The İstanbul Şehrengiz of Fâ’iz

Year 2022, Issue: 7, 120 - 149, 30.04.2022

Şebnem Şerife Ördek

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1081094

Abstract

Şehrengizs, telling the beauties and the natural and historical beauties of a city, are among the verse genres of classical Turkish literature. This genre, developed from the beginning of the 16th century, became widespread in a short time and a lot of works were written out. These works, which contain important information about the cultural life of the period in which they were written, were mostly written in masnavi verse. The language of the Şehrengiz is plain and simple compared to many other genres.
The Istanbul Şehrengiz, written by a Persian poet with the pseudonym “Fâ’iz,” who is thought to have lived at the end of the 17th century and at the beginning of the 18th century, is present at folio 28b-32a of a journal, registered with number of T 3534 in Istanbul University collection of manuscripts Library, is written in masnavi verse and has 343 couplets. The literary work in question begins with the expression of Şehrengîz-i Der-Vasf-ı Belde-i Fâhire-i İstanbul and continues with the titles of Der-Na’t-ı Seyyidü'l-Mürselîn, Münâcât, Der-Vasf-ı Eyüp, Der-Vasf-ı Galata, Der-Vasf-ı Tophane, Der-Vasf-ı Beşiktaş, Der-Vasf-ı Hisâr-ı Rumeli. Although a separate title is not opened, it is seen that the poet has included the Hagia Sophia narrative from the 90th couplet.
In this study, with the transcript of the Şehrengiz of İstanbul, some evaluations about features of type and content are carried out.

Keywords

Classical Turkish literature, şehrengiz genre, Fâ’iz, Istanbul.

Fâ’iz’in İstanbul Şehrengizi

Abstract

Bir şehrin güzelleri ile doğal ve tarihî güzelliklerini anlatan şehrengizler, klasik Türk edebiyatının nazım türleri arasında bulunmaktadır. 16. yüzyılın başından itibaren gelişen bu tür kısa zamanda yaygınlaşmış ve pek çok eser kaleme alınmıştır. Yazıldıkları dönemin kültürel hayatına dâir önemli bilgiler içeren bu eserler, çoğunlukla mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmıştır. Şehrengizlerin dili, diğer pek çok türe göre sade ve yalındır.
İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T 3534 numarada kayıtlı bir mecmuanın 28b-32a varakları arasında bulunan, 17. yüzyılın sonu 18. yüzyılın başında yaşadığı düşünülen Fâ’iz mahlaslı bir şairin Farsça kaleme almış olduğu İstanbul Şehrengizi, mesnevi nazım şekliyle yazılmış olup 343 beyittir. Söz konusu eser, Şehrengîz-i Der-Vasf-ı Belde-i Fâhire-i İstanbul ifadesiyle başlayıp Der-Na’t-ı Seyyidü’l-Mürselîn, Münâcât, Der-Vasf-ı Eyüp, Der-Vasf-ı Galata, Der-Vasf-ı Tophane, Der-Vasf-ı Beşiktaş, Der-Vasf-ı Hisâr-ı Rumeli başlıklarıyla devam etmektedir. Her ne kadar ayrı bir başlık açılmasa da şairin 90. beyitten itibaren Ayasofya anlatımına da yer verdiği görülmektedir.
Bu çalışmada İstanbul Şehrengizi’nin çeviri yazılı metnine yer verilerek şekil ve muhteva özellikleri üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Keywords

Klasik Türk edebiyatı, şehrengiz, Fâ’iz, İstanbul.

References

• Ahıshalı, R. (2007). Râmi Mehmed Paşa. İslam Ansiklopedisi. 34, 449-451.
• Akkuş, M. (1987). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Bursa Şehr-engizleri. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Aksoyak, İ. H. (2014). Fâ’iz, Börekçizâde Mustafa. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/faiz-mustafa-borekcizade [Erişim tarihi 16.02.2022].
• Aydemir, Y. (2007). Ravzî’nin Edincik Şehrengizi. Gazi Türkiyat: Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1, 97-126.
• Çelik, A. (2013). Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî’nin “Metâli’-i Cemâlî” ve “Şehr-engîz-i İstanbul” Adlı Eserleri. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(13), 671-704.
• Çelik, B. (2019). Müellifi Bilinmeyen Bir İstanbul Şehrengizi. Journal of Turkish Language and Literature, 5(1), 12-31.
• Çetinkaya, Ü. (2014). Bir Kadın Şehrengizi: Azîzî’nin İstanbul Şehrengizi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54, 229-68.
• Efe, Z. (2019a). Müellifleri Meçhul İki Şehrengiz: Üsküp ve Budin Şehrengizleri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 23, 271-314.
• Efe, Z. (2019b). Kâmî ve Revan Şehrengizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 108-123.
• İlgürel, M. (1989). Ahmed II. İslam Ansiklopedisi. 2, 33-34.
• Kaplan, Y. (2015). Seyrî ve Halep Şehrengizi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 14, 67-92.
• Karacasu, B. (2007). Türk Edebiyatında Şehrengizler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(10), 259-313.
• Karasoy, Y., Yavuz, O. (2006). Nüvîsî ve Şehrengiz-i İstanbul. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 20, 1-20.
• Kaya, H. (2015). Kâtib Davud’un İstanbul ve Vize Şehrengizi. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(12), 631-686.
• Kesik, B. (2014). Fâ’iz, Sır Kâtibi Ahmed Fâ’iz Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/faiz-sir-katibi-ahmed-faiz-efendi. [Erişim tarihi 16.02.2022].
• Kıyçak, Ö. (2019). Câbî-zâde Halîl Fâ’iz’in Türkçe Şiirleri. Journal of History School, 43, 1862-1908.
• Levend, A. S. (1957). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Özcan, A. (1989). Ali Paşa, Arabacı. İslam Ansiklopedisi. 2, 424.
• Selmani, M. (2020). Sâfî ve İstanbul Şehrengizi. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 44, 249-272.
• Tezcan, N. (2001). Güzele Bir Şehrengizden Bakış. Türkoloji Dergisi, XIV(1), 161-193.
• Tığlı, F. (2007). Türk Edebiyatında Şehrengizler. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.