Mardin’deki Gümüş Telkâri Atölyeleri ve Ustaları Üzerine Bir Araştırma

Year 2024, Issue: 14, 1370 - 1391, 29.02.2024

Fırat Allak

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1417983

Abstract

Anadolu’da yaklaşık olarak 2500 senelik bir geçmişe sahip olan telkâri sanatının ülkemizde en önemli kentlerinden biri olan Mardin, telkâride kullanılan araç-gereçleri, bu sanatı vücuda getiren ustaları ve üretim aşamalarıyla geleneksel özelliklerini koruduğu anlaşılmaktadır. Türkiye’de Mardin, Ankara Beypazarı ve Trabzon kentlerinde icra edilen telkâri tekniği ile asırlardır farklı amaçlarda kullanılan takılar, ev aksesuarları, hediyelik eşya gibi objeler üretilmektedir. Yerel, ulusal ve evrensel boyutta Mardin ile özdeşleşen telkâri sanatı günümüzde ağırlıklı olarak Midyat ve Artuklu ilçelerinde yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmada bahsi edilen iki ilçede gümüş telkâri atölyeleri ve ustaları ele alınmıştır. Çalışmada Midyat ve Artuklu ilçelerinde yer alan ustalarla atölye ortamında birebir görüşülerek kişisel bilgileri ve yaptıkları ürünler kayıt altına alınmıştır. Bu bağlamda gümüş telkâri alanında takılardan ev eşyasına kadar farklı işleve sahip geniş bir ürün yelpazesinin ustalar tarafından geleneksel yöntemlerle üretildiği tespit edilmiştir. Araştırmaya dahil edilen ustalar, kentin önemli sanat kolu olan gümüş telkârinin üretim süreci ve bu sanatın geleceği ile ilgili düşüncelerini belirtmişlerdir. Ustaların bir kısmı devletin çeşitli kurumlarında bu kadim sanatı icra ederken, bir bölümü de kendi özel atölyelerinde hem üretim hem pazarlama yapmaktadır.

Keywords

Mardin, gümüş, telkâri, Artuklu, Midyat.

A Research on Silver Filigree Workshops and Masters in Mardin

Abstract

It is understood that Mardin, one of the most important cities in our country for the art of filigree, which has a history of approximately 2500 years in Anatolia, preserves its traditional characteristics with the tools and equipment used in filigree, the masters who created this art and the production stages. With the filigree technique performed in the cities of Mardin, Ankara Beypazarı and Trabzon in Turkey, objects such as jewelry, home accessories and souvenirs that have been used for different purposes for centuries have been produced. Filigree art, which is identified with Mardin on a local, national and universal scale, is seen to be made mainly in Midyat and Artuklu districts today. In this study, silver filigree workshops and masters in the two districts mentioned were discussed. In the study, the masters in Midyat and Artuklu districts were interviewed one-on-one in the workshop environment and their personal information and the products they made were recorded. In this context, it has been determined that a wide range of products with different functions, from jewelry to household items, are produced by craftsmen using traditional methods in the field of silver filigree. The masters included in the research expressed their thoughts about the production process of silver filigree, an important art branch of the city, and the future of this art. While some of the masters practice this ancient art in various institutions of the state, some of them carry out both production and marketing in their own private workshops.

Keywords

Mardin, silver, filigree, Artuklu, Midyat.

References

• Allak, F. (2022). Anadolu’daki Kilim Motiflerinin Gümüş- Telkâri Alanına Uygulanması: Mardin Olgunlaşma Enstitüsü Örneği. İnternational Journal of Mardin Studies, 3(1), 55-72.
• Allak, F.- Durmaz, S. (2022). Mardin Olgunlaşma Enstitüsünde Üretilen Mehmet Akif Ersoy Temalı Ürünlerin Sanatsal Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12 (Özel Sayı (Yüreklerde Akif, Dillerde Hürriyet), 29-40.
• Arseven, C. E. (1950). Les Arts Decoratifs Turcs. İstanbul: İstanbul Milli Eğitim Basımevi.
• Arseven, C. E. (1975). Türk Sanatı. İstanbul.
• Aydın, A. (2006). Mardin’de Gümüş İşlemeciliğinin (Telkâri) Gelişimi ve Yöre Ekonomisine Katkıları. I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 869-871.
• Bakır, A. (1997). Orta Çağ İslam Dünyasında Madenler ve Maden Sanayi. Belleten, 61(232), 519-596.
• Büyükyazıcı, M. E., (2008), Trabzon İlinde Altın ve Gümüş İşlemeciliği. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Çeken, M. (2006). Maden Sanatı. Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• DİA. (1996). Gümüş. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. XIV, s. 270-271). İstanbul: İSAM- İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Erginsoy, Ü. (1978). İslam Maden Sanatının Gelişmesi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• El-Bîrûnî, E. (2020). Kıymetli Taşlar ve Metaller Kitabı (El Cemahir fi Marifettil – Cevahir). (Çev. Emine Sonnur Özcan). Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Gültekin, A.- vd. (2021). Midyat Telkâri Ustaları. Turkish Academic Research Review, 6(2), 752- 771.
• Kuşoğlu, M. Z. (2014). Türk Sanatında Gümüş. İstanbul: Doğa Basım İleri Matbaacılık.
• Kamiloğlu, E. İ. (2009). Mardin İli Gümüş İşlemeciliği ve Yörede Yapılan Ürünlerin Bazı Özellikleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2014). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Yeşilbaş, E. (2018). Mardin Müzesi’nde Bulunan 17.-19. Yüzyıl Gümüş Bilezik Örnekleri, Turkish Studies, 13(2), 798-808.
• Yeşilmen, N. (2011). Dünden Bugüne Midyatta Telkâri Sanatı. Uluslararası Midyat Sempozyumu, Editör: İbrahim Özcoşar, Mardin: Mardin Sesi Gazetecilik ve Matbaacılık, 983-991.
• Yeşilmen, N. (2017). Mardin Çarşılarında Yaşayan El Sanatları ve Ustaları II, Mardin Çarşıları ve El Sanatları. (Editör: Evindar Yeşilbaş), Yayın Yeri: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 129-155.