PSYCHO-SOCIAL REFLECTIONS OF SOCIAL MEDIA ADDICTION IN GENERATION Z INDIVIDUALS

Year 2025, Volume: 3 Issue: 1, 70 - 94, 30.06.2025

Arif Gündüz

Abstract

The forms of communication that have evolved with the development of technology are internalized at varying rates across generations, primarily due to the different degrees of technological engagement. The internet, which developed rapidly after 2000, has turned social media into an intensive communication medium. The intensive use of social media has also led to communication problems among individuals. In this context, social media addiction has become one of the most discussed issues in the disciplines. This study investigates the relationship between social media addiction and loneliness and selfishness levels of individuals born after 2000 and defined as Generation Z. In the study a mixed methods approach including both quantitative and qualitative dimensions were used as analysis techniques. In the qualitative dimension, the design of the study was structured as a phenomenological study. Data were analyzed using content analysis technique. Data were obtained from 10 students in Generation Z completing the sentence “Social media is similar to ................; because..............”. In the quantitative dimension, the form prepared with social media addiction, loneliness and selfishness scales using the survey technique was applied to a total of 127 high school students across different grade levels and school types. The results were analyzed using the SPSS program. According to the results of the analysis, it was concluded that there is a moderate relationship between social media addiction and tendency toward selfishness in Generation Z individuals, there is a moderate relationship between social media addiction and loneliness perception, there is no significant difference between social media addiction and social gender since there is no significant difference between the mean scores between social media addiction and social gender. Ultimately, the data obtained from the quantitative analysis were supported by the qualitative findings, reinforcing the overall conclusions.

Keywords

Selfishness , Social Media Addiction , Loneliness , Generation Z

Z Kuşağı Bireylerinde Sosyal Medya Bağımlılığının Psiko-sosyal Yansımaları

Abstract

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte yeni formlar kazanan iletişim biçimleri, kuşaklar bağlamında bu iletişim biçimlerinin farklı oranlarda içselleştirilmesine neden olmaktadır. Burada temel farklılık, kuşakların tekniğin gelişimine angaje olma durumlarının derecesidir. 2000’den sonra hızla gelişen internet, sosyal medyayı yoğun iletişim mecrası haline getirmiştir. Sosyal medyanın yoğun kullanımı, aynı zamanda bireylerde iletişim problemlerini de ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda sosyal medya bağımlılığı, disiplinlerde en çok tartışılan mevzulardan biri haline dönüşmüştür. Bu çalışma, 2000 sonrasında doğan ve Z kuşağı olarak tanımlanan bireylerin sosyal medya bağımlılıkları ile yalnızlık ve bencillik düzeyleri arasındaki ilişkinin irdelenmesini esas almıştır. Araştırmada, analiz tekniği olarak hem nicel hem nitel boyutları içeren karma yöntemler kullanılmıştır. Nitel boyutta çalışmanın deseni olgu bilim biçiminde düzenlenmiştir. Verilerin analizi içerik analizi tekniğiyle yapılmıştır. Z kuşağında 10 öğrencinin “Sosyal medya ……………. benzer; çünkü……….....” cümlesini tamamlamasıyla veriler elde edilmiştir. Nicel boyutta ise anket tekniği kullanılarak sosyal medya bağımlılık, yalnızlık ve bencillik ölçekleriyle hazırlanan form, farklı lise türlerinde okuyan her sınıf seviyesinde toplam 127 kişiye uygulanmıştır. Spss programı ile sonuçlar analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre Z kuşağı bireylerinde sosyal medya bağımlılığı ile bencillik eğilimi arasında orta düzeyde bir ilişki olduğu, sosyal medya bağımlılığı ile yalnızlık algısı arasında orta düzeyde bir ilişki olduğu, sosyal medya bağımlılığı ve toplumsal cinsiyet arasında puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı için sosyal medya bağımlılığı ile toplumsal cinsiyet arasında anlamlı bir fark olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Nihai kertede nicel olarak elde edilen veriler, nitel olarak elde edilen veriler tarafından da desteklenmektedir.

Keywords

Bencillik , Sosyal Medya Bağımlılığı , Yalnızlık , Z Kuşağı

References

• Akın, A. (2007). Cinsiyet rollerinin kadının günlük yaşamına etkisi. http://www.Gencgazeteciler.Org/Crolleri.Asp sitesinden 11.12.2007 tarihinde erişilmiştir.
• Asher, S., R. ve Paquette, J., A. (2003). Loneliness and peer relations in childhood. Current Directions in Psychological Science, 12(3), 75-78.
• Aydın, G., Ç. ve Başol, O. (2014). X ve Y kuşağı: Çalışmanın anlamında bir değişme var mı? Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4(4), 1-15.
• Babacan, M., E. (2016). Sosyal medya kullanım alanları ve bağımlılık ilişkisi. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3(1), 7-28.
• Bayhan, V. (2011). Tüketim toplumunda bireyin ontolojik mottosu: “Tüketiyorum öyleyse varım”. Sosyoloji Konferansları, 43, 221-248.
• Bozkurt, V. (2018). sosyal medya kullanan gençler arasında bencillik ve yalnızlık (Yayına Haz., M.Aslan). Türkiye’nin Yüzyılı ve Geleceği Uluslararası Gençlik Sempozyumu Tebliğler Kitabı.
• Burger, J., M. (2006). Kişilik (Çev., İ., D. Erguvan Sarıoğlu). Kaknüs.
• Çakır, Ö. ve Oğuz, E. (2017). Lise öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri ile akıllı telefon bağımlılığı arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 418-429.
• Çetin, C. ve Karalar, S. (2016). X, Y ve Z kuşağı öğrencilerin çok yönlü ve sınırsız kariyer algıları üzerine bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 157-197.
• Demir Türkdoğan, R. (2019). Sosyal medya bağımlılığı ve gençlik: cumhuriyet üniversitesi örneği [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Demir, Ö. ve Acar, M. (1997). Sosyal bilimler sözlüğü (3. Baskı).Vadi.
• Elder, G., H. (1974). Children of the Great Depression: Social change in life experience. University of Chicago Press.
• Eni, Ş. (2017). Lise öğrencilerinin sosyal medya kullanma sıklığının yalnızlık algılarına etkisi [Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• ERC Raporu (2011). https://erc.europa.eu/content/annual-report-erc-activities-and-achievements-2011-0 sitesinden 20.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji (Çev., C. Güzel). Kırmızı Yayınları.
• Göktaş, P. ve Çarıkçı, İ., H. (2015). Kuşakların siyasal iletişim kültür ve liderlik açısından değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 7-33.
• Karahoca, D. (2018). İnternet bağımlılığı ve yalnızlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 13(29).
• Keleş, H., N. (2011). Y kuşağı çalışanlarının motivasyon profillerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 129-139.
• Kesikoğlu, S. (2016). Felsefede bencillik kavramı ve sosyal darwinizm eleştirisi [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Körler, Y. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çeşitli değişkenler açısından yalnızlık düzeyleri ve yalnızlık ile sosyal duygusal öğrenme becerileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kuyucu, M. (2014). Y kuşağı ve Facebook: Y kuşağının facebook kullanım alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 55-83.
• Mengi, Z. (2009). Z kuşağı geliyor. http://www.zeynepmengi.com/2012/06/z-kusagi-geliyor/ sitesinden 20.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Mengi, Z. (2011). İş başarısında kuşak farkı. http://www.optimist.com.tr/ sitesinden 20.03.2020 tarihinde erişilmiştir. Metin, S. ve Kızıldağ, D. (2017). Kuşakların kariyer beklentilerinin farklılaşması: Otomotiv sektöründe bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 340-363.
• Morva, O. (2017). Chicago Sosyoloji Okulu’nun etnografik mirasını yeniden okumak: Dijital etnografi çağında sembolik etkileşimcilik. Moment Dergi, 4(1), 135-154.
• Mücevher, M., H. (2015). X ve Y kuşağının birbirlerine karşı özellik ve etkileşim algıları: SDÜ örneği [Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Newman, D., M. (2016). Sosyoloji. (Çev., A. Arslan). Nobel Akademik.
• Özodaşık, M. (2001). Modern insanın yalnızlığı. Çizgi Kitabevi.
• Perlman, D ve Peplau, L., A. (1981). Toward a social psychology of loneliness. personal relationship in disorder (Ed. Duck, S. W. ve Gilmour, R.). Academic Press.
• Saraç, S. (2013). Toplumsal cinsiyet ve yansımaları (Ed . Gültekin L., Güneş G., Ertung C. ve Şimşek A.). Atılım Üniversitesi.
• Strauss, W. ve Howe, N. (1991). Generations: The history of America's future, 1584 to 2069. William Morrow and Company.
• Şafak, B. ve Kahraman, S. (2019). Sosyal medya kullanımının yalnızlık ve narsistik kişilik özelliği belirtileri ile ilgili ilişkinin incelenmesi. Asead, 6(2), 54-69.
• Şafak, B. ve Kahraman, S. (2019). Sosyal medya kullanımının yalnızlık ve narsistik kişilik özelliği belirtileri ile ilgili ilişkinin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 54-69.
• TDK (2020). http://www.tdkterim.gov.tr sitesinden 18.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Toruntay, H. (2011). Takım rolleri çalışması: X ve y kuşağı üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tutgun Ünal, A. (2015).Sosyal medya bağımlılığı: üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, H. (2018). Bencillik Ölçeği: Bencilliğin uyumsal, egosantrik ve patolojik biçimlerinin ölçülmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(74), 45-57.
• Yüksel, E. (2019). Sosyal medya bağımlılığı, yalnızlık ve kendini gizleme arasındaki ilişki: konya örneğinde bir saha araştırması. [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Zeybekoğlu Dündar, Ö. (2012). Toplumsal cinsiyet rollerinin televizyon reklamlarına yansıması. Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 5(1), 121-136.