Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1980-2009)

Yıl 2011, Cilt: 2011 Sayı: 2, 133 - 149, 01.06.2011

İclal Çöğürcü Orhan Çoban

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1980-2009)

Öz

Gelişmekte olan ülkelerde ekonomik büyüme, bilgi ve teknoloji yetersizliği, yurtiçi tasarrufların gerekli yatırım seviyesinin gerisinde kalması, ödemeler dengesi açığı gibi nedenlerden dolayı istenen düzeyde gerçekleşememektedir. Yatırımları finanse edecek ulusal tasarrufların yetersizliği yabancı kaynak kullanımını kaçınılmaz hale getirmektedir. Bu ülkeler kalkınmanın finansmanında dış borçlanmaya sık sık başvurmaktadırlar. Literatürde dış borçlanma ve ekonomik büyüme arasında ilişki genellikle negatif yönde tespit edilmiştir. Çünkü dış borçlar alındığı zaman milli geliri artırarak ve kaynak dengesini sağlayarak ekonomik büyümeye neden olmaktadır. Fakat alınan dış borçlar ödenmeye başladığında anapara ve faiz ile birlikte ödendiğinden milli gelirde azalmaya yol açmaktadır.Bu çalışmada, dış borç ekonomik büyüme ilişkisi Türkiye ekonomisi açısından ele alınmıştır. Türkiye ekonomisine ait 1980-2009 yılları arasındaki bazı ekonomik veriler kullanılmıştır. Analizde kullanılan zaman serilerinin ADF testi ile durağanlığı incelenmiştir. Aynı düzeyde durağan hale gelen değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin varlığını araştırmak amacıyla Johansen tarafından geliştirilen eşbütünleşme (koentegrasyon) testi uygulanmıştır. En Küçük Kareler yöntemiyle bir regresyon analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucuna göre, Türkiye’deki dış borçların ve nüfus artış hızının ekonomik büyüme üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bulunan bu sonuca göre, ekonomik büyümeyi artırmak için, gerekli yatırımların yurt içi kaynaklardan karşılanması ve yurt içi tasarrufların artırılarak, dış kaynak ihtiyacının azaltılması sağlanmalıdır

Anahtar Kelimeler

Dış Borç, Ekonomik Büyüme, Eşbütünleşme, Nedensellik, Zaman Serisi

Kaynakça

• ADIYAMAN, Ahmet Turan (2006). Dış Borçlarımız ve Ekonomik Etkileri. Sayıştay Dergisi, (6), 21-45.
• AJADI, S. Ibi. and KHAN, Mohsin S. (2000), External Debt and Capital Flight in Sub-Saharan Africa, IMF Publications, Washington DC.
• AKDOĞAN, Abdurrahman (2003). Kamu Maliyesi (Genişletilmiş Dokuzuncu Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• AKLAN, Nejla Adanur (2002). Dış Borçlanma Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Etkin Bir Finansman Yöntemi Midir?, Dış Ticaret Dergisi, Sayı 25.
• AVRAMOVİC, Dragoslav, GULHATI, Ravi, HAYES, J. Philip vd. (1964). Economic Growth and External Debt. United State of America (USA): The Johns Hopkins Press
• BİLGİNOĞLU, Mehmet Ali ve AYSU, Ahmet (2008). Dış Borçların Ekonomik Büyüme Üzerinde Etkisi: Türkiye Örneği, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 1-31.
• BOWLES, Paul (1987). Foreign Aid and Domestic Saving in Less Developed Countries: Some Tests for Cousality, World Development, 15 (6), 789-796.
• CEYLAN, Servet ve DURKAYA, Mehmet (2011). Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi: Asimetrik Ko- Entegrasyon Analizi, İktisat İşletme ve Finans, 26 (301), 91-115.
• CHOTE, Robert, EMMERSON, Carl, MILLES, David, SHAW, Jonethan and edited by Judith PAYNE (2008). The IFS Green Budget. http://www.ifs.org.uk/ budgets /gb2008/index,php.
• CLAESSENS, Stijn, DETRAGIACHE, Enrica, KANBUR, Ravi and WICKHAM, Peter, (1996). Analytical Aspects of The Debt Problems of Heavily Indebted Poor Countries, World Bank Policy Research, Working Paper No: 1618, 1-48.
• CLEMENTS, Benedict, BHATTACHARYA, Rina and NGUYEN, Toan Quoc (2003). External Debt, Public Investment and Growth in Low-Income Countries. IMF Working Paper, WP/03/249, 1-25.
• CUDDINGTON, John T. (1997). Analyzing the Sustainability of Fiscal Deficits in Developing Countries, Word Bank, Policy Research Working Papers, Economics Department Georgetown University, Washington D.C. 20057-1045, 1-60.
• DIAMOND, Peter Arthur (1965). National Debt in Neoclassical Growth Model, The American Economic Review, 55 (5), 1126-1150.
• EVGİN, Tülay (2000). Dünden Bugüne Dış Borçlarımız. Ankara: Hazine Müşteşarlığı Matbaası.
• GUJARATI, Domadar N. (2005). Temel Ekonometri. (Çevirenler: Ümit Şenesen; Gülay G. Şenesen). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• HJERTHOLM, Peter (1999). Analytical History of Heavily Indebted Poor Country (HIPC) Debt Sustainability Targets, World Bank/ Nordic Workin Seminar, Review of The HIPC Initiative, Oslo. http:// www.econ.ku.dk/
• wpa/pink/2000/ 0003.pdf, Erişim Tarihi: 06.06.2011.
• HJERTHOLM, Peter, LAURSEN, Jytte and FELLOW WHİTE, Howard (1998). Macroeconomic Issues in Foreign Aid. İnternet Adresi: http://www. econ.ku.dk/wpa/pink/2000/0005.pdf. Erişim Tarihi: 27. 06. 2011.
• İNCE, Macit (2001). Devlet Borçları ve Türkiye. Ankara: Gazi Kitapevi.
• KAMIRADES, John and EDWARD, Nisan (1993). The Effects of International Debt on the Economic Development of Small Countries, Word Development, 21 (2).
• KARA, Mehmet (2001), Türkiye’nin Ekonomik Büyüme Sürecinde Dış Borç Çıkmazı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1), 95-110.
• KARA, Mehmet (2002), Türkiye’nin Ekonomik Büyüme Sürecinde Dış Borç Çıkmazı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (18), 45-62.
• KARAGÖL, Erdal (2002). The Causality Analysis of External Debt Service and GNP: The Case of Turkey,
• KLEIN, Thomas Martin. (1994). External Debt Management. Washington: Word Bank Tehnical Paper, No: 245.
• KRUGMAN, Paul (1988). Financing Vs. Forgiving a Debt Overhang, NBER Working Paper Series No: 2486.
• LIN, Shuanglin and KIM, Sosin (2001). Foreign Debt and Economic Growth, Economics of Transition, 9 (3), 635-655.
• MOREIRA, Sandrina Berthault (2005). Evaluating the Impact of Foreign Aid on Economic Growth: A Cross- Country Study, Journal of Economic Development, 30 (2), 25-48.
• MOSLEY, Paul, HUDSON, John and HORELL, Sara (1987). Aid, The Public Sector and the Market in Less Developed Countries, The Economic Journal, 97, 616- 641.
• MOSS, Todd J. and HANLEY S. Chiang (2003).“The Other Cost of High Debt in Poor Countries: Growth, Policy Dynamics and Institutions”, Center for Global Development, Issue Paper on Debt Sustainability No. 3, Washington.
• NISSANKE, Machiko and FERRARINI, Benno (2001). Debt Dynamics and Contingency Financing: Theoretical Reappraisal of the HIPC Initiative, WIDER Development Conference on Debt Relief, Helsinki, 1-44.
• OLEKSANDR, Demchuk (2003). Nonlinear Impact of External Debt on Economic Growth: The Case of Post- Soviet Countries, Master Thesis, National University of Kyiv-Mohyla Academy, Kiev.
• PATTILLO, Catherine; POIRSON, Helene and RICCI, Luca (2003). Dış Borç ve Büyüme. (Çeviren: Metin Duran). Vergi Sorunları Dergisi, Özel Ek, (177), 57-77.
• PATTILLO, Catherine; POIRSON, Helene and RICCI, Luca (June 2002a). External Debt and Growth. Finance and Development, 39 (2), 32-36.
• SERIEUX, John and SAMY, Yiagadeesen (2001). The Debt Service Burden and Growth: Evidence From Low Income Countries, The Nourth-South Institute, Canada. İnternet conference-2001-2/parallel%20papers/4_2_Serieux.pdf, Erişim Tarihi: 18.05.2011.
• SERVEN, Luis (1997). Uncertainty, Instability and Irreversible Investment, World Bank Policy Research Working Paper, No. 1722, 1-52.
• TANRIKULU, Kenan (1983). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Dış Borç İlişkisinin Değerlendirilmesi, Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Ankara.
• TARI, Recep (2008). Ekonometri (Gözden Geçirilmiş Beşinci Baskı). İzmit: Kocaeli Üniversitesi Yayın No:172.
• TÜRK, İsmail (2002). Kamu Maliyesi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• ULUSOY, Ahmet (2001). Devlet Borçlanması (Birinci Baskı). Trabzon: Derya Kitapevi. UNITED NATIONAL DEVELOPMENT PROGRAMME (UNDP) (1996). Human Development Report, New York: Oxford University Press.
• ÜNSAL, Erdal M. (2009). Makro İktisat (Gözden Geçirilmiş Sekizinci Baskı). Ankara: İmaj Yayıncılık.