Anadolu Masallarında Kıskançlık Olgusu ve Cezaları

Year 2023, Issue: 11, 464 - 478, 30.06.2023

Recep Demir

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1272426

Abstract

Masal türü ve masal anlatma geleneği; Türk halk edebiyatı, Türk folkloru ve Türk kültürü açısından önemli bir alan kabul edilmektedir. Çocukların ninni ile birlikte ilk kez karşılaştıkları edebi tür olan masallar; olağanüstü kişi ve olayların anlatıldığı, genellikle hayali zaman ve mekânda vuku bulan, topluma ait kültürel veriler barındıran, eğlendirirken aynı zamanda eğiten ve öğreten metinlerdir. Bireyin toplumun beklentileri doğrultusunda yetiştirilmesinde önemli katkısı olan masallar, küçük yaşlardan itibaren çocuklara değer eğitimi veren edebi metinlerin başında gelmektedir. Öncelikli tüketicisi çocuklar olan masallar aynı zamanda iyi ile kötünün, doğru ile yanlışın mücadelesine de sahne olmaktadır. İyinin kötüye, doğrunun yanlışa karşı gösterdiği çaba metinlerin sonunda genellikle iyi ve doğrunun zaferiyle noktalanmaktadır. Suç işleyen ve kötülük yapanlar ise masaldaki adalet algısı doğrultusunda cezalandırılmaktadır. Günümüz hukuk sisteminde var olan yasa-hâkim ilişkisi, masal dünyasında “Türün gereklilikleri (yasa)-anlatıcı (hâkim)” şekline bürünerek kendi içerisinde adalet sistemini oluşturmuştur. Masallarda kötülük yapan veya suç işleyen kahramanlara, türün genel kaideleri dahilinde anlatıcının kişilik özelliklerine, karakterine ve kararına uygun ceza verilmektedir. Anadolu masallarında tespit edilen ve masalların büyük çoğunluğunda ölüm ile cezalandırılan suçlardan biri kıskançlık olmuştur. Kıskançlık, gerçek hayatta değerlendirildiğinde bir suç unsuru olarak görülmemekle birlikte masallarda işlenen birçok suçun oluşmasında temel sebeptir. Masal metinlerinde genellikle “anormal kıskançlık” ile karşılaşılmaktadır. Bu tür kıskançlıkta birey, kaybetmekten korktuğu şeyi saplantı haline getirir. Bu durum aşırılık, şiddet ve saldırganlık gibi istenmeyen davranışlara yol açar ve kahramanı suça yönlendirir. Masal ahlakı açısından tasvip olunmayan davranışlar sergileyen kahraman da yine masal içi adalet sistemine göre cezalandırılmaktadır. İşlenen benzer suçlara verilen cezalar masaldan masala büyük değişiklikler göstermektedir. Belirlenen eş metinlerde (varyantlarda) cezaların çeşitlilik göstermesinde anlatıcının kişilik özellikleri rol oynamaktadır.

Keywords

Anadolu masalları, kıskançlık, suç, ceza.

The Case of Jealousy and Its Penalties in Anatolian Tales

Abstract

Folk tale and tale-telling tradition is considered an important field for Turkish folk literatüre, Turkish folklore and Turkish culture. Folk tales, which are the literary genres that children encounter for the first time with lullabies, are texts that mention fantastic people and events, usually take place in imaginary time and place, contain cultural data belonging to the society, educate and teach while entertaining at the same time. Folk tales, which have an important contribution in raising the individual in line with the expectations of the society, are at the forefront of the literary texts that provide value education to children from an early age. Folk tales, whose primary consumers are children, are also the scene of the struggle between good and evil, right and wrong. The effort of the good against the evil, the right against the wrong, usually ends with the victory of good and right at the end of the texts. Those who commit crimes and do evil are punished in line with the perception of justice in the folk tale. The relationship between the law and the judge, which exists in today’s legal system, has formed the justice system in itself by taking the form of “necessities of the genre (law)-narrator (judge)” in the folk tale world. The heroes who do evil or commit crimes in folk tales are punished in accordance with the personality traits, character and decision of the narrator within the general rules of the genre. Jealousy was one of the crimes that were determined in Anatolian folk tales and punished with death in the vast majority of these tales. Jealousy is not seen as an element of crime when evaluated in real life, but it is the main reason for many crimes committed in folk tales. In folk tales, “abnormal jealousy” is often encountered. In this type of jealousy, the individual becomes obsessed with what s/he fears losing. This leads to undesirable behaviors such as extremism, violence, aggression and leads the hero to crime. The hero, who exhibits behaviors that are not approved in terms of folk tale morality, is also punished according to the folk tale justice system. Penalties for similar crimes vary greatly from tale to tale. The personality traits of the narrator play a role in the variety of punishments in the determined co-texts (variants).

Keywords

Anatolian Folk tales, jealousy, crime, penalty.

References

• Alangu, T. (2017). Billur Köşk Masalları. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları.
• Alptekin, A. B. (2002). Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aslan, F. (2013). Naki Tezel’in İstanbul’dan Derlediği Masallar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Boratav, P. N. (2009). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav, P. N. (2015). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Boratav, P. N. (2017). Az Gittik Uz Gittik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Buunk, A. P. ve Fernandez, A. M. (2020). Don´t Cheat Like I Did: Possessive Jealousy and Infidelity in Close Relationships. Interpersona: An International Journal on Personal Relationships, 14(2), 211-216.
• Çağrıcı, M. (1997). Haset. TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 16, s.378-80). İstanbul: TDV Yayınları.
• Demir, R. (2018). Anadolu Masallarında Suç ve Ceza Motifi. Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Demirtaş, A. ve Dönmez, A. (2006). Yakın İlişkilerde Kıskançlık: Bireysel, İlişkisel ve Durumsal Değişkenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 3(17), 181-191.
• DeSteno, D. A. ve Salovey, P. (1996). Evolutionary Origins of Sex Differences in Jealousy?: Questioning the “fitness” of the Model. Psychological Science, (7), 367-372.
• Dillon, Lisa. (2013). Functıonal Aspects of Jealousy Across The Lifespan. Human Ethology Bulletin, 28(2), 13-26. Erdoğan, O. (2011). Çocuk Hakları. İstanbul: Acar Basım Yayıncılık.
• Foucault, M. (2013). Hapishanenin Doğuşu. (çev. Mehmet Ali Kılıçbay). Ankara: İmge Kitabevi.
• Güllü, İ. (2014). Suç Olgusuna Teorik ve Eleştirel Bir Yaklaşım. KMÜ Sosyal ve Araştırmalar Dergisi, (16), 104-107. Günay, U. (2011). Elazığ Masalları ve Propp Metodu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kunos, I. (2016). 44 Türk Masalı. İstanbul: Tuti Kitap.
• Oğuz, M. Ö. (1999). Türk Halkbilimi Çalışmalarında Eşmetin (Varyant) ve Benzer Metin (Versiyon) Sorunu. Milli Folklor, 11(42), 2-5.
• Önal, M. N. (2011). Muğla Masalları. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Özçelik, M. (2004). Afyonkarahisar Masalları. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Pines, A. M. ve Friedman, A. (1998). Gender Differences in Romantic Jealousy. The Journal of Social Psychology, 1(138), 54-71.
• Sakaoğlu, S. (1973). Gümüşhane Masalları. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Seyidoğlu, B. (2016). Erzurum Masalları. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Spielman, P. M. (1971). Envy and Jealousy: An Attempt at Clarification. The Psychoanalytic Quarterly, 40(1), 59-82.
• Şimşek, E. (2001). Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tezel, N. (2017). Türk Masalları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Tomanbay, İ. (1999). Sosyal Çalışma Sözlüğü. Ankara: Selvi Yayınevi.
• Tökel, D. A. (2008). Bana Masalını Söyle Sana Kim Olduğunu Söyleyeyim. Buruciye Dergisi (2), 40-44.
• Tuğrul, M. (1969). Mahmutgazi Köyünde Halk Edebiyatı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Tuna, E. (2018). Haset ve Kıskançlığın Tanımlanması ve Klinik Görünümü. DTCF Dergisi. 58(2), 1751-1767.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. (haz. Şükrü Halûk Akalın vd.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yavuz, M. H. (2009). Masallar ve Eğitimsel İşlevleri. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Yavuz, M. H. (2014). Az Gidenler Uz Gidenler. İstanbul: Kaynak Yayınları