Savaşta Propaganda: Harp Mecmuası Örneği

Year 2023, Volume: 1 Issue: 1, 83 - 99, 23.01.2023

Betül Kavalcı Bedir

Abstract

Dünya savaş tarihinde “ilk topyekûn savaş” olarak adını yazdıran Birinci Dünya Savaşı, savaşma işinin geniş bir coğrafyaya yayılmasının yanında, cephe gerisindeki faaliyetleriyle de dikkate değer bir tarihsel olay olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu savaş yalnız cephede sürmemiş cephe gerisinde de tüm yoğunluğuyla faaliyetini sürdürmüştür. Bu bağlamda propaganda faaliyetleri önem kazanmaktadır. Savaş propagandası olarak betimlenebilen ilk basılı üretimler bu dönemde ortaya çıkmıştır. Bu dönemde propaganda faaliyetleri devletlerin savaşa katılımlarının meşruiyetini sağlamak, güven ortamı oluşturmak, hem savaşan askere hem de halka moral-motivasyon kazandırmak gibi çeşitli amaçlarla yürütülmüştür. Osmanlı İmparatorluğu’nun ileri gelen siyasi aktörleri, İttihat ve Terakki Cemiyeti mensupları, bu gibi amaçlarla savaş propagandasının en önemli örneği olan Harp Mecmuası’nı 1915 yılında faaliyete geçirmişlerdir. Mecmua toplamda 27 sayıdan mürekkeptir. Dönemin İttihat ve Terakki çizgisinde bulunan meşhur yazarlarının metin ve şiirlerinin yayımlandığı Harp Mecmuası, 27. sayısının -gecikmeli olarak- çıkarıldığı Haziran 1918’de yayın hayatını sonlandırmıştır. Şehitlere özel bir önem verilen mecmuanın genel muhtevasını Osmanlı askerinin kahramanlığı oluşturmaktadır.

Keywords

birinci dünya savaşı, propaganda, savaş propagandası, harp mecmuası

References

• Avşar, S. (2010). Birinci Dünya Savaşında İngiliz Propaganda Faaliyetleri ve Osmanlı Devleti. Atatürk Dergisi, 3 (2).
• Avşar, S. (2020). Birinci Dünya Savaşı’nda İngiliz Propagandası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ayvazoğlu, B. (2015). Edebiyatın Çanakkale’yle İmtihanı: Arıburnu ve Seddülbahir’de On Gün. İstanbul: Kapı Yayınları
• Bernays, E. L. (1942). The Marketing of National Policies: A Study of War Propaganda. Journal of Marketing, 6(3), 236–244.
• Beşikçi, M. (2015). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Solmaz, Ç. (2018). Harp Mecmuası’na Göre I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Davison WP. (1971). Some Trends in International Propaganda. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science. 398(1), 1-13.
• Güler, M. (2018). Bir manipülasyon aracı olarak rızanın imalatı. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi. 3(5), 75-101.
• İnceoğlu, Ç. (2015). Politik Bir Silah: Birinci Dünya Savaşı’nda İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD’de Propaganda Filmciliği. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 70-84.
• Kerimoğlu, H. T. (2014). Balkan Savaşları’nda Osmanlı Propagandası: Neşr-i Vesaik Cemiyeti. Tarih İncelemeleri Dergisi, 29(2), 539-561.
• Köroğlu, E. (2014). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914-1918: Propagandadan Milli Kimlik İnşasına. İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Lasswell, H. D. (1938). Propaganda technique in the world war. New York: P. Smith.
• Lutz, R. H. (1933). Studies of World War Propaganda, 1914-33. The Journal of Modern History, 5(4), 496–516.
• Mumcu, Y. (2016). Vatansever Şair Süleyman Nazif ve El-Cezire Mektupları. Söylem Filoloji Dergisi. 1(1), 118-136.
• Selvi, H. (2015). Harp ve Propaganda. (Harb-ı umumi Panoraması). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü.
• Selçuk, M. (2016). Çanakkale Seferberliği: Savaş, Eğitim, Cephe Gerisi. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Tamer, A. (2010). Birinci Dünya Savaşı’nda ABD ve İngiltere’nin Osmanlı Devleti’ne Karşı Yürüttüğü Propaganda Faaliyetlerinin Amerikan ve İngiliz Basını Bağlamında İncelenmesi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Terence, Q. (1980). Propaganda Teorisi ve Gelişimi. (Ünsal Oskay, Çev.). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 35(01), 255-307.
• Ulu, C. (2012). Çanakkale Muharebeleri Sırasında Basının Propaganda Aracı Olarak Kullanılması: Harp Mecmuası Örneği. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 10 (12), 61-83.
• Ulucutsoy, H. (2020). Cihattan İttihatçı Propagandaya: Osmanlı Savaşlarında Propaganda ve Edebiyat 1928-1912. İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
• Uluçeçen, T. H. (2020). Kapsayıcı Bir İletişim Kavramı Olarak Propaganda. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Welch, D. (Der.) (2019). Propaganda Güç ve İkna. (Selim Sezer, Çev.) İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Yolcu, C. (2020). İntibah, İbret, İntikam; Balkan Savaşı’nda Osmanlı’da Propaganda Kitapları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Zürcher, Erik Jan. (2019). Birinci Dünya Savaşı’nda Cihat ve İslam. (Ayşen Gür, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları