Türkülerde "Körpelik"

Year 2023, Issue: 11, 370 - 389, 30.06.2023

Ümmügülsüm Candeğer , Filiz Mete

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1177083

Abstract

Türküler halkın içinde bulunduğu duygu ve durumları anlatan hece ölçüsü ile yazılıp halk ezgileri ile seslendirilen müzik türüdür. Türkülerde aşk, sevda, ayrılık, ölüm, gurbet, hastalık, kahramanlık gibi çok farklı konular işlenmektedir. Hayatın her anını kapsayan her durum türkülerde yer alır. Bu bağlamda, kültürel birikimi içinde barındıran türkülerin incelenmesi aslında bir toplumun yaşamının araştırılmasıdır.
Bu çalışma, TRT Müzik Daire Başkanlığı THM Arşivi’nde körpe kelimesinin taranmasıyla yapılmış bir doküman inceleme çalışmasıdır. Çalışmada hem gerçek anlamda yavru hayvanlar ve taze bitkiler için kullanılan hem de gerçek anlamın yanında fiziksel büyüse bile olgunlaşmasını tamamlamamış gençler için de kullanılan “körpe” sözcüğü seçilmiş ve türkülerde körpe sözcüğünün hangi bağlamlarda geçtiği ve nasıl ele alındığı incelenmiştir.
Bu amaçla belirlenen türküler, alfabetik sıraya göre incelemeye tabi tutulmuştur. Belirlenen türküler usullerine göre; kırık hava ve uzun hava türküleri olarak ayrılmış ve tablolar hazırlanmıştır. Tablolarda her türkü için repertuar numarası, incelenme ve derlenme tarihi, yöre, kaynak kişi, derleyen ve notaya alan bilgileri verilmiştir. Bu tasnifleme işinden sonra da türküler tek tek sözleri ile ele alınarak körpe kelimesinin türküdeki bağlam ve anlamı değerlendirilmiştir.

Keywords

körpe, genç, kuzu, yavru, Türk Halk Müziği

“Pure Youth” in Turkish Folk Songs

Abstract

Folk songs are a type of music that is written with syllabic meter and played and sung with folk melodies, describing the emotions and situations of the people. Many different topics such as love, infatuation, separation, death, homelessness, illness, heroism are covered in folk songs. Every situation that covers every moment of life takes place in folk songs. In this context, the study of folk songs that contain cultural accumulation is actually the study of the life of a society.
This study is a document analysis study made by scanning the word "körpe" in the Turkish Folk Music Archive of the TRT Music Department. In the study, the word "körpe", which is used both for baby animals and fresh plants in real terms, and for young people who have not completed their physical growth even though they have grown physically, was chosen and the context in which the word young is used in folk songs and how it is handled is examined.
The folk songs determined for this purpose were examined in alphabetical order. According to the determined folk songs methods; “kırık hava” and “uzun hava” songs were separated and tables were prepared. In the tables, the repertoire number, the date of examination and compilation, the region, the source person, the compiler and the note taker are given for each folk song. After this classification work, the folk songs were handled one by one with their words, and the context and meaning of the expression "körpe" in the folk song was evaluated.

Keywords

pure youth, lamb, baby, Turkish Folk Music

References

• Aça, M. (2004). Halk Şiirinde Tür ve Şekil, Türk Halk Edebiyatı (Ed. Oğuz, M. Öcal). Ankara: Grafiker Yay.
• Artun, E. (2005). Osmaniye’de Ağıt Söyleme Geleneği ve Osmaniye Ağıtları. Karacaoğlan’dan Bela-Bartok’a, Dadaoğlu’ndan-Aşık Feymani’ye Osmaniye Kültür Sanat ve Folklor Sempozyumu. Ankara, 1-30.
• Artun, E. (2010). Çukurova Ağıt Söyleme Geleneğinde Gelin Göçürme. Halk Kültüründe Göç Uluslararası Sempozyumu. Balıkesir, 120-147.
• Artun, E. (2013). Türkü Söyleme Geleneği ile Türkülerde Tür, Şekil ve Tasnif Üzerine Düşünceler. 4. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, Türkü, Türkülerimiz, Öyküleriyle Türküler Sempozyumu, 22- 24 Mart 2013, Fethiye-Muğla.
• Awezov, M. (1997). Kozı Körpeş- Bayan Sulu. (Akt. Zeyneş İsmail ve Ahmet Güngör). Bilig, 5, 93-106.
• Bekki, S. (2004). Baş Yastıkta Göz Yolda Sivas Türküleri. İstanbul: Kitabevi.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 2. Baskı.
• Boyraz, Ş. (1996). Kozı Körpeş Bayan Sulu Hikayesinin Üç Versiyonu Üzerinde Mukayese Çalışması. Bilig, 2, 121-134.
• Candeğer, Ü. (2020). Cebel-i Bereket’ten Osmaniye’ye Göç ve İskan (1850-2020), Osmaniye Araştırmaları I, Ankara, Gazi, 301-321.
• Çaykıran, G. (2021). Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon’un İşgali ve Müslüman Mültecilerin Durumu. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 19(33), 123-155.
• Dizdaroğlu, H. (1969). Halk Şiirinde Türler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doğan, A. S. (2012). Erzurum’da Oyun Folkloru. Sanat Dergisi, (20), 25-40.
• Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı, İzmir.
• Ergün, M. (2019). Dede Korkut Hikayelerindeki İnsan Yetiştirme. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi, 1(2), 78-90.
• Ersin, A. (2020). Ankara Türküleri Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Görkem, İ. (2001). Türk Edebiyatında Ağıtlar, Çukurova Ağıtları, Metin- İnceleme. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Güzel, A. ve Torun, A. (2003). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kafkasyalı, A. (2010). Türkü. Türk Yurdu Dergisi, Ocak- 99, 269.
• Karakaş, A. (2011). Çukurova Türkü Söyleme Geleneğinde Hikâyeli Türküler (Adana-Osmaniye). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karçığa, S. (2015). Dede Korkut Kitabı’nın Anlam Bilimsel Çözümlenmesinde Kavram Alanının Rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Karçığa, S. (2016). Dede Korkut Kitabı’nda Alplık Kavramı ve Alp Tipi İnsanların Özellikleri. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 51, 259-272.
• Kaya, A. (2016). Kırım Türk-Tatar Destanlarının Arketipsel Sembolizm Bağlamında Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, D. (1999). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ.
• Köprülü, O. F. (1995). Ferik. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 12, s. 399). İstanbul: TDV Yayınları.
• Mete, F. ; Aksay Albuz, S.; Candeğer, Ü. (2022). Halk Türkülerinde Saklanan Hayatlar: Kadın Ağzı Türküleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 582-594.
• Nauanova, G. (2020). Kozı Körpeş Bayan Sulu Destan Üzerine Bir Tahlil Denemesi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (48), 1-9.
• Özbek, Mehmet (2010). Türkü Deyip De Geçme Tanı. Türk Yurdu Dergisi, Ocak – 99, (269).
• Özdemir, A.Z. (2023). https://www.repertukul.com/KOYUN-GELIR-YATA-YATA-Gelin-Ayse-Ornek-1-605, [E.T.07.05.2023].
• Tığ, İ. (2023). http://bolgehaber67.net/kose-yazisi/1198/polattaki-felaket.html, [E.T. 06.06.2023]. TRT Müzik Dairesi THM Repertuar Arşivi.
• Türker-Küyel, M. (1986). Gençlik Kavramı. Erdem, 2 (4- Ocak), 1-11.
• Yakıcı, Ali (2007). Halk Şiirinde Türkü/Tanım-Tasnif-İnceleme-Metin. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yücel, H. (2011). Türk Halk Müziği Üzerine Bir İnceleme. Akademik Bakış Dergisi, (26), Eylül-Ekim, 1- 13.
• İnternet Kaynakları:
• www.repertukul.com, Erişim Tarihi: 07.03.2022.
• https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 11.03.2023