SİYASİ PARTİLERİN FESİH REJİMİ VE SİYASİ PARTİLER KANUNU 108. MADDE İPTAL KARARI BAĞLAMINDA FESHİN KAPATMA DAVASINA ETKİLERİ

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 101 - 127

Burak Taha Alpagut

https://doi.org/10.62124/kluhfd.1654945

Öz

Siyasi partilerin feshi veya kapanması; hukukumuzda Siyasi Partiler Kanunu tarafından düzenleme altına alınmış olan siyasi partilerin tüzel kişiliklerinin, parti tarafından sonlandırılması rejimine verilen isimdir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 68. maddesinin anayasal hükme bağladığı üzere siyasi partiler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarından birini teşkil etmektedir. Bu bağlamda, siyasi partilerin kendilerini feshetmelerinin partinin tüzel kişiliği ve ona bağlı olarak siyasi partinin malvarlığına ilişkin ciddi sonuçları olduğu tartışmasızdır. Dolayısıyla, fesih müessesesi, üzerinde önemle durulması gereken bir konu oluşturmaktadır. Bu çalışma kapsamında siyasi partilerin fesih kararı alma süreci, geçerlilik şartları, karardan doğan hukuki ve buna bağlı olarak mali sonuçlar, 2010 tarihli T. C. Anayasa Mahkemesi SPK 108. madde iptal kararı bağlamında, karşılaştırmalı yöntem kullanılarak inceleme altına alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Parti, Siyasi Parti Kapanması, Fesih, Anayasa Mahkemesi, Siyasi Partiler Kanunu, Siyasi Parti Malvarlığı.

Kaynakça

• Akartürk EA, ‘Anayasa Mahkemesi’nin Siyasi Partiler Yasası’nın 108. Maddesi Hakkında Verdiği İptal Kararının Parti Yasaklama Rejimi Üzerindeki Etkileri’, (2014) 10 (2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65, 77.
• Anayurt Ö, ‘Türk Hukukunda Siyasal Partilerin Kapatılması Rejimi’, (2001) 6 (23) Liberal Düşünce 5, 28.
• Balta TB, Bilge N, Gürsoy KT, Arsel İ, Kapami M, ‘Siyasi Partileri Düzenlemek Üzere Hazırlanması Düşünülen Kanun Tasarısı Hakkında Ankara Hukuk Fakültesi Komisyonunun Mütalaası’, (1963) 20 (1-4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 248, 272.
• Çelik Ö, ‘Türk Anayasa Hukukunda Siyasi Partilerin Gelir Ve Giderlerinin Mali Denetimi’, (2010) 12 (Özel) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1303, 1362.
• Çelikyay HS ve Ekizcileroğlu R, ‘Türkiye’de Siyasi Partilerin Kapatılması Rejiminde Son Dönemde Yaşanan Gelişmeler’, (2017) 6 (5) Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 102, 109.
• Çınar Ö, ‘Siyasal Yaşamımızda Serbest Cumhuriyet Fırkası Tek Partiden Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş Denemesi’, (2015) 5 (10) KTÜ SBE Sosyal Bilimler Dergisi 207, 229.
• Dinçkol B, ‘1924 Anayasası Döneminde Siyasal Muhalefet’, (2015) 21 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 339, 354.
• Erdem N, ‘Siyasi Partilerin Finansmanı Ve Mali Denetimi’, (2017) 19 (Özel) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3105, 3145.
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (29. Baskı, Ekin Yayınları 2024). Gözler K, ‘Parti Kapatmanın Kriteri Ne? Parti Kapatmaya Karşı Anayasa Değişikliği Çözüm Mü?’, (2008) (93) Türkiye Günlüğü 24, 31.
• Güler F, ‘Anayasa Mahkemesi Tarafından Siyasi Partilerin Dağılma Durumunun Tespit Edilmesi’, (2021) 7 (2) Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 293, 306.
• İba Ş, Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku. (7. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• İlgen F, ‘Türk Siyasal Hayatında Çok Partili Hayata Geçiş Süreci: İç ve Dış Siyasette Yaşanan Gelişmelerin Genel Değerlendirmesi’, (2020) 3 (1) Journal of Universal History Studies 126, 147.
• Kaboğlu İÖ,‘İfade Özgürlüğünün Siyasi Partilerce Kullanımının Sınırları’ Anayasa Yargısı 16 (Anayasa Mahkemesi Yayınları 1999).
• Karakoç R, ‘Türkiye’de Siyasi Partilerin Mali Denetimi’, (2018) (109) Sayıştay Dergisi 79, 102.
• Mehter H, ‘Siyasi Partilerin Mali Denetimi’, (1991) 8 (1) Anayasa Yargısı Dergisi 441, 468.
• Özbudun E, ‘Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi Ve Siyasal Elitlerin Tepkisi’, (2007) 62 (3) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 257, 268.
• Öztürk İ ve Sürer AE, ‘Siyasi Partilerin Kapatma Davalarının Hukuki Niteliği’, (2021) 79 (4) İstanbul Hukuk Mecmuası 1323, 1356.
• Teziç E, ‘Türkiye'de Siyasal Düşünce Ve Örgütlenme Özgürlüğü’, (1990) 7 (1) Anayasa Yargısı Dergisi 29, 46.
• Uygun O, ‘Siyasi Partilerin Kapatılması Rejiminin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi’ Anayasa Yargısı 17 (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2000).
• Ülgen Aladağ Ö, ‘Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokratik Devlet’, (2023) 40 (1) Anayasa Yargısı 371, 385.<https://adsdatabase.ohchr.org/IssueLibrary/SPAIN_Organic%20Law%206- 2002%2 0on%20political%20parties.pdf>
• <https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/3/ 2024/08/2024-Haziran-Ayi-Merkezi- Yonet im-Mali-Istatistikleri-Bulteni.pdf>
• <https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MGK_/d01/c008/mgk_010 0814 1ss0562.pdf>
• <https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbm mc0 48/kanuntbmmc048/kanuntbmmc04800648.pdf.>
• <https://www.parlamento.pt/sites/EN/Parliament/Documents/LEGartigoleiparti dos_ ENmaio2018.pdf>
• <https://ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&Gesetzes num mer=20007889>
• <https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2 010-112-nrm.pdf>
• <https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2 003-13-nr m.pdf>
• <https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/2011/1/1>
• <https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL- INF(2 000)00 1-e>
• <https://static.bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/003/332/origin al/H DP_Kapatma_Davas%C4%B1_I%CC%87ddianame.pdf?1616061573>