Türk Kültüründe Ölüm ve Törensel Yansımaları Bağlamında Kula İlçesi “Aş Verme” Geleneği

Year 2024, Issue: 14, 268 - 285, 29.02.2024

Mustafa Nerkiz

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1411118

Abstract

Ölüm, yaşamla birlikte ortaya çıkan kaçınılmaz ve nihai bir sondur. İnsanlık tarihinden itibaren üzerine kafa yorulan ve çözümler aranan ölüm, tecrübe edilemeyen bir fenomen olması sebebiyle mahiyeti anlaşılamayan gizemli bir geçiş süreci olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bilinmezlik, ölümden korkan ve onu kendinden uzak tutmaya çalışan insan modelini karşımıza çıkarmıştır. Yaşam alanı ölüm tarafından devamlı tehdit edilen insan, bu tehlikeden korunmak ve tehlikenin yönünü çevirmek için çeşitli dinsel ve büyüsel pratiklere başvurmuştur.
Ölüm ve ölüye karşı duyulan korku sebebiyle bazı önlemler alınmak istenmiş, bunun sonucunda ölüm etrafında çeşitli inançlar ile uygulamalar kümelenmiştir. Bu çalışmada ele alınacak konu, Kula ilçesinde ölüm ve buna bağlı olarak ortaya çıkan inanış ve uygulamalar ile aş verme geleneğidir. Konunun daha iyi anlaşılması amacıyla Türklerin eski mitik inanışlarından itibaren ölüm ve ruh kavramları ele alınarak aş sunma geleneği üzerinde durulmuş ve günümüz Kula’sındaki benzer inanış ve uygulamalarla mukayese edilmiştir. Elde edilen sonuçlar ise çalışmanın sonuç bölümünde sunulmuştur.

Keywords

Kula, ölüm, ruh, aş verme, Eren’e gitme.

“Giving Food” Tradition in Kula District in the Context of Death and its Ceremonial Reflections in Turkish Culture

Abstract

Death is an inevitable and final end that comes with life. Death, which has been pondered over since human history, appears as a mysterious transition process whose nature can not be understood because it is a phenomenon that can not be experienced. This uncertainty has presented us with a model of people who are afraid of death and try to keep it away from themselves. Man, whose living space is constantly threatened by death, has resorted to various religious and magical practices to protect himself from this danger and to divert the danger.
Due to the fear of death and the dead, some precautions were taken, and as a result, various beliefs and practices around death were clustered. The subject to be discussed in this study is death and the resulting beliefs and practices and the tradition of giving food in Kula district. In order to better understand the subject, the concepts of death and soul from the ancient mythical beliefs of the Turks were discussed and the tradition of giving food was emphasized and compared with similar beliefs and practices in today’s Kula. The results obtained are presented in the conclusion section of the study.

Keywords

Kula, death, spirit, giving food, going to Eren.

References

• Açık, F. (2004). Özbekistan’da Defin ve Taziye Merasimleri, Milli Folklor, 16(61), 142-149.
• Alkan, M. (2006). Germiyan İlinde Bir Sûfi: Said Emre (Zâviyesi, Mezarı, Şiirleri ve Menkıbeleri). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 38, 25-47.
• Anohin, A. V. (2017). Teleütlerin Tasavvuruna Göre Ruh ve Özellikleri (The Soul and Its Characteristics According To Teleuts Belief), (Çev. Atilla Bağcı). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 44, 19-34.
• Arık, D. (2005). Azerbaycan Türklerinin Dini Tarihi ve Halk İnanışları. Ankara: Öztepe Matbaacılık.
• Arslan, M. (2005). Türk Destanlarında Evren Tasarımı, Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı, Ed. Gülsevin, G. – Arıkan, M., (s. 65-74). İzmir: Kanyılmaz Yayınları.
• Beyoğlu, A. (200). Türkmen Boylarının Tarih ve Etnografyası. İstanbul: İstek Yayınları.
• Bozkurt, F. (1995). Türklerin Dini. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Dilçin, C. – Haz. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dilek, F. G. (2007). Altay Türkçesinde Ölüm Kavramını Anlatan Sözler ve Söz Kalıpları. Bilig, 42, 177-190.
• Erginer, G. (1997). Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ergun, P. (2013). Türk Kültüründe Ölümle İlgili Bazı Terimler. Milli Folklor, 25(100), 134-148.
• Gömeç, S. (2003). Eski Türk İnancı Üzerine Bir Özet. Tarih Araştırmaları Dergisi, 22(33), 79-104.
• Hanko, L. (2006). Ritüellerin Oluşum Süreci, Çev. Ruhi Ersoy. Milli Folklor, 18(6), 129-140.
• İnan, A. (1998). Makaleler ve İncelemeler, C-1. Ankara. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Köprülü, M. F. (1927). Said Emre. Hayat Mecmuası, II, (42), 302.
• Kula Belediyesi, Rakamlarla İlçemiz, https://www.kula.bel.tr/sayfa/rakamlarla-ilcemiz/ [Erişim tarihi: 15.12.2023].
• Lvova, E. L. - vd. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri, C-I. Konya: Kömen Yayınları.
• Manisa Şer’iye Sicilleri (MŞS); nu/s. 376/192, 339/50; 393/4; 410/97. (MK, MŞS, 339: 50; MK, MŞS, 376: 116; MK, MŞS, 393: 4; MK, MŞS, 410: 97.
• Muratoğlu, M. – vd. (1996). Özbekistan-Anadolu Karşılaştırmalı Türk Halk İnançları. İstanbul: TDAV Yayınları.
• Nasriddinov, K. (1996). Özbek Defn ve Taziye Merasimleri. Taşkent: Abdulla Kadiriy Namidegi Halk Merasi Neşriyati.
• Orkun, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ögel, B. (1991). İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: TTK Yayınları.
• Önal, M. N. (2013). Muğla’da Alevi-Tahtacı Kültürü. Turkish Studies, 8(9), 343-366.
• Örnek, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Radloff, W. (1994). Sibirya’dan-III, Çev. Prof. Dr. Ahmet Temir. İstanbul: MEB Yayınları.
• Radloff, W. (2008). Türklük ve Şamanlık. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Roux, J. P. (1999). Altay Türklerinde Ölüm. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Rzasoy, S. (2012). Oğuz Mitolojisindeki Kaos ve Onun Deli Paradigmaları, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 169-180.
• Şahin, H. (2010). Tarihin Güzel Mirası Kula. Salihli: Ezgi Matbaacılık.
• Tryjarski, E. (2012). Türkler ve Ölüm. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Sözlü Kaynaklar
• KK1: Güler Nerkiz: Kula/Manisa, 1961, 62 yaşında, ilkokul mezunu, ev hanımı. (Görüşme Tarihi: 05.07.2017)
• KK2: Hatice Nerkiz: Kula/Manisa, 1965, 59 yaşında, ilkokul mezunu, fırın mutfak görevlisi. (Görüşme Tarihi: 05.07.2017)
• KK3: Fadime Yağcı: Kula/Manisa, 1976, 47 yaşında, ortaokul mezunu, ev hanımı. (Görüşme Tarihi: 05.07.2017)
• KK4: Kudret Yağcı: Kula/Manisa, 1971, 52 yaşında, lise mezunu, memur. (Görüşme Tarihi: 05.07.2017)
• KK5: Muammer Kapkan: Salihli/Manisa, 1988, 35 yaşında, üniversite mezunu, memur. (Görüşme Tarihi: 05.07.2017)
• KK6: İsmail Pala: Kula/Manisa, 1971, 52 yaşında, ilkokul mezunu, çiftçi. (Görüşme Tarihi: 07.07.2017)
• KK7: Kıymet Yeşil: Kula/Manisa, 1962, 61 yaşında, ilkokul mezunu, ev hanımı. (Görüşme Tarihi: 09.08.2017)
• KK8: Adem Canseven: Kula/Manisa, 1987, 36 yaşında, lise mezunu, serbest meslek. (Görüşme Tarihi: 08.07.2017)
• KK9: Muharrem Karadağ: Kula/Manisa, 1972, 51 yaşında, ortaokul mezunu, ayakkabıcı. (Görüşme Tarihi: 16.08.2017 )
• KK10: Aysel Karahan: Kula/Manisa, 1966, 57 yaşında, ilkokul mezunu, ev hanımı. (Görüşme Tarihi: 29.11.2023)
• KK11: Fatma Kavas: Kula/Manisa, 1967, 56 yaşında, ilkokul mezunu, ev hanımı. (Görüşme Tarihi: 29.11.2023)
• KK12: Aynur Göndoğdu: Kula/Manisa, 1965,58 yaşında, ilkokul mezunu, ev hanımı. (Görüşme Tarihi: 29.11.2023)
• KK13: Sabahat Bulut: Kula/Manisa, 1955, 68 yaşında, ilkokul mezunu, ev hanımı. (Görüşme Tarihi: 29.11.2023)
• KK14: Özge Aksoy Çiçek: Kula/Manisa, 1991, 32 yaşında, yüksekokul mezunu, dış ticaret-pazarlama. (Görüşme Tarihi: 29.11.2023)
• KK15: İsmet Karabulut: Kula/Manisa, 1964, 59 yaşında, lise mezunu, Gençlik Efe Yaren Ekibi Başkanı. (Görüşme Tarihi: 06.12.2023)
• KK16: Mustafa Alkan: Kula/Manisa, 1965, 58 yaşında, üniversite mezunu, akademisyen, Prof. Dr. (Görüşme Tarihi: 20.12.2023)
• KK17: Ayşe İlker: Gördes/Manisa, 1960, 63 yaşında, üniversite mezunu, akademisyen, Prof. Dr. (Görüşme Tarihi: 20.12.2023)