Osmanlı-Azerbaycan Sosyo-Kültürel İlişkilerinde Karadeniz Bölgesi'ndeki Bazı Aşiretler ve Önemli Şahısların Rolü (15. Yüzyıl ve 16. Yüzyılın II. Yarısında)
Abstract
Öz
Timur’un (1370-1405) Azerbaycan ve Anadolu’yu istilâsından sonra Osmanlı
Devleti fetret dönemine, Azerbaycan ise Timurlular yönetimine girmiş ve bu iki
Türk bölgesi arasındaki ilişkilerde de yeni bir dönem başlamıştır. Türk insanı farklı
coğrafyalarda yaşamasına rağmen bu dönemde tarikatlar aracılığıyla da ilişki
kurabilmiştir. 15.
yüzyılın ikinci yarısında gerek Safevî propağandasının Anadolu'da artması ve
gerekse de Osmanlı Devleti'nde yaşanan yeniden yapılanmalar nedeniyle ortaya
çıkan toplu göçler Osmanlı-Azerbaycan sosyo-kültürel ilişkilerin oluşmasında
bir basamak rolunu oynamıştır. Bu dönemde Karadeniz Bölgesi’nden de
Azerbaycan’a çok sayıda Türkmen aşireti göç etmiştir. 16. yüzyıl başlarında Safevi Devleti’nin kurulmasıyla karşılıklı göç
olayları yaşanmış; Şah İsmail’e bağlı Anadolulu Kızılbaş Türkmenleri Safevi
Devleti’ne, Sünni Azeri Türkleri de Osmanlı topraklarına sığınmak zorunda
kalmışlardır. Osmanlı-Azerbaycan sosyo-kültürel ilişkilerinde bir başka mesele
de Azerbaycanlı
ilim adamlarının planlı bir şekilde Osmanlı ülkesine celpedilmesidir. Bunu çok sayıda ilim ve sanat erbabının Osmanlı’dan Azerbaycan’a eğitim
amacıyla gitmeleri ve Azerbaycan’da gerekli eğitimi alıp görev yapmak için
tekrar Osmanlı Devleti’ne gelmeleri tamamlamıştır. Bu vesileyle 15. yüzyıl ve 16. yüzyılın II. yarısında
çok sayıda mutasavvıf, şair, tabip, matematikçi, hattat, mimar, ilim ve fikir
adamının Karadeniz Bölgesi bağlamında Osmanlı-Azerbaycan sosyo-kültürel
ilişkilerinde önemli derecede rol oynadığı ortaya
çıkmıştır.
References
- Akün, Ömer Faruk.(1997). Hâfız-ı Acem. DİA, C. XV, İstanbul: 80-83.
- Anonim.(1993). Tarih-e Kızılbaşan (Kızılbaşlar Tarihi). Çeviren ve şerhler M.E.Mehemmedi. Bakü:
- Arslan, Hüseyin. (2001). 16 yy. Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskan, Göç ve Sürgün. İstanbul:
- Ayvansarayi, Hüseyin Efendi, Ali Satı Efendi. (1281). Hadikatü’l Cevami. C. I, İstanbul:
- Âşık Çelebi. (1994). Meşa'irü'ş-Şu'ara, İnceleme Tenkitli Metin, I, Hazırlayan: Filiz Kılıç, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara:
- Âşık Paşa-Zâde.(1332). Tevârîh-i Âl-i Osman. İstanbul:
- Babinger, Franz -Fuat Köprülü.(1994). Anadolu’da İslâmiyet. İstanbul:
The Role of some Tribes and Important Persons of the Black Sea Region in Socio-Cultural Relationships between the Ottoman and Azerbaijan (during the fifteenth century and in second half of the sixteenth century)
Abstract
After Timur's (1370-1405) invasion of
Azerbaijan and Anatolia the Ottoman fell into interregnum period and Azerbaijan
was under the control of Timurs. After this a new period in relations between
these two Turkic regions started. Although Turkic people were living in
different geographic regions they were able to build relations by the help of
religious sects. In the second half of the fifteenth century, the
mass migrationsdue to either the increas in gpropagande of Safavids in Anatolia
or reconstructuring in the Ottoman Empire played a significant role in forming
the socio-cultural relations between the Ottoman and Azerbaijan. In this
period, many Turkmen tribes from the Black
Sea region also moved to Azerbaijan. In the beginning of the sixteenth century the
mutual migration events took place with the establishment of Safavid Empire. At
the result, the Anatolian Kizylbash Turkmens that subjected to Shah Ismayil
stayed in Safavids and the Sunni Azeri Turks had to take shelter in the
Ottoman. The other issue that played an important role in socio-cultural
relationships between the Ottoman and Azerbaijan is the attraction of
Azerbaijanis cholarsto the Ottoman Empire. This process was completed with
movement of many scholars and art men to Azerbaijan for getting an education
and later returning back to the Ottoman for serving the Empire. In this regard,
it was revealed that many sufis, poets, doctors, mathematicians, penmen,
architects, scholars, and philosophers of the Black
Sea region played an important role in socio-cultural relations between the Ottoman
and Azerbaijan in the fifteenth century and second half of the sixteenth
century.
References
- Akün, Ömer Faruk.(1997). Hâfız-ı Acem. DİA, C. XV, İstanbul: 80-83.
- Anonim.(1993). Tarih-e Kızılbaşan (Kızılbaşlar Tarihi). Çeviren ve şerhler M.E.Mehemmedi. Bakü:
- Arslan, Hüseyin. (2001). 16 yy. Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskan, Göç ve Sürgün. İstanbul:
- Ayvansarayi, Hüseyin Efendi, Ali Satı Efendi. (1281). Hadikatü’l Cevami. C. I, İstanbul:
- Âşık Çelebi. (1994). Meşa'irü'ş-Şu'ara, İnceleme Tenkitli Metin, I, Hazırlayan: Filiz Kılıç, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara:
- Âşık Paşa-Zâde.(1332). Tevârîh-i Âl-i Osman. İstanbul:
- Babinger, Franz -Fuat Köprülü.(1994). Anadolu’da İslâmiyet. İstanbul:
Details
| Journal Section | Articles |
|---|---|
| Authors | |
| Publication Date | June 15, 2016 |
| Submission Date | March 6, 2017 |
| Published in Issue | Year 2016 Volume: 8 Issue: 14 |