Kariyer Uyumunu Yordamada Kariyer Kaygısı ve Kariyer Yapılandırmanın Rolü: 11. ve 12. Sınıf Örneği

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 19, 25.06.2025

Üzeyir Karakuzu , Ahu Arıcıoğlu

https://doi.org/10.58501/kpdd.1458892

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, 11.sınıf ve 12.sınıfta eğitim gören öğrencilerin kariyer uyumunu yordamada kariyer kaygısı ve kariyer yapılandırmanın rolü incelenmektedir. Çalışma grubunu, Şırnak’ta farklı kurumlarda eğitim gören 558 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Çalışmadaki veriler, Kişisel Bilgi Formu, Kariyer Uyum Ölçeği, Kariyer Kaygısı Ölçeği ve Öğrenci Kariyer Yapılandırma Envanteri kullanılarak toplanmıştır. Araştırma kapsamında ayrıca cinsiyet, düzeyi ve sınıfa göre kariyer uyumu, kariyer kaygısı ve kariyer yapılandırmada anlamlı bir fark olup olmadığı incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre kariyer uyumu ve kariyer kaygısının yalnızca cinsiyete göre farklılık gösterdiği görülmektedir. Araştırmada ulaşılan bir diğer sonuca göre kariyer kaygısı kariyer uyumunu olumsuz yönde anlamlı; kariyer yapılandırma kariyer uyumunu olumlu yönde anlamlı yordamaktadır. Araştırma bulguları alanyazındaki benzer sonuçlar ele alınarak tartışılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, farklı illerde ya da eğitim kademelerinde karşılaştırma çalışmalarının yapılabileceği ve mesleki rehberlik faaliyetlerine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kariyer uyumu , Kariyer kaygısı , Kariyer yapılandırma , Lise öğrencisi

Etik Beyan

Araştırma sürecine başlamadan önce araştırmada kullanılacak olan Kariyer Uyum Ölçeği (Büyükgöze-Kavas, 2014), Kariyer Kaygısı Ölçeği (Çetin Gündüz ve Nalbantoğlu Yılmaz (2016) ve Öğrenci Kariyer Yapılandırma Envanteri (Sevinç ve Siyez, 2018) Türkçe’ye uyarlama ya da ölçek geliştirme çalışmasını yapan araştırmacılardan ölçek kullanımları için gerekli izin alınmıştır. Daha sonra Pamukkale Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan gereken izin alınmıştır.

The Role Of Career Anxiety and Career Construction Behaviors in Predicting Career Adaptability: 11th Grade and 12th Grade Sample

Öz

In this study, the role of career anxiety and career structuring in predicting the career adaptation of 11th and 12th grade students is examined. The study group consists of 558 high school students studying in different institutions in Şırnak. The data in the study were collected using the Personal Information Form, Career Adaptation Scale, Career Anxiety Scale and Student Career Construction Inventory. Within the scope of the research, it was also examined whether there was a significant difference in career adaptability, career anxiety and career structuring according to gender, income level and class. According to the research results, career adaptability and career anxiety differ only according to gender, while career structuring differs only according to income level. According to another result of the study, career anxiety negatively affects career adaptability; Career structuring positively predicts career adaptability. The research findings were discussed by considering similar results in the literature. According to the research results, comparison studies can be carried out in different provinces or education levels and suggestions have been made for vocational guidance activities.

Anahtar Kelimeler

Career Adaptation , Career Anxiety , Career Construction , High School Students

Kaynakça

• Akbaş, M. G. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer kaygısı üzerine bir araştırma: Antalya ili örneği [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Aktaş, A. (2018). Lise öğrencilerinin kariyer hedeflerinde aile etkisi ve akılcı olmayan inançların rolü [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Aktaş, E. & Şahin, C. (2019, Eylül). Üniversitesi öğrencilerinin kişilik özellikleri ile kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Necmettin Erbakan Üniversitesi örneği. 21. Uluslararası Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri (s. 85–95), Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
• Aslanargun, E., Bozkurt, S., & Sarıoğlu, S. (2016). Sosyo-ekonomik değişkenlerin öğrencilerin akademik başarısı üzerine etkileri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(27/3), 201–234. https://dergipark.org.tr/en/pub/usaksosbil
• Ayaz, A. (2017). Üniversite öğrencilerinde kariyer uyumluluğunun yordanmasında psikolojik ihtiyaçlar ve azmin rolü [Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Baltaş, A., & Baltaş, Z. (2008). Stres ve başa çıkma yolları. Remzi Kitabevi.
• Bircan, H. Y. (2020). Üniversite son sınıf öğrencilerinde kariyer uyumunun psikososyal değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Bozok, G. (2019). İzmir ilinde mesleki ve teknik eğitim alan lise öğrencilerinin işsizlik ve kariyer kaygılarının yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Buyukgoze-Kavas, A. (2014). Validation of the career adapt-abilities scale-Turkish form and its relation to hope and optimism. Australian Journal of Career Development, 23(3), 125–132. https://doi.org/10.1177/1038416214531931
• Buyukgoze‐Kavas, A. (2016). Predicting career adaptability from positive psychological traits. The Career Development Quarterly, 64(2), 114–125. https://doi.org/10.1002/cdq.12045
• Büyükyılmaz, O., Ercan, S., & Gökerik, M. (2016). Öğrencilerin kariyer planlama tutumlarının demografik faktörler açısından değerlendirilmesi: Karabük üniversitesi işletme fakültesi öğrencileri üzerine bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2065–2076. https://dergipark.org.tr/tr/pub/itobiad
• Choi, M. K. (2013). The relationships between career maturity, anxiety and school related adjustment levels of adolescents. Korean Journal of Child Studies, 34(4), 65–81. https://doi.org/10.5723/KJCS.2013.34.4.65
• Coetzee, M., & Harry, N. (2014). Emotional intelligence as predictor of employees’ career adaptability. Journal of Vocational Behaviour, 84, 90–97. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2013.09.001
• Çalı, O., & Doğar, Y. (2021). Spor lisesi öğrencilerinin kariyer kaygılarının incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 15(1), 81–93. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bsd
• Çetin Gündüz, H., & Nalbantoğlu Yılmaz, F. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 1008–1022. https://doi.org/10.17860/mersinefd.282397
• Daniels, L. M., Stewart, T. L., Stupnisky, R. H., Perry, R. P., & LoVerso, T. (2011). Relieving career anxiety and indecision: The role of undergraduate students’ perceived control and faculty affiliations. Social Psychology of Education, 14(3), 409–426. https://doi.org/10.1007/s11218-010-9151-x
• Demir, A. (2020). Toplumsal cinsiyet algısı ve kariyer kararsızlığı: Sinop örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 1–17. https://dergipark.org.tr/tr/pub/avrasyad
• Duru, H., & Gültekin, F. (2019). Pdr öğrencilerinin kariyer uyumluluklarının kariyer yapılandırma yaklaşımı açısından incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 161–181. https://doi.org/10.26466/opus.583886
• Dünya Sağlık Örgütü. (2009). Global health risks: Mortality and burden of disease attributable to selected major risks. https://www.who.int/publications/i/item/9789241563871
• Dünya Sağlık Örgütü. (2024). Adolescent health. https://www.who.int/health-topics/adolescent-health/#tab=tab_1
• Fiori, M., Bollmann, G., & Rossier, J. (2015). Exploring the path through which career adaptability increases job satisfaction and lowers job stress: The role of affect. Journal of Vocational Behavior, 91, 113–121. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2015.08.010
• Gerçek, M. (2018). Mesleki kaygı ve kariyer uyumluluğu arasındaki ilişkiler: öğretmen adayları açısından bir inceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 297–312. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.401010
• Gottfredson, L. S. (1981). Circumscription and compromise: A developmental theory of occupational aspirations. Journal of Counseling Psychology, 28(6), 545. https://doi.org/10.1037/0022-0167.28.6.545
• Gül, H., Maksüdünov, A., Yamaltdinova, A., & Abdildaev, M. (2019). Öğrencilerin demografik özelliklerinin kariyer uyumluluğu ve iyimserliği ile ilişkisi: Kırgızistan örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 21(36), 34–46.
• Güven, İ. S., & Güçray, S. (2009). Ergenlerin psikolojik belirtileri ve genel sağlık örüntüleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30(30), 119–136. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruaebd
• Hall, D. T., & Mirvis, P. H. (1995). The new career contract: Developing the whole person at midlife and beyond. Journal of Vocational Behavior, 47(3), 269–289. https://doi.org/10.1006/jvbe.1995.0004
• Hartung, P. J., & Taber, B. J. (2008). Career construction and subjective well-being. Journal of Career Assessment, 16(1), 75–85. https://doi.org/10.1177/1069072707305772
• Hirschi, A. (2009). Career adaptability development in adolescence: Multiple predictors and effect on sense of power and life satisfaction. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 145–155. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2009.01.002
• Hou, C., Wu, L., & Liu, Z. (2014). Effect of proactive personality and decision-making self-efficacy on career adaptability among Chinese graduates. Social Behavior and Personality: An International Journal, 42(6), 903–912. https://doi.org/10.2224/sbp.2014.42.6.903
• Kahya, V., & Ceylan, E. (2018). Üniversite öğrencilerinin bölümleri ile kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. PressAcademia Procedia, (7), 217–222. https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2018.884
• Kalafat, T. (2014). Kariyer geleceği algısını etkileyen kişisel faktörlerin belirlenmesine yönelik bir model çalışması [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kanten, S. (2012). Kariyer uyum yetenekleri ölçeği: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 191–205. https://dergipark.org.tr/en/pub/sbe
• Kavi, E., & Kaya, A. (2018). İstanbul’da öğrenim gören üniversite öğrencilerinin kariyer uyum yeteneklerine yönelik bir araştırma. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 3(1), 104–116. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inciss
• Kayadibi, S. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer kaygıları ile beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Korkmaz, O. (2021). Kariyer yapılandırma kuramına göre geliştirilen kariyer müdahale programının etkililiğinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Korkut-Owen, F., & Niles, S. G. (2011). Yeni yaklaşım ve modeller. In B. Yeşilyaprak (Ed.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya (3. baskı, ss. 273–307). Pegem Akademi.
• Küçükkeskin, F. (2021). Yaşam doyumu ve umutsuzluk arasındaki ilişkide kariyer kaygısının aracı rolü: Rekreasyon bölümü öğrencileri üzerine bir uygulama [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Lerner, R. M., Lerner, J. V., von Eye, A., Bowers, E. P., & Lewin-Bizan, S. (2011). Individual and contextual bases of thriving in adolescence: A view of the issues. Journal of Adolescence, 34(6), 1107–1114. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2011.08.001
• Mann, L., Harmoni, R., & Power, C. (1989). Adolescent decision-making: The development of competence. Journal of Adolescence, 12(3), 265–278. https://doi.org/10.1016/0140-1971(89)90077-8
• Nalbantoğlu Yılmaz, F., & Çetin Gündüz, H. (2018b). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1585–1602. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018.18.39790-471164
• Pisarik, C. T., Rowell, P. C., & Thompson, L. K. (2017). A phenomenological study of career anxiety among college students. The Career Development Quarterly, 65(4), 339–352. https://doi.org/10.1002/cdq.12112
• Porfeli, E. J., & Savickas, M. L. (2012). Career Adapt-Abilities Scale – USA Form: Psychometric properties and relation to vocational identity. Journal of Vocational Behaviour, 80, 748–753. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2012.01.009
• Sarsıkoğlu, F. A. (2019). Üniversite öğrencilerinin kariyer uyumluluğunu açıklayan faktörler: Model önerisi [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Savickas, M. L. (1997). Career adaptability: An integrative construct for life-span, life-space theory. The Career Development Quarterly, 45, 247–259. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1997.tb00469.x
• Savickas, M. L. (2002). Career construction: A developmental theory of vocational behavior. In D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Career choice and development (4th ed., pp. 149–205). Jossey-Bass.
• Savickas, M. L. (2013). Career construction theory and practice. In S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Career development and counselling: Putting theory and research to work (1st ed., pp. 147–183). John Wiley & Sons.
• Savickas, M. L. (2015). Life-design counseling manual. http://vocopher.com/LifeDesign/LifeDesign.pdf
• Savickas, M. L., & Porfeli, E. J. (2012). Career Adapt-Abilities Scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661–673. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2012.01.011
• Savickas, M. L., Porfeli, E. J., Hilton, T. L., & Savickas, S. (2018). The student career construction inventory. Journal of Vocational Behavior, 106, 138–152. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2018.01.009
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma. Anı Yayıncılık.
• Sevinç, A., & Siyez, D. M. (2018). Öğrenci kariyer yapılandırma envanteri’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İş ve İnsan Dergisi, 5(2), 157–168. https://doi.org/10.18394/iid.349410
• Singh, J. A., Siddiqi, M., Parameshwar, P., & Chandra-Mouli, V. (2019). World Health Organization guidance on ethical considerations in planning and reviewing research studies on sexual and reproductive health in adolescents. The Journal of Adolescent Health, 64(4), 427–429. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2019.01.008
• Şama, H. (2020). Ergenlerin kariyer kaygısını yordamada aile desteği ve umudun rolü [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). İstatistiklerle kadın, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0statistiklerle-Kad%C4%B1n-2022-49668&dil=1
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Ulusal eğitim istatistikleri, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ulusal-Egitim-Istatistikleri-2023-53444
• Türkmen, Ş. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin kariyer uyumluluğu, mutluluk düzeyleri ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Vignoli, E. (2015). Career indecision and career exploration among older French adolescents: The specific role of general trait anxiety and future school and career anxiety. Journal of Vocational Behavior, 89, 182–191. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2015.06.005
• Vignoli, E., Croity-Belz, S., Chapeland, V., de Fillipis, A., & Garcia, M. (2005). Career exploration in adolescents: The role of anxiety, attachment, and parenting style. Journal of Vocational Behavior, 67(2), 153–168. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2004.08.006
• Woodman, D. (2011). Young people and the future: Multiple temporal orientations shaped in interaction with significant others. Young, 19(2), 111–128. https://doi.org/10.1177/110330881001900201
• Yazar Aslan, B. (2015). Genç işsizliğe yönelik alan araştırması: Üniversite öğrencileri arasında kaygı ve umutsuzluk. Çalışma İlişkileri Dergisi, 6(2), 71–86. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cider
• Yüksek Öğretim Kurumu. (2022). Yükseköğretime geçişte öğrenci hareketliliği. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/2022/yuksekogretime-geciste-ogrenci-hareketliligi.pdf