1982 Anayasası Döneminde Açılan Siyasi Parti Kapatma Davalarında Anayasa Mahkemesi Üyelerinin Yargısal Tutumları Üzerine Ampirik Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 192 - 208, 11.06.2021

Fatih Güler

Öz

Siyasi partiler, demokrasinin vazgeçilmez unsuru olup “devleti yönetme” ana hedefleri ile yadsınamaz bir öneme sahiplerdir. Bir tüzel kişilik olan siyasi partilerin hukuki varlığını sonlandıran bir yaptırım olan “kapatılma”, gerçek kişilerin hukuki varlığını bir yaptırım olarak sonlandıran “idam” cezasına tekabül etmektedir. Tali kurucu iktidar tarafından kaldırılan “idam” cezasının gerekliliği ve şartları üzerine devam eden güncel tartışmalar göz önünde bulundurulduğunda, mer’i durumda olan siyasi partilerin kapatılması konusu güncel ve tartışılabilir niteliğini korumaktadır. Anayasa Mahkemesinde görülen siyasi parti kapatma davaları açılmalarından itibaren yargısal süreçleri ile birlikte kamuoyunun yakından ilgisini çekmiştir. Siyasi partiler açısından en ağır hukuksal yaptırım olan kapatılma, akademik alanda da ilgi çeken ve üzerinde durulan bir konu başlığı olmuştur. Akademik çalışmalarda siyasi partilerin kapatılması konusu ve siyasi parti kapatma davaları, genellikle supranasyonel normlara ve içtihatlara uyumu temelinde “eleştirel” bir perspektifle ele alınmıştır. Bu çalışmada 1982 Anayasası döneminde Anayasa Mahkemesinde açılan siyasi parti kapatma davaları, iddianame ve karar gerekçeleri temel alınarak bir sınıflandırmaya tabi tutulmuş olup, bu sınıflandırma temelinde Anayasa Mahkemesinin siyasi parti kapatma davaları sonuçlandırma süresi, kurumsal tutumu (kapatma/red veya oybirliği/oyçokluğu vb.) ve üyelerin bireysel yargısal tutumları incelenmiştir. Çalışmada Anayasa Mahkemesi üyelerinin yargısal tutumlarının seçildikleri kaynaklara göre (Yargıtay, Danıştay vb.) ve seçen Cumhurbaşkanına göre bir ortaklaşma gösterip göstermediği de ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Parti, Kapatma, Anayasa Mahkemesi, Yargısal Tutum

Kaynakça

• Akyazan, E. (2006). 1982 Anayasası'na Göre Siyasi Partilerin Kapatılması. Türkiye Barolar Birliği Dergisi(26), 247-276.
• Akyel, R. (2018). Türkiye'de Siyasi Partilerin Hukuksal Konumları ve Denetimi. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi(12), 115-154.
• Çelikyay, H. S., & Ekizceleroğlu, R. (2017). Türkiye'de Siyasi Partilerin Kapatılması Rejiminde Son Dönemde Yaşanan Gelişmeler. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(5), 102-109.
• Erdoğan, D. (2016). Siyasi Partilerin Temsili Demokrasi Üzerindeki Etkileri. İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 59-74.
• Gözler, K. (2012). Türk Anayasa Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin.
• Haşhaş, A. (2014). Yargı Kararlarının Kalitesi (Avrupa Hâkimleri Danışma Konseyi’nin 11 Numaralı Görüşü, Strasbourg, 18 Aralık 2008 ). Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan), 1913-1933.
• Hazar, Z. (2018). Siyasi Partilerin Kapatılması ve Demokratik Toplumda Gereklilik İlkesi: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Bir İnceleme. Yıldırım Beyazıt Huku Dergisi(2018/1), 73-106.
• Işık, H. M. (2012). Anayasa Mahkemesi Kararlarında Devletin Resmi İdeolojisi - Siyasi Parti Kapatma Kararlarının İçerik Analizi. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Karakehya, H., & İnce Tunçer, A. (2017). Ceza Muhakemesinde Hükme İlişkin Müzakere ve Oylama. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi(31), 113-140.
• Kurnaz, H. (2006). Üye Seçimi ve Bireysel Başvuru ile Bazı Yetki ve Görevleri Açısından Anayasa Mahkemesi. Yasama Dergisi(2), 92-122.
• Kuzu, B. (1987). 1961 ve 1982 Anayasalarında ve Bunlara İlişkin Siyasî Partiler Kanunlarında Siyasi Parti Kavrami, Kuruluşu ve Kapatma Rejimi (Karşılaştırmalı Bir İnceleme). İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 52(1-4), 145-184.
• Özcan, H., & Yanık, M. (2011). Siyasi Partiler Hukuku. İstanbul: Der Yayınları.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi. (2006). Venedik Komisyonu (Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu), Türkiye’ye İlişkin Görüşleri, Seçimler, Yargı ve Referanduma İlişkin Karar ve Uygulama Kodları. Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi.
• Uslu, F., & Angun, S. (2020). Türkiye’de Siyasi Parti Kapatma Nedeni Olarak “Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bölünmez Bütünlüğü İlkesi”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergis, 20(Milli Egemenlik Özel Sayısı), 39-60.
• Yavuz, E., & Özgül, M. E. (2016). 1982 Sonrası Anayasa Mahkemesinin Verdiği Siyasi Parti Kapatma Kararlarının Demokratikleşme Bağlamında İncelenmesi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4, 1-27.
• Yiğit, U. (2008). Siyasi Partilerin Temelli Kapatılması ve Kapatılması Arasındaki Farklar ve Kapatıla Partilerin Yeniden Açılması. Türkiye Barolar Birliği Dergisi(75), 165-176.