Âşık Veysel’in Şiirlerinde Dinî Tasavvufi Bir Unsur Olarak Toprak

Year 2023, Issue: 12, 349 - 362, 26.09.2023

Hakan Tikdemir

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1348092

Cited By: 1

Abstract

Toprak, insanlık tarihi boyunca kutsal bir değere sahip olmuştur. Birçok kültürde hayatın kaynağı olarak kabul edilmiş, insanlar tarafından korunması ve saygı gösterilmesi gerektiğine inanılmıştır. Türkler arasında toprağın kutsallığı İslamiyet ile birlikte korunmuş, tasavvuf anlayışı ile anlamı genişletilmiştir. Toprak unsuru, dinî tasavvufi açıdan yüklenen pek çok anlam ile beraber âşıklık şiir geleneği içinde yüzyıllar boyunca işlenmiştir. Toprak unsurunu şiirlerinde dinî ve tasavvufi yönleri ile ele alan ve geleneği temsil eden âşıklar arasında Âşık Veysel (1894-1973) bulunur. Şiir söyleyerek insanlara dinî ve tasavvufi düşüncelerini motifler aracılığıyla yansıtan Âşık Veysel’e göre toprak, insanın köklerinin bulunduğu aynı zamanda ölümden sonra döneceği yerdir. Allah’a olan teslimiyetin ve sadakatin göstergesidir. İnsanın arayışına yol açar, kendine ve yaratıcısına dönüşünü sağlar. Vuslat için çıkılan yolculukta yol gösteren bir mürşittir. Allah’ın rahmet ve bereketinin neticesi olarak tabiatın dengesini kurar, ürün verir, yedirir, içirir. Çalışkan insana kollarını açarak onu bağrına basar, emeğine karşı cömert davranır ve alın teri ile kazanılan kazancın helal olmasını sağlar. Âşık Veysel, doğumundan ölümüne kadar her zaman yanında durup kılavuzluk eden bu mürşidine “sadık yâr” ve “dost” olarak seslenir. Çalışmada, Âşık Veysel’in toprak unsuruna yer verdiği şiirlerinin tamamı ele alınmıştır. Belirlenen dize veya dörtlükler, toprağın dinî tasavvufi yönlerini vurgulamak amacıyla bağlamına uygun bir şekilde yaratılış; ölüm; nefis; ilahi aşk, seyri sülûk ve teslimiyet; mürşit; hayat, rahmet ve bereket; çalışkanlık, emek ve helal rızık imgeleri altında incelenmiştir. Bu sayede, diğer çalışmalardan ayrılarak Âşık Veysel’in şiirlerdeki toprak unsurunun dinî ve tasavvufi anlamları üzerine daha derinlemesine bir inceleme sunulmuştur. Şiirlerin insanın kendisiyle, toplumla, tabiatla ve Allah ile ilişkisini anlaması noktasında yol gösterici olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Âşık şiiri, toprak, din ve tasavvuf.

Soil as a Religious Sufi Element in Âşık Veysel’s Poems

Abstract

Soil has had a sacred value throughout human history. It was accepted as the source of life in many cultures and it was believed that it should be protected and respected by people. Among the Turks, the sanctity of the land was preserved with Islam, and its meaning was expanded with the understanding of Sufism. The earth element, along with many religious and mystical meanings, has been used in the minstrelsy poetry tradition for centuries. Âşık Veysel (1894-1973) is among the minstrels who deal with the earth element in their religious and mystical aspects in their poems and represent the tradition. According to Âşık Veysel, who reflects his religious and mystical thoughts to people through motifs by singing poetry, soil is the place where man's roots are located and where he will return after death. It is a sign of submission and loyalty to Allah. It leads to man's search and enables him to return to himself and his creator. He is a mentor who guides the journey towards reunion. As a result of God's mercy and blessings, it establishes the balance of nature, produces crops, provides food and drink. He embraces hard-working people with open arms, treats them generously towards their efforts, and ensures that the earnings earned through hard work are halal. Âşık Veysel calls this mentor, who always stood by him and guided him from birth to death, as his "faithful companion" and "friend". In this study, all of Âşık Veysel's poems that mention the element of soil have been examined. The identified lines or quatrains have been analyzed under the themes of creation, death, ego, divine love, spiritual journey and submission, guide, life, mercy, blessing, hard work, labor, and halal sustenance in order to emphasize the religious and Sufi aspects of soil in their context. Thus, a more in-depth examination of Âşık Veysel's poems regarding the religious and Sufi meanings of the element of soil is presented, setting it apart from other studies. It has been determined that the poems guide people in understanding their relationships with themselves, society, nature, and God.

Keywords

Minstrel poetry, soil, religion and sufism.

References

• Araz, R. (2008). Âşık Veysel’in Şiirinde Dinî ve Tasavvufî Temayüller. Berceste Aylık Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, 7 (68), 28-33.
• Cemiloğlu, İ. (1991). Dilimizdeki “Kara” Kelimesi Hakkında. Milli Folklor, 12, 22-26.
• Çeribaş, M. (2011). Âşık Veysel’in Duygu ve Düşünce Dünyasında Toprak. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 134, 70-72.
• Çerkezoğlu, E. (2015). Âşık Veysel Şatıroğlu’nun şiirlerinde Din ve Dindarlık. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Çetin, N. (2015). İslâm Tarihinde Birlikte Yaşama Ahlâkına Tasavvuf Düşüncesinin Katkısı (Hacı Bektâş-ı Velî, Mevlânâ ve Yûnus Emre’den Örnekler). The Journal of Academic Social Science Studies, 36, 281-298.
• Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ez-zebidî (2014). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh ve Tercemesi. (Çev. Harun Ünal), İstanbul: Ravza Yayınları
• Gölpınarlı, Abdülbaki (2017). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Harmancı, M. (2014). Kutlu Başlangıçtan Ebedi İstirahatgaha: Türk Tasavvuf Edebiyatında Toprak Algısı. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 13, 23-38.
• Kalafat, Y. (2017). Mitoloji-Tasavvuf İlişkilendirmesinde Âşık Veysel’de Toprak. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, 24-25 Mayıs 2015, Sivas: İlk Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, C. 1, 139-151.
• Kaya, D. (2004). Âşık Veysel. Sivas: Sivas Valiliği Yayınları.
• Kuşeyrî, A. (2013). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi. İstanbul: İlk Harf Yayınevi.
• Oğuzcan, Ü. Y. (1971). Âşık Veysel Şatıroğlu Dostlar Beni Hatırlasın. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Ögel, B. (2003). Türk Mitolojisi, C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Pala, İ. (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: LM Yayınları.
• Şenocak, E. (2017). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Toprak Ana. Turkish Studies, 12 (21), 503-518.
• Şentürk, L. ve Yazıcı S. (2005). İslâm İlmihali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Şimşek, E. (2016). Âşık Veysel’in Âşıklık Geleneği İçerisindeki Yeri Üzerine Değerlendirme. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 9, 117-126.
• Şimşek, S. (2017). Tasavvuf Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük (haz. Haluk Şükrü Akalın - vd.). Ankara: Tük Dil Kurumu Yayınları.
• Uludağ, S. (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Uyguner, M. (1971). Âşık Veysel’in Tasavvuf’a Dönük Şiirleri. Türk Dili Aylık Dil ve Edebiyat Dergisi, 24 (236), 144-150.
• Yazır, E. M. H. (2011). Kur’ân-ı Kerîm’in Yüce Meali (Sad. Mustafa Kasadar). İstanbul: Ravza Yayınları.