Research on Animal Names in 18th Century Turkey Turkish

Year 2024, Issue: 14, 584 - 642, 29.02.2024

Uğur Akıl , Nevzat Özkan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1350115

Abstract

In this article, 30 works from the 18th century were scanned and the animal names found in these works were identified. The names of the scanned works and the list of abbreviations used for these works are given at the end of the article. In the article, the definition of animal names is made by us, and the abbreviation is given in parentheses depending on the work in which the word is mentioned. After the definition, the Latin name of the word is given in parentheses. The uses of animal names in the Köktürk period, Old Uyghur Turkish, Karakhanid Turkish, Khwarezm Turkish, Kipchak Turkish, Old Anatolian Turkish and Chagatai Turkish were tried to be determined and the phonetic changes in the words were explained. Animals are classified as follows: •Passenger and Pack Animals; •Fish and Other Marine Animals; •Birds; •Cattle, sheep and other domestic animals; •Wild and feral animals; •Poultry; •Flies, Insects and Insects; •It is divided into 8 separate subheadings as reptiles. A total of 222 animal names were identified in 30 scanned works. Statistical information is given at the end of the study about how many of these animal names are of Turkish origin and how many of them are borrowed.
When examining animal names, if more than one name of an animal was used (bulbul-andelib-hezar), the most commonly known name of the word was referred to (andelib: cf.: bulbul, etc.) and the details of the word were discussed in this article.
During the analysis, if the spelling of the word was the same throughout the period in which it was used, an example was given from a work from that period. However, if there are two different spellings in the same historical period, examples of both spellings are given.

Keywords

18th century, animal names, vocabulary, Turkish, zoology.

Project Number

yok

18. Yüzyıl Türkiye Türkçesi Hayvan Adları Üzerine İnceleme

Abstract

Bu yazıda 18. yüzyıla ait 30 eser taranmış ve bu eserlerde rastlanan hayvan adları tespit edilmiştir. Taranan eserlerin adları ve bu eserler için kullanılan kısaltma listesi yazı sonunda verilmiştir. Yazıda hayvan adlarının tanımı tarafımızdan yapılmış, kelimenin hangi eserde geçtiğine dair parantez içinde kısaltma verilmiştir. Tanımdan sonra parantez içinde kelimenin Latince adı verilmiştir. Hayvan adlarının Köktürk devri, Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi ve Çağatay Türkçesindeki kullanımları belirlenmeye çalışılmış ve kelimede meydana gelen fonetik değişimler açıklanmıştır. Hayvanlar şu şekilde tasnif edilmiştir: •Binek ve Yük Hayvanları; •Balıklar ve Diğer Deniz Hayvanları; •Kuşlar; •Büyükbaş, küçükbaş ve diğer ehlî hayvanlar; •Yabani ve vahşi hayvanlar; •Kümes hayvanları; •Sinek, Böcek ve Haşerat Cinsi Hayvanlar; •Sürüngenler şeklinde 8 ayrı alt başlığa ayrılmıştır. Taranan 30 eserde toplam 222 hayvan adı tespit edilmiştir. Bu hayvan adlarının ne kadarının Türkçe kökenli ne kadarının alıntı olduğuna dair çalışma sonunda istatistik bilgisi verilmiştir.
Hayvan adları incelenirken bir hayvanın birden fazla ismi kullanılmışsa (bülbül-andelib-hezar) kelimenin en yaygın bilinen adına gönderme yapılmış (andelib: krş: bülbül gibi) ve kelimeye dair ayrıntılar bu maddede ele alınmıştır.
İnceleme yapılırken kelimenin geçtiği dönem boyunca yazımı aynıysa o devre ait bir eserden örnek verilmiştir. Ama aynı tarihî dönemde iki farklı yazım varsa bu iki yazımdan da de örnek verilmiştir.

Keywords

18. Yüzyıl, hayvan adları, söz varlığı, Türkçe, zooloji.

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

References

• Hayvan Adlarını Tespit İçin Taranan 18. Yüzyıla Ait Eserlerin Kaynakçası ve Kısaltmaları
• Altun, K. (2002). Tuhfe-i Kusuri, Tazmin-i Şahidi. Kayseri: Laçin Yayınlar=[TK]
• Ayar, M. H. (2016). Osman Şâkir Bozokî’nin Müselles-nâme İsimli Türkçe-Arapça- Farsça Manzum Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi=[OŞM].
• Aydüz, S; vd. (2015). Mustafa ibn İbrahim, Humbara ve Ateşli Silahlar. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı=[HAS]
• Bayram, S. (2006). Azbi Baba Hayatı- Eserleri-Sanatı ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi =[BABD]
• Cıdık, M. (2021). Lehcetü’l-Lügat ve Söz Varlığı. Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi Demirci, İ. (2012). Tuhfe-i Vehbi Manzum Sözlük. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi=[DTV] Demirkol, H. Ç. (2003). Divan-ı Nüzhet. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi=[DND]
• Doğan, Ş. (2011). Ebulfeyz Mustafa Efendi, Risale-i Feyziyye fi Lügati’l-Müfredati’t-Tıbbiyye. İstanbul: Değişim= [EME]
• Dursunoğlu, H. (1996). Şeyhülislam Muhammet Şerif Efendi’nin Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi=[ŞMŞD]
• Düzenli, M. B. (2015). Farsça-Türkçe Manzum Bir Sözlük: Tuhfetü’l-Hâfız. Turkish Studies, Volume 10/12, Summer 2015, s. 329-370 =[THD]
• Ekici, H. (2017). Bosnalı Atfî Ahmed Efendi’nin Şerh-i Tuhfe-i Şahidî’si, (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük-Dizin). Doktora Tezi. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi=[BAAE]
• Ekici, H. (2019). Şahinzade Ali Dilkesir el-Mar’aşi, Tuhfetü’l-Vüzera. Ankara: Sonçağ Akademi=[ŞADM]
• Ekici, H. (2021). Eşref Feyzi, Lügat-i Hoş-eda. Ankara: Türk Dil Kurumu =[LHE]
• Erol, M. (2002). Azbi Baba Divanı. Doktora Tezi. Çanakkale: 18 Mart Üniversitesi=[EABD]
• Ertürkoğlu, E. (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lügaz’ı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi=[EDL]
• Günay, F. (2001). Raşid (Vakʿanüvis) Hayatı, Edebi Kişiliği, Divanının Tenkitli Metni ve İncelemesi. Doktora Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi=[VRD]
• Kalkışım, M. (1992). Şeyh Galib Divanı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi=[KŞGD] Karakütükçü, N. (2017). Geleneksel Bir Manzum Sözlük: Tuhfe-i Şadi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6/7: 114-151=[KTŞ]
• Karamanoğlu, F. M. (2021). Hanyalı Hafız İbrahim, Lügat-i Erbaʿa (Arapça, Farsça, Yunanca, Türkçe Manzum Sözlük. Doktora Tezi. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi= [KLE]
• Kırkkılıç, A. (1999). Şeyhülislam Mehmet Esad Efendi, Lehcetü’l-Lügat. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ocak, F. (2019). Amasyalı Akif Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi=[AMAD]
• Okçu, N. (tarihsiz). Şeyh Galib Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. [ekitap]=[OŞGD]
• Rashid, A. N. (2019). Sivaslı İzzet Osman Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi =[SİOD]
• Şahin, Ö. (2016). Ahmet Hayati-yi Elbistani’nin Şerh-i Tuhfe-yi Vehbi Adlı Eseri Şerhü Tuhfeti’l-Manzumeti’d-Dürriyye fi Lügati’l-Farısiyye ve’d-Derriyye (İnceleme, Tenkitli Metin, Sözlük, Tıpkıbasım). Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi= [AHE]:
• Şeyhülislam Mehmet Esat Efendi (1801). Lehcetü’l-Lügat. İstanbul: Matbaa-i Amire=[LL]
• Şimşek, S. (2013). Edirneli Şeyh Ali Senai el-Celveti, Hayatı, Eserleri, Tasavvufi Görüşleri ve Divanı. Edirne: Edirne Valiliği =[ŞASC]
• Tiryakiol, S. (2013). Dil Öğretimi Geleneğimizde Manzum Sözlükler, Mütercim Asım Efendi, Tuhfe-i Asım Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi=[STTA]
• Topuz, G. (2019). Osmanlı Türkçesi Çok Dilli Sözlüklerinden Lûgat-i Erbaʿa (Arapça-Farsça-Türkçe-Yunanca), (İnceleme-Metin-Girit Yunancası-Sözlük-Dizin), Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Medeniyet Üniversitesi =[TLE]
• Ural, E. (2010). Şeyh Gâlib Divânı’nın Kelime Grupları ve Dizinli Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi =[UŞGD]
• Yenikale, A. (2017). Sünbülzade Vehbi Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları=[SVD]
• 18. Yüzyıl Dışında Yazılmış Olup Makalede Yararlanılan Eserlerin Kaynakçası Abik, A. D. (1993). Ali Şir Nevayi’nin Risaleleri, Tarih-i Enbiya ve Hükema, Tarih-i Müluk-ı Acem, Münşeat. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. =[MÜN], [TEH], [TMA]
• Abik, A. D. (2009). Kutadgu Bilig’de Hayvan Adları. Journal of Turkısh Studıes Türklük Bilgisi Araştırmaları, 33(1), 1-32.
• Acar, E. (2017). Sinop ve Yöresi Ağızlarında Hayvan Adları. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, I(1), 29-43.
• Ağar, M. E. (1986). Baytaratü’l-Vazıh. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi =[BV]
• Ağar, M. E. (1989). Kitab Fi’l-Fıkh Bi’l-Lisani’t-Türki. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi=[KFT]
• Ahmet, Z. (2009). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan Aç Bars Hikayesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Akçay, Y. (2010). Osmanlı Dönemi Sözlükçülüğü ve Karahisarî’nin Şâmilü’l-Luga İsimli Sözlüğü Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Akdoğan, Y.-Kutsal, N. (2019). Ahmedi-İskendername. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Yayınları.
• Anaçoğlu, E. Ö. (2019). Mahmud Bin Kadi-i Manyas’ın Manzum Gülistan Tercümesi. (Vr. 1b-100b). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Arat, R. R. (1991). Yusuf Has Hacib- Kutadgu Bilig, Metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Argunşah, M. –Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yayınları =[CC]
• Ata, A. (1997). Nasırüddin bin Burhanüddin Rabguzi. Kısasü’l-Enbiya, I. Giriş, Metin, Tıpkıbasım, II. Dizin. (Haz. Aysu Ata). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[KE]
• Ata, A. (2004). İlk Kur’an Tercümesi, Rylands Nüshası, Karahanlı Türkçesi, Giriş, Metin, Notlar, Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (1945). Et-Tuhfetü’z-Zekiyye fi’l-Lûgati’t-Türkiyye. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları=[TZ]
• Ayaz, G. Ö. (2020). Zemahşeri-Mukaddimetü’l-Edeb, Paris ve Yozgat Nüshaları. Doktora Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lugati, Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları=[MBTS]
• Bang, W.-Gabain, A. von (1929). Türkische Turfantexte cilt 6, Berlin: Verlag der Akademie der Wissenschaften. Bayat, F.-Çınar, M. A. (2020). Eski Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Yayınları =[ETS]
• Bekar, B. (2016). Kırgız Atasözlerinde Geçen Hayvan Adları Üzerine Bir İnceleme. Journal of Turkish Language and Literature, 2(2), 19-38.
• Berbercan, M. T. (2008). Babur’un Hatırat’ında Geçen Hayvan Adları ve Bunların Türk Dili Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Besli, E. (2010). Eski ve Orta Türkçe Hayvan İsimlerinin Etimolojisi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Bice, H. (2018). Ahmed Yesevi-Divan-ı Hikmet. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bolat, Ö. H. (2022). Çağatay Türkçesinde Hayvan Adları. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 75-107.
• Buran, A. (1991). Yunus Emre Divanı’nda Hayvan Adları. Fırat Üniversitesi Dergisi, Sosyal Bilimler, 5(2), 117-131.
• Caferoğlu, A. (1931). Kitab al-İdrak li Lisan al-Etrak. İstanbul: Evkaf Matbaası.
• Caferoğlu, A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Carbognano, C. C. (1794). Primi Principi Della Grammatica Turca. Roma=[CCC]
• Ciğa, Ö. (2013). Süheyl ü Nev-Bahâr, Metin-Aktarma, Art Zamanlı Anlam Değişmeleri, Dizin. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford.
• Courteielle, P. (1870). Dictionnaire Turc-Oriental, El-Lügatü’n-Nevaiyye ve’l-istişhadatü’l-Çağataiyye. Paris: A L’Imprimerie İmperiale=[DTO]
• Çakır, Y. (2018). Lugat-ı Çağatay ve Türki-i Osmani’nin Tematik Tasnifi (İsimler). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Çelik, Ü. (1993). Ali Şir Nevayi-Leyli vü Mecnun. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi=[LM]
• Çerçi, H. (2020). Sekkaki Divanında Yapım Ekleri Üzerine Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Demir, İ. (2014). Çekirge Kelimesi Üzerine. Dil Araştırmaları, 14, 189-200.
• Demirci, Ü. Ö. (2021). Kutb’un Husrav u Şirin’i, 2 cilt. İstanbul: Kesit Yayınları=[KHŞ]
• Derdiyok, M. (2022). Ali Şir Nevâyî’nin Türkçe Divanlarında Hayvan Adları. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdenzi Üniversitesi.
• Develi, H. (2006). Dede Korkut Hikâyeleri. İstanbul: Alkım yayınları.
• Doğan, İ. ve Usta, Z. (2014). Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı. Ankara: Altınpost Yayınları.
• Doğan, L. (2001). Türk Kültüründe Hayvanlar ve Hayvan İsimleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 12, 615-659.
• Durgut, H. (1995). Şeyh Süleyman Efendi-i Buhari, Lügat-i Çağatay ve Türki-i Osmani Adlı Eserin Transkripsiyonu. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Eberhard, W. ve Arat, R. R. (1936). Türkische Turfantexte cilt 7, Berlin: Verlag der Akademie der Wissenschaften. Efe, K. (2017). Tarihî Türk Lehçelerinde Alıntı Hayvan İsimleri 1. Route Educational and Social Science Journal, 4(5), 379-393.
• Emlik, M. (2007). Mehmed’in Işk-Nâme Adlı Mesnevisinin Günümüz Türkçesiyle Nesre Çevrilmesi ve Mesnevideki Eğitim Unsurları. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Erbay, F. (2003). Muhammed bin Ahmedü’z-Zahid’e Ait Çağatayca Bir Fıkıh Kitabı. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi=[ÇFK]
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2014). Kaşgarlı Mahmut-Divanu Lugati’t-Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları =[DLT]
• Erdem, M. D. ve Demirci, Ü. Ö. (2023). Köktürkçe. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Erdi, S.-Yurteser, S.T. (2005). Kaşgarlı Mahmut-Divanü Lügati’t-Türk. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Ergene, O. (2012). Sibicabi, Gülistan Çevirisi. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi=[ÇGT]
• Ergene, O.( 2014). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Hayvan Adlandırmalarına İlişkin Belirleyiciler. Turkish Studies, 9(12), 179-213.
• Ergin, M. (1970). Orhun Abideleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları=[OA]
• Ergin, M. (1991). Dede Korkut Kitabı, İndeks, Gramer. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[DKK] Eyüpoğlu, A. (2017). Kazan-Tatar Türkçesi ile Özbek Türkçesinde Hayvan Adları İle Kurulan Atasözlerinin Karşılaştırmalı İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi.
• Gabain, A. V. (1988). Eski Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Gen, S. (2009). Harezm Türkçesinden Kazakçaya Hayvanlarla İlgili Söz Varlığı. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Gıynaş, K. A. (2018). Mustafa İlmi bin İbrahim, Tuhfetü’l-İhvan ve Hediyyetü’s-Sıbyan. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Gölpınarlı, A. (2019). Yunus Emre, Hayatı ve Bütün Şiirleri. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gulcalı, Z. (2009). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan Aç Bars Hikayesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gül, B. (2006). Hayvan Adları ile Kurulan Türk ve Moğol Kişi Adları. Türkbilig, 12, 185-191.
• Gül, M. (2015). Dîvânü Lugâti’t- Türk’teki Hayvan Adları Üzerine Bir İnceleme. İdil Dergisi, 4(15), 1-24.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Kökenli Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, 2 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güler, K. (1988). Kamusu’l-Muhit Tercümesindeki Türkçe Hayvan İsimleri. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Güneş, M. S. (2015). Ahmed bin Mustafa Bin Abdülgani, Kitab-ı Kanun-ı Türki. Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi=[KKT]
• Güven, M. (2005). Abdulvehhâb Bin Yusuf’un Müntahab-ı fi’t-Tıbb’ı. Doktora Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Hacıeminoğlu, N. (2000). Kutb’un Hüsrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hamilton, J. R. (2011). İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Dunhuang Mağarası’nda Bulunmuş Budacılığa İlişkin Uygurca El Yazması (Çev. Vedat Köken). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[İKP]
• Hindoğlu, A. (1838). Hazine-i Lugat, Dictionnaire Turc-Français. Viyana: Merchand Libraire=[HL]
• Houtsma, M. T. (1894). Ein Türkisch-Arabisches Glossar. Leiden: Brill.
• İnce, A. (2015). Nimetullah Ahmet, Lügat-i Nimetullah. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İzbudak, V. Ç. (1936). El-İdrak Haşiyesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[İH]
• Kaçalin, M. (2008). Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları [ekitap]=[KB}
• Kaçalin, M. S. (2011). Niyazi, Nevayi’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, El-Lugatü’n-Nevaiyye ve’l-İstişhadatü’l-Çağataiyye, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[NSÇT]
• Kaçalin, M. S. ve Ölmez, M. (2019). Kaşgarlı Mahmut- Dîvânu Lugâti’t-Turk. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları= [EATS]
• Kaplankıran, D. (2016). Kazak Türkçesinde Hayvan Adlarıyla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları Üzerine. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1161-1181.
• Karahan, A. (2013). Codex Cumanicus’ta Hayvan Adları. Turkish Studies, 8(1), 1839-1865.
• Karamanlıoğlu, A. F. (1978). Seyf-i Serayi-Kitab Gülistan bi’t-Türki, Gülistan Tercümesi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi=[KGT]
• Karasoy, Y. (1989). Şiban Han Divanı. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi=[ŞHD]
• Karpuz, H. Ö. (1991). Abdurrahim Karahisari’nin Vahdetname’si. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Karpuz, H. Ö. ve Gaddar, Z. (2012). Süheyl ü Nevbahar’da Hayvan Adları. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 4, 58-83.
• Kartallıoğlu, Y. (2015). Carbognano’ya Göre Osmanlı Türkçesi Yazı ve Konuşma Dili İlkeleri. Dil Araştırmaları, 16, 7-27.
• Kaya, Ö. (1989). Ali Şir Nevayi- Fevayidü’l-Kiber. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi=[FK]
• Kaya, S. B. (2022). Köstebek Sözcüğünün Köken Bilimsel İncelemesi. Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 7(2). Khairullah, H. L. (2015). Et-Tuhfetü’z-Zekiyye fi’l-Luġati’t-Türkiyye Çeviri-Fiil İncelemesi. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Kuanişbayev, E. (2006). Kitab Fi’l-Fıkh. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi=[KF]
• Kurul (1996). Tarama Sözlüğü, 6 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[TS]
• Kurul (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları=[DS]
• Külcü, R. (2015). Türklerin Kültür Mirası Olarak “12 Hayvanlı Türk Takvimi”. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 1-5, 2015.
• Mahmut bin Ali (2014). Nehcü’l - Feradis = Uştmahlarnıng açuq yolı = Cennetlerin açık yolu Metin, dizin-sözlük, tıpkıbasım Mahmut b. Ali; tıpkıbasım ve çeviri yazı: Janos Eckmann; yayımlayanlar: Semih Tezcan, Hamza Zülfikar; dizin-sözlük haz.: Aysu Ata. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[NF]
• Maımaıtıaılı, N. (2013). Kutadgu Bilig’in Söz Varlığı Açısından Açıklamalı Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Meninski, F. M. (1680). Thesaurus Linguarum Orientalum Turcicae, Arabicae, Persicae. Viyana.
• Orak, B. (1995). Lütfi’nin Gül ü Nevruz’u Gramer İndeksi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi=[GN] Orkun, H.N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ölmez, Z. K. (1993). Ali Şir Nevayi, Mahbubu’l-Kulub. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi=[MK]
• Ölmez, Z. K. (1996). Ebulgazi Bahadır Han-Şecere-i Terakime (Türkmenlerin Soykütüğü), Ankara: Simurg Yayınları=[ŞT]
• Özavşar, R. (2009). Marzubanname Tercümesi. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi=[ÖMT]
• Özçelik, S. (2016). Dede Korkut Dresden Nüshası (Metin-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özden, M. (2020). Eski Oğuz Türkçesinde Kullanılan Hayvan Adlarının Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Durumları. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 20, 44-74.
• Özgür, C. (1988). Baytaratü’l-Vazıh. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Özkan, A. S. (2021). Rabguzi’nin Kısasü’l-Enbiya Adlı Eserinde İsim Söz Varlığı İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Özkan, E. (2014). Dede Korkut Kitabı’nın Vatikan Nüshasının Tarihî ve Etimolojik Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi=[DK] Özkan, M. (1995). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi=[TDGA]
• Özönder, F. S. B. (1996). Ali Şir Nevayi-Muhakemetü’l-Lugateyn. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[ML]
• Paçacıoğlu, B. (2016). VII.-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Rahimi, F. (2016). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Roux, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi. (Çev.Musa Yaşar Sağlam). Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Sağol, G. (1993). Harezm Türkçesi Kur’an Tercümesi. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Sarıkaya, B. (2019). Tercüme-i Acaibü’l-Mahlukat. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları.
• Sertkaya, O. F. (1968). Miracname. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Mezuniyet Tezi=[MN] Sertkaya, O. F. (2022). Bülbül, Bülbülâ, Belâbil, Sanduvaç, Hezâr, ‘Andelîb, ‘Anâdil, *Eter Kuş > Öter Kuş Üzerine. Türk Dili Dergisi, 841, 14-17.
• Şan, F. (2017). Şeyhi’nin Husrev u Şirin’i. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi=[HŞ]
• Şeker, A. (2018). Kerderli Mahmut-Nehcü’l-Ferâdîs, Kazan Devlet Üniversitesi Kütüphanesi Nüshası. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. Şenata, N. (2020). Divânü ugâti’t-Türk’te Tematik Söz Varlığı ve Çok Anlamlılık. Doktora Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
• Şeyh Süleyman Efendi-i Buhari. (1880). Lügat-i Çağatay ve Türki-i Osmani. İstanbul: Mihran Matbaası=[ŞSL]
• Şirin, R. (1989). Kitab fi Riyazati’l-Hayl, Kitab fi İlmi’n-Nüşşab. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi=[İN] ve [RH]
• Taner, T. G. (2022). Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi’nin Bağlamlı Dizini ve Ekler Dizini. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Tarlan, A. N. (1967). Zati Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tatcı, M. (2005). Yunus Emre Divanı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Taymas, A. B. (1934). İbnü Mühenna Lügati. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, G. A. (1992). Ahmed-i Dai, Çengname. Harvard University=[ADÇ]
• Tekin, Ş. (1976). Uygurca Metinler II, Maytrısimit, Burkancıların Mehdisi Maitreya ile Buluşma, Uygurca İptidai Bir Dram. Ankara: Sevinç Matbaası. Tekin, T. (1968). A Grammar of Orkhon Turkic, Bloomington: Indiana University.
• Tekin, T. (1993). Irk Bitig, The Book of Omens, Wiesbaden: Harrasowitz Verlag.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları Kültigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul: Yıldız Dil ve Edebiyat.
• Timurtaş, F. K. (1972). Yunus Emre Divanı. Ankara: Tercüman yayınları, 1001 Temel eser Serisi.
• Timurtaş, F. K. (1963). Şeyhi’nin Husrev ü Şirin’i. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Tokyürek, H. (2013). Eski Uygurcada Hayvan Adları ve Bunların Kullanım Alanları. Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 1(33), 221-281.
• Toparlı, R. (1992). İrşadü’l-Mülûk ve’s-Selatin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[İMS]
• Toparlı, R. (2003). Ed-Dürretü’l-Mudiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[DM]
• Toparlı, R. vd. (1999). El-Kavaninü’l-Külliye li Zabti’l-Lügati’t-Türkiyye. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[KK]
• Toparlı, R. vd. (2019). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[KTS]
• Toparlı, R. (2000). Ahmet Vefik Paşa, Lehce-i Osmani. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[LO] Toparlı, R. ve Argunşah, M. (2008). Muinü’l-Mürid. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları=[MM]
• Tulum, M. (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Turk, G. A. M. J. (2012). Kitābu Bulgatu’l-Müştāk Fì Lugati’t-Türk We’l-Kıfçāk Üzerine Dil İncelemesi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Türkay, K. (1988) Ali Şir Nevayi, Bedayiü’l-Vasat. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi=[NBV]
• Tütüncü, M. (2017). Edward Tryjarski- Sir Gerard Clauson, İhe Hüşötü Yazıtı (Küli Çor) I, Ankara: Düşünce ve Tarih Dergisi.
• Uğurlu, M. (1984). Münyetü’l-Guzat. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi=[MG]
• Uyanık, A. S. (2019). Muhakemetü’l-Lugateyn’de Hayvan Adları. Internatıonal Journal of Humanıtıes and Educatıon (ıjhe), 5(11), 454 – 465.
• Ünlü, S. (2012). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi=[ÇTS]
• Ünlü, S. (2012). Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi=[HATS] Ünlü, S. (2012). Karahanlı Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi=[SKTS]
• Üşenmez, E. (2010). Karahanlı Türkçesinin Sözlüğü. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Wilkens, J. (2021). Eski Uygurcanın El Sözlüğü, Eski Uygurca – Almanca – Türkçe. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen.
• Yardım, A. (1994). Düldül. TDV İslam Ansiklopedisi. (C. 10, s. 20-21). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, K. (2017). Gülşehrî’nin Mantıku’t-Tayr’ı (Gülşenname). Ankara: Kırşehir Valiliği Yayınları=[MT]
• Yıldırım, F.(2013). Irk Bitig ve Runik Harfli Metinlerin Dili. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Yıldırım, T. (2002). Hüseyin Baykara Divanı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi=[HBD]
• Yılmaz, R. (2013). Ed-Dürretü’l-Mudıyye Fi’l-Lugati’t Türkiyye’nin Memlük Türkçesi ve Oğuz Türkçesi Nüshalarının Karşılaştırılması. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Yüce, N. (1993). Zemahşeri-Mukaddimetü’l-Edeb. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Yüceol Özezen, M. (2022). Türkçede Hayvan Adları 2: Türkçe Sözlük’teki Temel Sözlükbirimler Bağlamında Hayvan Adlarının Yananlamsal-Çağrışımsal Göndermeleri. Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 8(1), 247-289