Ergenlerin Kendi Kendine Yardım Temelli Çevrimiçi Psikolojik Destek Programı İle Kaygı Ve Stresle Başa Çıkmaya Yönelik İhtiyaçlarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 20, 30.06.2025

Hüseyin Berken Binay , Fulya Yüksel Şahin

Öz

Araştırmanın amacı, ergenlerin kendi kendine yardım temelli çevrimiçi psikolojik destek programı ile kaygı ve stresle başa çıkmaya yönelik ihtiyaçlarının incelenmesidir. Nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desende tasarlanan bu araştırma 3’ü erkek, 7’si kız olmak üzere toplamda 10 ergen katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Veri Toplama Aracı olarak, “Ergenlerin Kendi Kendine Yardım Temelli Çevrimiçi Psikolojik Destek Programı ile Kaygı ve Stresle Başa Çıkmaya İlişkin İhtiyaçların Değerlendirmesi Formu” kullanılmıştır. Verilerin analizinde, nitel analiz olarak, betimsel analiz yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda, katılımcıların yaşadıkları zorlayıcı duygular olarak; kaygı, güvensizlik, hayal kırıklığı, üzüntü, can sıkıntısı, stres, cesareti kırılmış, yetersizlik ve utanç duyguları olarak belirtmişlerdir. Yaşamayı istedikleri duygular olarak; mutluluk, neşe, sevinç, coşku, rahatlık, güven ve gurur olarak belirtmişlerdir. Kaygı ve stres kaynakları olarak; internetteki olumsuz haberler, başarısız olma korkusu, yetersizlik düşünceleri, sevilmeme düşünceleri, güvende hissedilmeyen ortam, yalnız kalma, kontrolü kaybetme olasılığı, hastalık- kaza gibi zorlayıcı yaşantılar olarak belirtmişlerdir. Kaygı ve stresin sonuçları olarak; özgüven eksikliği, kontrol kaybı, erteleme, psikosomatik sorunlar (iştah azalması, uykusuzluk, yorgunluk, mide bulantısı, titreme, kalp atışında hızlanma, baş, karın ve göz ağrısı), ilişki/iletişim sorunları ve akademik sorunlar olarak belirtmişlerdir. Kaygı ve stresle baş etme yolları olarak; okuldaki psikolojik danışmandan yardım istemek, güvenilir kişilerden yardım istemek, nefes egzersizi yapmak, spor, resim ve oyun gibi hobilerle ilgilenmek, müzik dinlemek, duygu ve düşünceleri yazmak, kendine telkin vermek, yalnız kalmak ve hiçbir şey yapmamak olarak belirtmişlerdir. İnternet tabanlı programdan beklentileri olarak; eğitici ve bilgilendirici, eğlendirici, rahatlatıcı, sanal günlük tutmayı sağlayıcı, somut ve net olması gerektiğini belirtmişlerdir. İnternet tabanlı programının içeriği olarak; aşamalı olmalı, rol model olmalı, etkileşimli olmalı, yorum yapılabilmeli, geri bildirim vermeli ve sertifika vermeli şeklinde belirtmişlerdir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, ilgili alan yazın ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

internet tabanlı psikolojik danışma, kendi kendine yardım temelli çevrimiçi psikolojik destek programı, kaygı ve stresle başa çıkma, bilişsel davranışçı terapi/psikolojik danışma

Kaynakça

• Abeles, P., Verduyn, C., Robinson, A., Smith, P., Yule, W., ve Proudfoot, J. (2009). Computerized CBT for adolescent depression (“Stressbusters”) and its initial evaluation through an extended case series. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 37:151-165. https://doi.org/10.1017/s1352465808005067
• Abitov, I. R., Sokolova, I. I., Aydarova, A. M., & Ilina, M. S. (2016). Why cannot people cope with stress?. Journal of Organizational Culture, Communications and Conflict, 20, 269-273.https://kpfu.ru/staff_files/F1162107916/Abitov__Sokolova__Aydarova__Ilina_WHY_CANNOT_PEOPLE.pdf
• Atalay, D., & Özyürek, A. (2021). Ergenlerde duygu düzenleme stratejileri ve ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 50(230), 815-834. https://doi.org/10.37669/milliegitim.707741
• Akkaya, F. (2020). Ergenlerin psikolojik yardım arama tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Arnett, J. J. (1999). Adolescent storm and stress, reconsidered. American Psychologist, 54(5), 317–326. https://doi.org/10.1037/0003-066X.54.5.317
• Barak, A., Klein, B., & Proudfoot, J. G. (2009). Defining internet-supported therapeutic interventions. Annals of Behavioral Medicine, 38(1), 4–17. https://doi.org/10.1007/s12160-009-9130-7
• Berenbaum, S. A., Beltz, A. M., & Corley, R. (2015). The importance of puberty for adolescent development: Conceptualization and measurement. Advances in Child Development and Behavior, 48, 53-92. https://doi.org/10.1016/bs.acdb.2014.11.002
• Berger T., Caspar F., Richardson R., Kneubühler B., Sutter D., ve Andersson, G. (2011). Internet-based treatment of social phobia: A randomized controlled trial comparing unguided with two types of guided self-help. Behaviour Research and Therapy, 48, 158–169. https://doi.org/10.1016/j.brat.2010.12.007
• Brown, B. B., & Larson, J. (2009). Peer relationships in adolescence. In R. M. Lerner & L. Steinberg (Eds.), Handbook of Adolescent Psychology (pp. 74-103). Wiley. https://doi.org/10.1002/9780470479193.adlpsy002004
• Best, P., Manktelow, R., & Taylor, B. (2014). Online communication, social media and adolescent wellbeing: A systematic narrative review. Children and Youth Services Review, 41, 27–36. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2014.03.001
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem
• Carlbring, P., Westling BE., Ljungstrand. P., Ekselius L., ve Andersson, G. (2001). Treatment of panic disorder via the Internet – a randomized trial of a self-help program. Behavior Therapy, 32, 751–764. https://doi.org/10.1016/s0005-7894(01)80019-8
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (4th ed.). SAGE Publications.
• Clark, D. A., & Beck, A. T. (2011). Cognitive therapy of anxiety disorders: Science and practice. Guilford Press.
• Cucciare, M. A., & Weingardt, K. R. (Eds.). (2009). Using technology to support evidence-based behavioral health practices: A clinician's guide. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203867532
• Ebert, D. D., Zarski, A. C., Christensen, H., Stikkelbroek, Y., Cuijpers, P., Berking, M., & Riper, H. (2015). Internet and computer-based cognitive behavioral therapy for anxiety and depression in youth: A meta-analysis of randomized controlled outcome trials. PLOS ONE, 10(3), e0119895. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0119895
• Eryılmaz, A. (2009). Ergenlik Döneminde Stres ve Başa Çıkma (ss. 20-37). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 20-37. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/146311
• Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis (Vol. 68). Norton. Gulliver, A., Griffiths, K. M., & Christensen, H. (2010). Perceived barriers and facilitators to mental health help-seeking in young people: A systematic review. BMC Psychiatry, 10(113), 1–9. https://doi.org/10.1186/1471-244X-10-113
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma (2. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Johansson, M., Sinadinovic, K., Hammarberg, A., Sundström, C., Hermansson, U., Andreasson, S., & Berman, A. H. (2017). Web-based self-help for problematic alcohol use: a large naturalistic study. International journal of Behavioral Medicine, 24, 749-759. https://doi.org/10.1007/s12529-016-9618-z
• Kalkan, M., & Kaygusuz, C. (2013). İnternet bağımlılığı, sorun ve çözümler. s: 117-118. Anı Yayıncılık, Ankara.
• Kazlauskas, E., Eimontas, J., Olff, M., Zelviene, P., & Andersson, G. (2020). Adherence predictors in internet-delivered self-help intervention for life stressors-related adjustment disorder. Frontiers in Psychiatry, 11, 137. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.00137
• Khanna, M., Aschenbrand, S. G., & Kendall, P. C. (2007). New frontiers: Computer technology in the treatment of anxious youth. Behavior Therpy, 30, 22–25. https://psycnet.apa.org/record/2007-11700-009
• Khanna, M.S., ve Kendall, P.C. (2010). Computer-assisted cognitive behavioral therapy for child anxiety: results of a randomized clinical trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 78 (5):737-745. https://doi.org/10.1037/a0019739
• King, D. L., Delfabbro, P. H., Billieux, J., ve Potenza, M. N. (2020). Problematic online gaming and the COVID-19 pandemic. Journal of Behavioral Addictions, 9(2), 184-186. https://doi.org/10.1556/2006.2020.00016
• Klein, B., Richards, JC. (2001). A brief Internet-based treatment for panic disorder. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 29, 113–117. https://doi.org/10.1017/s1352465801001138
• Kolbe, R. H., & Burnett, M. S. (1991). Content-analysis research: An examination of applications with directives for improving research reliability and objectivity. Journal of Consumer Research, 18(2), 243-250. https://doi.org/10.1086/209256
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. SAGE Publications.
• Litz BT, Engel CC, Bryant RA, Papa A. (2007). A randomized, controlled proof-of-concept trial of an Internet-based, therapist-assisted self-management treatment for posttraumatic stress disorder. American Journal of Psychiatry, 164(11), 1676–1683. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2007.06122057
• Lohman, B. J., & Jarvis, P. A. (2000). Adolescent stressors, coping strategies, and psychological health studied in the family context. Journal of Youth and Adolescence, 29(1), 15-43. https://doi.org/10.1023/a:1005117020812
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2016). Qualitative research: A guide to design and implementation (4th ed.). Jossey-Bass.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook (3rd ed.). SAGE Publications.
• Ögel, K. (2012). İnternet bağımlılığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Paxling, B., Almlöv, J., Dahlin, M., Carlbring, P., Breitholtz, E., Eriksson, T., ve Andersson G. (2011). Guided Internet-delivered cognitive behavior therapy for generalized anxiety disorder: A randomized controlled trial. Cognitive Behaviour Therapy, 40, 159–173. https://doi.org/10.1080/16506073.2011.576699
• Pretorius, C., Chambers, D., & Coyle, D. (2019). Young people’s online help‑seeking and mental health difficulties: Systematic narrative review. Journal of Medical Internet Research, 21(11), e13873. https://doi.org/10.2196/13873
• Rickwood, D., Deane, F. P., Wilson, C. J., & Ciarrochi, J. (2005). Young people’s help‑seeking for mental health problems. Australian e‑Journal for the Advancement of Mental Health, 4(3), 218–251. https://doi.org/10.5172/jamh.4.3.218
• Rickwood, D., Webb, M., Kennedy, V., & Telford, N. (2015). Who are the young people choosing web-based mental health support? Findings from the implementation of Australia's national web-based youth mental health service, eheadspace. JMIR Mental Health, 2(1), e6. https://doi.org/10.2196/mental.4160
• Rosen, G. M. (1987). Self-help treatment books and the commercialization of psychotherapy. American Psychologist, 42(1), 46–51. https://doi.org/10.1037/0003-066X.42.1.46
• Stallard, P., Richardson, T., Velleman, S., ve Attwood, M. (2011). Computerized CBT (Think, Feel, Do) for depression and anxiety in children and adolescents: outcomes and feedback from a pilot randomized controlled trial. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 39(3), 273-284. https://doi.org/10.1017/s135246581000086x
• Smetana, J. G. (2011). Adolescents, families, and social development: How teens construct their worlds. John Wiley & Sons.
• Spence, S. H., Holmes, J. M., March, S., & Lipp, O. V. (2006). The feasibility and outcome of clinic plus internet delivery of cognitive-behavior therapy for childhood anxiety. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74(3), 614. https://doi.org/10.1037/0022-006x.74.3.614
• Spence, SH., Donovan, CL., March, S., Gamble, A., Anderson, RE., Prosser, S., VE Kenardy J. (2011). A randomized controlled trial of online versus clinic-based CBT for adolescent anxiety. Journal of Consulting Clinical Psychology, 79, 629–642. https://doi.org/10.1037/a0024512
• Steinberg, L. (2005). Adolescence. McGraw-Hill.
• Spurgeon, J.A., & Wright, J.H. (2010). Computer-assisted cognitive-behavioral therapy. Current Psychiatry Reports, 12(6), 547-552. https://doi.org/10.1007/s11920-010-0152-4
• Titov, N., Andrews, G., Choi, I., Schwencke. G., Mahoney, A., (2008). Shyness 3: Randomized controlled trial of guided versus unguided Internet-based CBT for social phobia. The Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 42, 1030–1040. https://doi.org/10.1080/00048670802512107
• Yuen, E. K., Gros, K., Welsh, K. E., McCauley, J., Resnick., H. S., Danielson, C. K., Ruggiero, K. J. (2016). Development and preliminary testing of a web-based, self-help application for disaster-affected families. Health Informatics Journal, 22(3), 659–675. https://doi.org/10.1177/1460458215579292
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Ankaraa: Seçkin Yayıncılık.