Kutadgu Bilig’deki Bağlaçların Tespiti ve Tasnifi

Year 2023, Issue: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 322 - 331, 27.10.2023

Rebiyanmu Maımaıtı

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1357415

Abstract

Bağlaçlar dahil bağımlı kelimeler, bir dilin gelişiminin belirli bir aşamasında ortaya çıkmıştır ve bu kelimelerin sayısı bağımsız kelimelerden çok daha azdır. Aynı şekilde bağımlı kelimelerin farklı dönemlerdeki sayısı, anlamı, kullanımı ve işlevleri de dilin gelişim sürecine göre farklılık göstermektedir. Bu nedenle, dilin belirli bir gelişim aşamasındaki bağımlı kelimelerin tespiti, o dilin söz varlığının değişiminin ve tarihsel gelişiminin belirlenmesinde önemlidir.
Kutadgu Bilig, Hakaniye edebî dilinin en güzel örneği olma sıfatıyla, o dönem edebî dilinin genel durumunu anlamamız açısından önemli bir eserdir. Kutadgu Bilig üzerindeki araştırmalara katkıda bulunmak ve Hakaniye edebî dilindeki bağımlı kelimelerin kullanım durumunu anlamak için çalışmamızda yani Kutadgu Bilig’de kaydedilen bağlaçlara değinilecektir.
Makalede ilk olarak Kutadgu Bilig’de bağlaç görevinde kullanılan kelimeler tespit edilerek, her biri örnekleriyle anlamı ve işlevleri bakımından incelenmiştir. Ardından bu bağlaçlar yapısı, kökeni, bağlama kapsamı ve işlevsel anlamları bakımından sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Sonunda Kutadgu Bilig’de bulunan bağlaçların, Çağdaş Uygurcadaki bağlaçlar ile karşılaştırması yapılarak, o dönem edebî dilindeki bağlaçların genel durumu ve gelişim süreci hakkında görüşler ortaya konulacaktır.

Keywords

Kutadgu Bilig, bağlaçlar, tespit, tasnif.

Determination and Classification of Conjunctions in Kutadgu Bilig

Abstract

Function words, including conjunctions, are a phenomenon that occurs at a particular stage of a language’s development, and their quantity is much smaller than that of independent words. Likewise, the number, meaning, usage and functions of function words in different periods vary according to the developmental stage of the language. For this reason, the determination of dependent words at a certain stage of language development is important in determining the change and historical development of the vocabulary of that language.
Kutadgu Bilig, as the best example of Hakaniye literary language, is an important work in terms of understanding the general situation of the literary language of that period. In order to contribute to the research on Kutadgu Bilig and to understand the usage of dependent words in Hakaniye literary language, our study will focus on the conjunctions recorded in Kutadgu Bilig.
In the article, firstly, the words used as conjunctions in Kutadgu Bilig are identified and each of them is analyzed in terms of their meaning and functions with examples. Then, these conjunctions are categorized in terms of their structure, origin, contextual scope and functional meanings. Finally, by comparing the conjunctions found in Kutadgu Bilig with the conjunctions in Contemporary Uyghur, the general situation and development process of conjunctions in the literary language of that period will be put forward.

Keywords

Kutadgu Bilig, conjunctions, detection, classification.

References

• Adalı, O. (1979). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ağca, F. (2019). Kutadgu Bilig’de “ara … ara(la) …” Bağlacı Üzerine. Uluslararası Kutadgu Bilig Kurultayı, 59–70.
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu bilig: Metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çetin, E. (2007). Kutadgu Bilig’de ne Soru Sözcüğü ve Kullanımları. Kazakistan ve Türkiye’nin Ortak Kültürel Değerleri Sempozyumu Bildirileri, 437–444.
• Cheng, S., Yakup, A., Kérim, M., Zhang, D., Zhang, L., Hu, Y., Talant, & Jin, C. (1996). Hazirqi Zaman Uyghur Tili Grammatikisi. Xinjiang Halk Neşriyatı.
• Clauson, G. (1981). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth-century Turkish. Universitas Szegediensis de Attila Jozsef Nominata.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Lu, J., & Ma, Z. (1999). Xiandai Hanyu Xuci Sanlun. Yuwen Chubanshe.
• Maimaiti, R. (2022). Yeni Uygurcadaki Alıntı Bağlaçların Tarihsel Gelişimi Üzerine. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 884–892.
• Qutadgu Bilig. (1984). Milletler Neşriyatı.