ayrıca PPTİÖ’nün madde toplam test korelasyonu Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı ile değerlendirilmiştir. Madde analizinden sonra ise PPTİÖ’nün yapı geçerliğini sınamak için açımlayıcı faktör analizi (AFA) tekniği kullanılmıştır. Çalışma 2’de PPTİÖ’nün yapı geçerliğinin diğer bir kanıtı için birinci ve ikinci düzeyde doğrulayıcı faktör analizi (DFA) tekniğinden yararlanılmıştır. Bunun yanında PPTİÖ’nün ölçüt bağıntılı geçerliliği incelenmiştir. Bunlara ek olarak PPTİÖ’nün güvenirlik analizleri için Cronbach alfa iç tutarlılık katsayı ve test-tekrar test korelasyon katsayısı yöntemleri kullanılmıştır. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda PPTİÖ’nün toplam açıklanan varyansı %67.48 ve öz değerleri 1.00’in üzerinde olan dört faktörlü bir yapısına ulaşılmıştır. PPTİÖ’de yer alan maddelerin faktör yükleri .58 ile .90 arasında değiştiği görülmüştür. Bunlara ek olarak birinci ve ikinci düzeyde doğrulayıcı faktör analizi sonucunda PPTİÖ’nün kabul edilebilir düzeyde uyum iyiliği değerlerine ulaşılmıştır.

Keywords

Pozitif Psikoterapi , İşlevsellik , Ölçek Geliştirme

Development of functioning scale in the context of positive psychotherapy and examination of Its psychometric properties

Abstract

Bu araştırmanın amacı, pozitif psikoterapi bağlamında işlevsellik ölçeğini (PPTİÖ) geliştirmek ve psikometrik özelliklerini incelemektir. Bu araştırma iki ayrı çalışmadan oluşmuştur. Çalışma 1’e 211 [Yaşranj = 17-65, YaşOrt=24.56, YaşSs =8.40] gönüllü birey katılmıştır. Çalışma 2’yi 226 [Yaşranj = 19-54, YaşOrt=28.29, YaşSs =8.38] gönüllü birey temsil etmektedir. Çalışma 1’de ilk olarak PPTİÖ’nün madde analizi için alt %27 ve üst %27’lik grup ortalamalarının farkına dayalı bağımsız örneklem t-testi uygulanmıştır. Ayrıca PPTİÖ’nün madde toplam test korelasyonu Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı ile değerlendirilmiştir. Madde analizinden sonra ise PPTİÖ’nün yapı geçerliğini sınamak için açımlayıcı faktör analizi (AFA) tekniği kullanılmıştır. Çalışma 2’de PPTİÖ’nün yapı geçerliğinin diğer bir kanıtı için birinci ve ikinci düzeyde doğrulayıcı faktör analizi (DFA) tekniğinden yararlanılmıştır. Bunun yanında PPTİÖ’nün ölçüt bağıntılı geçerliliği incelenmiştir. Bunlara ek olarak PPTİÖ’nün güvenirlik analizleri için Cronbach alfa iç tutarlılık katsayı ve test-tekrar test korelasyon katsayısı yöntemleri kullanılmıştır. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda PPTİÖ’nün toplam açıklanan varyansı %67.48 ve öz değerleri 1.00’in üzerinde olan dört faktörlü bir yapısına ulaşılmıştır. PPTİÖ’de yer alan maddelerin faktör yükleri .58 ile .90 arasında değiştiği görülmüştür. Bunlara ek olarak birinci ve ikinci düzeyde doğrulayıcı faktör analizi sonucunda PPTİÖ’nün kabul edilebilir düzeyde uyum iyiliği değerlerine ulaşılmıştır.

Keywords

Positive Psychotherapy , Functioning , Scale Development

References

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). DC: Author.
• Aydemir, Ö., & Uykur, B. (2012). Kısa işlevsellik değerlendirme ölçeği’nin Türkçe sürümünün bipolar bozuklukta güvenilirliği ve geçerliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 23(3), 193-200.
• Aypay, A., & Kara, A. (2018). Pozitif psikoterapi denge modeli bağlamında dengeli yaşam ölçeği ve dengeli yaşam temel becerileri ölçeğinin geliştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(3), 63-79. https://doi.org/10.19126/suje.408531
• Bickenbach, J., Rubinelli, S., Baffone, C., & Stucki, G. (2023). The human functioning revolution: Implications for health systems and sciences. Frontiers in Science, 1, 1118512. https://doi.org/10.3389/fsci.2023.1118512
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi
• Campo, J. V., Jansen-McWilliams, L., Comer, D. M., & Kelleher, K. J. (1999). Somatization in pediatric primary care: Association with psychopathology, functional impairment, and use of services. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 38(9), 1093-1101. https://doi.org/10.1097/00004583-199909000-00012
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1263. https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Daniels, M. (1982). The development of the concept of self-actualization in the writings of Abraham Maslow. Current Psychological Reviews, 2(1), 61-75. https://doi.org/10.1007/BF02684455
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
• Eryılmaz, A. (2012). Pozitif psikoterapi bağlamında yaşam amaçları belirleme ölçeğinin üniversite öğrencileri üzerinde psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 15(3), 166-174.
• Eryılmaz, A. (2020). Meta teori: Bir gelişim ve psikoterapi kuramı olarak pozitif psikoterapi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2023). How to design and evaluate research in education. McGraw Hill.
• Gençöz, T. (2000). Pozitif ve negatif duygu durum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15(46), 19-28.
• Handest, R., Molstrom, I. M., Gram Henriksen, M., Hjorthøj, C., & Nordgaard, J. (2023). A systematic review and meta-analysis of the association between psychopathology and social functioning in schizophrenia. Schizophrenia Bulletin, 49(6), 1470-1485. https://doi.org/10.1093/schbul/sbad075
• Hu, L., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Joseph, S., & Wood, A. (2010). Assessment of positive functioning in clinical psychology: Theoretical and practical issues. Clinical Psychology Review, 30(7), 830-838.https://doi.org/10.1016/j.cpr.2010.01.002
• Kan, Ş. G., & Memmedova, K. (2025). Developing a positive psychotherapy balance model application scale to study academicians’ skills in solving personality conflicts. Pegem Journal of Education and Instruction, 15(1), 213-220.
• Kline, P. (2014). An easy guide to factor analysis. Routledge.
• Kline, R. B. (2019). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford.
• McClure, M. M., Harvey, P. D., & Bowie, C. R. (2013). Functional impairments in schizophrenia: Characterizing employment status and the role of motivation and cognition. Journal of Abnormal Psychology, 122(4), 972-978. https://doi.org/10.1037/a0034953
• Michalak, E. E., Yatham, L. N., Kolesar, S., & Lam, R. W. (2006). Bipolar disorder and quality of life: a patient-centered perspective. Quality of Life Research, 15, 25-37. https://doi.org/10.1007/s11136-005-0376-7
• Nunnally, J. C. (1979). Psychometric theory. McGraw-Hill Book Company.
• Peseschkian, N. (1990). Positive psychotherapy: A transcultural and interdisciplinary approach to psychotherapy. Psychotherapy and Psychosomatics, 53(1-4), 39-45.
• Peseschkian, N. (1997). Positive psychotherapy: Theory and practice. Fischer TB.
• Peseschkian, N. (2002). Günlük yaşamın psikoterapisi (çev. K. Toksöz). Beyaz Yayınları.
• Peseschkian, N. (2012). Positive family therapy: The family as therapist. Springer Science & Business Media.
• Ro, E., & Clark, L. A. (2009). Psychosocial functioning in the context of diagnosis: Assessment and theoretical issues. Psychological Assessment, 21(3), 313–324. https://doi.org/10.1037/a0016611
• Rusk, R. D., & Waters, L. (2014). A psycho-social system approach to well-being: Empirically deriving the five domains of positive functioning. The Journal of Positive Psychology, 10(2), 141–152. https://doi.org/10.1080/17439760.2014.920409
• Sarı, T., Eryılmaz A., & Varlıklı-Öztürk, G. (2010). Adaption of Wiesbaden inventory of positive psychotherapy to Turkish culture. Oral Presentation, 5th World Congress on Positive Psychotherapy, 9-12 Oct, İstanbul/Turkey.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23–74. http://www.mpr-online.de
• Seçer, İ. (2018). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları. Anı.
• Skodol, A. E., Gunderson, J. G., McGlashan, T. H., Dyck, I. R., Stout, R. L., Bender, D. S., & Oldham, J. M. (2005). Functional impairment in patients with schizotypal, borderline, avoidant, or obsessive-compulsive personality disorder. American Journal of Psychiatry, 162(10), 1914-1917. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.162.10.1914
• Smelser, N. J., & Baltes, P. B. (Eds.). (2001). International encyclopedia of the social & behavioral sciences (1st ed.). Elsevier.
• Şahinöz, Ş., & Işıklı, S. (2024). Kişilik işlevsellik düzeyi-öz bildirim ölçeği: Türkçe uyarlama çalışması. Psychother Res, 13(2), 209-221.
• Villarreal, V., Sullivan, J., Hechler, J. M., & Ruiz, K. (2021). A review and psychometric evaluation of multidimensional scales of functional impairment and recommendations for practice. Journal of Applied School Psychology, 37(3), 300-318. https://doi.org/10.1080/15377903.2020.1848954
• Watson, D., Clark, L. A., & Tellegen, A. (1988). Development and validation of brief measures of positive and negative affect: The PANAS scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54(6), 1063–1070. https://doi.org/10.1037/0022-3514.54.6.1063
• Willcutt, E. G., Petrill, S. A., Wu, S., Boada, R., DeFries, J. C., Olson, R. K., & Pennington, B. F. (2013). Comorbidity between reading disability and math disability: Concurrent psychopathology, functional impairment, and neuropsychological functioning. Journal of Learning Disabilities, 46(6), 500-516. https://doi.org/10.1177/0022219413477476
• Yildiz, M., Kiras, F., İncedere, A., Esen, D., Gürcan, M. B., Abut, B., ... & Tural, Ü. (2018). Şizofreni hastaları için toplumsal işlevselliği değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19, 29-38.